عمارت كلاه فرنگی ماکو
موقعيت طبيعي :
شهر ماكو در ميان دره‌اي كم عرض و در دامنه شيبدار كوه قرار گرفته و اكثر ساختمانهاي قديمي شهر در سمت شرقي و بروي شيب نسبتاً تندي ساخته شده‌اند
موقعيت فعلي :
بناي قديمي عمارت كلاه فرنگي همراه با آثار تاريخي متعدد ديگري كه از نظر قدمت تقريباً همزمان اين اثر مي باشد تماماً در سمت شرق خيابان امام كه طولاني ترين خيابان شهر و بموازات دره حد فاصل دورشته كوه مي باشد قرار گرفته است . در اطراف عمارت فوق ساختمانهاي قديمي مانند عمارت شهرباني ، محل شوراي داوري سابق و چند بناي ديگر وجود دارند كه متاسفانه دست خوش تحول نوسازي شده اند .
تاريخچه بنا :
عمارت كلاه فرنگي كه قسمتي از مجموعه ساختمان بزرگ قديمي متعلق به يكي از خوانين ماكو بنام علي‌قلی خان بيات مي باشد كه بعد ها توسط اداره بهداري از پسر ايشان تقي‌خان بيات خريداري شده و تمام ساختمانهاي قديمي مذكور بجز عمارت كلاه فرنگي تخريب و توسط بهداري واحدهاي نوسازي براي محل مورد مربوط به بيمارستان در آن ساخته شده است ، اين بناي قديمي كه از نظر فرم و تكنيك كار مخصوصاٌ گچبري و آئينه كاري بسيار جالب توجه مي باشد اثري است متعلق به اواخر دوره قاجاريه كه بدون هيچ دخل و تصرفي بهمان شيوه اصلي حفظ شده است .
مشخصات بنا :
ساختمان كلاه فرنگي در دامنه كوه و در شيب نسبتاً تندي قرار گرفته است ، چنانچه جبهه غربي ( سمت خيابان ) كه سكو بندي شده بصورت طبقه جداگانه اي بنظر مي رسد . ساختمان دو طبقه بوده بطوريكه از نقشه و عكس‌هاي ضميمه مشخص مي شود قسمت داخلي داراي گچبري و پلان آن صليبي شكل و فرم آن از بيرون بصورت هشت ضلعي مي باشد . بالكن چوبي كه در هر طبقه داراي بيست ستون چوبي است زيبائي و طرح جالبي به اين بنا بخشيده است و مصالح بكار رفته در ساختمان كلاه فرنگي عبارت از آجر ، خشت خام ، تيرهاي چوبي و اندود گچي در جبهه خارجي و جبهه داخلي و تزئينات گچبري و آئينه كاري فوق العاده زيبا در طبقه اول و نقاشي آب و رنگ شامل صحنه‌هاي متفاوت در طبقه همكف مي باشد . به هر صورت اين عمارت از نظر تناسبات معماري جا افتاده و خوش تركيب بوده و داراي ديد و منظره بسيار خوبي مي باشد .
عمارت كلاه فرنگي در اصل قسمتي از ساختمان بزرگ مالك اصلي بوده و بعد از فروش آن بهداري ماكو بخشهای ديگر ساختمان را تخريب و بجاي آن بناهاي جديدي احداث نموده فقط عمارت كلاه فرنگي را حفظ و از آن بعنوان دفتر شير و خورشيد سابق استفاده مي شده است متاسفانه در حال حاصر بنا متروكه و بيم تخریب آن بيشتر می رود .
ساختمان كم حجم و دو طبقه عمارت كلاه فرنگي با پوشش شيرواني و بالكن چوبي كه به تبعيت از فرم خارجي عمارت داراي طرح هشت ضلعي مي باشد و بالكن مذكور كه در دو طبقه عمارت به همان فرم بيست عدد ستون چوبي و سقف تخته كوبي تكرار شده حد فاصل ستونها نرده‌هاي چوبي خراطي شده قرار داده شده در آخرين حد بالاي پنجره‌ها از جبهه خارجي يك حاشيه گچبري وجود دارد قسمت داخلي نيز بوسيله گچبري آئينه كاري و نقاشي و ساير تقسيم بنديهاي متناسب آرايش داده شده است .