در جنوب شرقی شاهرود، منطقه ای حفاظت شده قرار دارد که مردم منطقه فکر می کنند همان توران داستان ‌های شاهنامه و تاریخ اساطیری ایران است که حالا دست به دست چرخیده و به سکونت آنها رسیده است؛ پارک ملی خارتوران که با تنوع گونه‌ های جانوری و گیاهی و حضور یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی معروف شده و یکی از جاذبه های طبیعی ایران به شمار می رود.

خارتوران در یک نگاه : خارتوران (یا توران) در جنوب شرقی شهرستان شاهرود و جنوب جاده تهران ـ مشهد قرار دارد. مساحت کل مجموعه حدود یک میلیون و ۴۷۰ هزار هکتار (۱۴۷۰۰ کیلومتر مربع) است که حدود ۷۵ درصد آن منطقه حفاظت ‌شده، ۱۷ درصد پناهگاه حیات وحش و ۸ درصدش پارک ملی است. توران پس از پناهگاه حیات وحش نایبندان در طبس لقب دومین مجموعه حفاظت ‌شده وسیع ایران را با خود یدک می کشد؛ منطقه ای که از ۳ دشت بسیار وسیع تشکیل شده است. در واقع  ۳رشته ‌کوهی که شامل قله ۲۲۸۱ متری شترکوه در غرب، ۲۲۶۵ متری قلعه‌ بالا در شمال غرب و ۲۴۱۱ متری پیغمبر می‌ شود. یک منطقه حدود ۲۰۰‌هزار‌ هکتاری ماسه ‌ای هم شامل شن ‌های روان و منطقه وسیعی از اراضی بایر و یک رودخانه آب شور به نام کال شور خارتوران در شرق این ناحیه قرار دارند. به همین دلیل برخی از منابع، این مجموعه را پس از پارک ملی سرنگتی در تانزانیا دومین ذخیره ‌گاه طبیعی زیست‌ کره یونسکو از نظر وسعت به ‌شمار می ‌آورند! بد نیست بدانید که ذخیره‌ گاه ‌ها به مناطق حفاظت شده‌ ای گفته می ‌شود که از طرف یونسکو تحت پوشش دفتر شورای هماهنگی بین ‌المللی برنامه انسان و کره مسکون(MAB)  قرار دارند و هدف اصلی تعیین این ذخیره ‌گاه ‌ها ایجاد زمینه علمی‌ مناسب در راستای هماهنگی بین کشورها و تبادل دانش علمی‌ به منظور جلوگیری از کاهش روند رو به نابودی تنوع زیستی است. خارتوران در کنار منطقه حفاظت شده بهرام گور در استان فارس آخرین پناهگاه گورخر است. حیوانی که در گذشته ‌های دور تقریبا در دو سوم خاک ایران و چند کشور همسایه زندگی می ‌کرد

گونه ‌های جانوری : در خارتوران مجموعا ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و ۲ گونه دوزیست شناسایی شده‌ اند که شاخص‌ ترین آنها همان یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند. خارتوران در کنار منطقه حفاظت شده بهرام گور در استان فارس آخرین پناهگاه گورخر است. حیوانی که در گذشته ‌های دور تقریبا در دو سوم خاک ایران و چند کشور همسایه زندگی می ‌کرد. در سال ۱۳۵۶ جمعیت گورخر در کل ایران حدود ۶هزار رأس و در خارتوران بیش از ۲هزار رأس سر شماری شده بود، اما در سال ۱۳۸۹ اداره محیط زیست استان سمنان جمعیت آن را ۱۴۹ رأس اعلام کرده است. خارتوران همچنین احتمالا بیشترین تعداد یوزپلنگ را هم‌ بین مناطق مختلف ایران در خود جای داده ‌است. به جز اینها غزال ایرانی (آهو)، جبیر، پلنگ ایرانی، سیاه ‌گوش، گوسفند وحشی، بز وحشی، گربه شنی، گربه دشتی، گربه پالاس (از انواع بسیار نادر گربه ‌سانان)، کفتار راه ‌راه، گرگ، شغال، روباه قرمز و شاه ‌روباه از پستانداران شاخص این ناحیه هستند. از پرندگان پارک هم می ‌توان به هوبره، کبک، تیهو، بلدرچین، چاخ ‌لق، کبوتر چاهی، قمری، دم ‌جنبانک ابلق، سبزه‌ قبای هندی، باقرقره، سهره سبز، سهره صورتی، چکاوک کاکلی، سنگ‌ چشم دم ‌سرخ، انواع گنجشک، اردک بلوطی و حواصیل و انواع پرندگان شکاری مانند بحری، دلیجه، عقاب طلایی، عقاب دشتی، شاه بوف، مرغ حق، دال، کرکس مصری، قرقی و انوع سارگپه اشاره کرد. این منطقه از بهترین زیستگاه ‌های زاغ بور نیز به شمار می‌ رود. زاغ بور تنها پرنده بومی ‌و انحصاری ایران است که در کنار بوته‌ های قیچ زندگی می‌ کند. از خزندگان خارتوران هم به جز انواع سوسمار و آگاما می‌ توان به بزمجه بیابانی که طول آن به یک ‌و نیم متر می ‌رسد، لاک ‌پشت مهمیزدار، کفچه مار، افعی شاخ‌ دار، مار زنگی و انواع مارهای جعفری اشاره کرد.

از ساسانیان تا امروز : در منطقه شمال غربی خارتوران بقایای یک شهر سوخته کشف شده است. در بخش ‌های جنوبی هم ابزار آلات فلزی متعددی یافت شده ‌اند که باستان ‌شناسان آن ها را متعلق به دوران بعد از اسلام می ‌دانند. ظروف سفالی و یافته ‌های باستانی دیگر در منطقه نشان می ‌دهد که قدمت تاریخی خارتوران به دوران ساسانیان می ‌رسد.