شهرستان مشگین شهر در شمال غربی‌ ایران و ۸۳۹ کیلومتری تهران واقع شده است و جمعیتی بالغ بر۱۶۴۰۰۷ نفر را در خود جای داده است.آب و هوای این شهرستان معتدل کوهستانی است و کوه معروف سبلان در ۲۵ کیلومتری این شهر واقع شده ‌است. شواهد و قرائن به دست آمده از منطقه باستانی شهریری ، حکایت از تمدنی با قدمت شش هزار سال قبل از میلاد در منطقه مشکین‌‏شهر دارد. اورامی، وراوی ،خیاو و پشگین شهر، اسامی این شهر در ایام گذشته بوده است.

محصولات کشاورزی: انگور – سیب – هلو – خربزه – گندم – جو          رودهای مهم: خیاو چای – مشگین چای – اونار چای – قره سو

گردشگاهها: سبلان و دامنه‌های زیبای آن – پارک جنگلی – شیروان دره سی – هوشنگ میدانی – قره سو – زیستگاههای قاراگول، موئیل، آیقار، ساربانلار و …

آبگرمهای معدنی: قوتورسویی – قینرجه – ایلاندو – شابیل – ملیک سویی – موئیل سویی – آق سو

آثار تاریخی: سنگ نبشته شاپور دوم ساسانی _ بقعه شیخ حیدر _ قلعه قهقهه _ قلعه ارشق _ کهنه قلعه _ مقبره سید جعفر _ مقبره سید سلیمان _ کاروانسراهای قانلی بلاغ، رضی و نقدی _ قلعه قشلاق زاخور _ دیو قالاسی _ قلعه بربر _ منطقه باستانی شهریری _ غارها و تپه‌های تاریخی و … چشمه‌های معدنی مشکین شهر شهرستان مشکین شهر یکی از زیباترین و با صفاترین شهرهای استان اردبیل است. این شهرستان در ۹۰ کیلومتری غرب شهرستان اردبیل واقع شده است. مشکین شهر به جهت واقع شدن در دامنه پر برکت و حاصل خیز سبلا ن، از طبیعتی زیبا و دلنشین و آب و هوایی خنک و آب های معدنی فراوان برخوردار است. این شهرستان دارای نه دهنه چشمه معدنی است که به فاصله تقریبی ۱۹ کیلومتری از مشکین شهر قرار دارند. این چشمه‌های معدنی عبارت اند از: ۱) چشمه قیزجه مشگین شهر ۲) چشمه آبگرم قوتورسوئی لا هرود ۳) چشمه ایلا ندو ۴) چشمه آبگرم شابیل ۵) چشمه دوبدو (دودو) ۶) چشمه آبگرم موئیل ۷) چشمه قوتورسوئی موئیل ۸) چشمه آق سو مشگین شهر ۹) چشمه ملک سوئی

تاریخچه : از نظر تاریخی مشگین شهر با داشتن بیش از ۴۲۰ محوطه تاریخی و باستانی و اماکن متبرکه یکی از شهرستان‎ های مهم استان اردبیل می ‎باشد و می‎توان به اغراق ادعا کرد که در آذربایجان از نظر اماکن باستانی و تاریخی کمتر منطقه‎ ای به پای خیاو و یا مشگین شهر می‎ رسد. به روایاتی نام قدیم مشگین ‎شهر اورامی و یا وراوی محل تولد سعد الدین وراوینی دانشمند و مترجم مرزبان‎ نامه در قرن ششم هجری قمری بوده است. سرزمین مشگین ‎شهر که از نظر فرهنگی می‎ تواند در حد یک ایالت در جهان باستان‎ شناسی مطرح گردد که به احتمال فراوان در گذشته‎ های دور با فلات اردبیل و مناطق مغان و ارسباران تشکیل سرزمین واحدی را می‎ داده که چنین منطقه وسیع, پرنعمت و بابرکت از دیر باز می‎ توانسته نیاز بسیاری از اقوام گله‎ دار را که همیشه در حال کوچ ییلاق و قشلاق می‎باشند, برآورد. و چه سندی گویاتر از وجود بسیار سودمند عشایر غیور ائل سون(شاهسون) می ‎باشد که در طول تاریخ جولانگاهشان دامنه‎ های سرسبز و خرم سبلان بوده است و هنوز هم میعادگاهشان خیاو و ییلاق های باصفای سبلان می‎ باشد.

شهرستان مشگین ‎شهر به لحاظ موقعیت طبیعی و استثنایی دارای تپه‎ ها,قلعه‎ ها, اماکن تاریخی و مذهبی بسیار فراوان مربوط به ادوار تمدن‎ های ماقبل تاریخ و ادوار تاریخی قبل و بعد از اسلام می‎ باشد. از جمله وجود نقوش صخره‎ ای آثار تمدن انسان‎ های ماقبل تاریخ در محدوده کناره رودهای قره ‎سو, دره ‎رود و شکلی ‎داش ارشق, سنگ افراشت‎ های مجسم ه‎ای هزاره قبل از میلاد معروف به شهر‎ییری و مکتب اوشاقلاری کناره رود قره ‎سو, سنگ‎ نبشته پهلوی ساسانی, قلعه کهنه, قلعه معروف قهقهه(محل زندانی شدن شاه اسماعیل دوم صفوی)…, قلعه ارشق, دیو قلعه‎ سی(دژ بهمن), بقایای کاروان سراهای رضی, قانلو بلاغ, قره قیه …, بقایای پل‎ های تاریخی دوجاق, کورپی‎ قلاغی قره قیه-لعل گنج, قره آغاج چرچیلو بر روی رودخانه‎ های دره‎ رود و قره‎ سو, مقبره شیخ حیدر, قبور شهدای عصر صفوی, سردابه مسجد جنت سرا, خلیفه قبری کوچه ولی عصر, بقایای آب انبار(بوز خانا), بقایای برج و باروی منظم قلعه ‎سی, قبور خلیفه الخلفا در انار,مقابر امام زاده‎ های حضرات سیدسلیمان فخر آباد, سیدجعفر انار, سید عمادالدین رحیم بیگلوی سفلی و بقایای امام‎زاده ‎های بابیان و پیر محمد روستای ارباب‎ کندی و صدها آثار متنوع دیگر را در خود جای داده است. مولف کتاب «زینه المجالس» این منطقه را ملوک پیشکین خوانده و در وجه تسمیه آن می‎ نویسد:چون محمدبن‎پیشکین گرجی در زمان اتابکان آذربایجان حاکم اینجا بوده بنام او معروف گشته و در نتیجه کثرت استعمال, پیشکین به مشکین تبدیل گشته که امروزه به دو نام (خیاو و مشکین ‎شهر) شهرت دارد.

حمد الله مستوفی (جغرافیدان و نویسنده قرن هشتم هجری قمری) در کتاب نزهه ‎القلوب آورده که پیشکین در اصل «وراوی» نامیده می‎ شد و دارای هفت شهر بوده و جزء تومان پیشکین بودند, شامل: پیشگین, خیاو, انار, ارجاق, اهر, تکلفه و کلیبر است که با بررسی‎ های انجام یافته به احتمال قوی با توجه به بقایای موجود محل استقرار شهر پیشگین, مرکز ایالت آن زمان, در محوطه کلولی خرابه ایلانلی‎ داغ قره‎ باغلار, هلی و صاحب دیوان بوده و در دوره حکومت آق ‎قویونلو و قره ‎قویونلو و اوایل نهضت ‎های صفویه بویژه در زمان شیخ جنید و فرزندش شیخ حیدر و بلحاظ تولد بنیانگذار حکومت شیعه در ایران, شاه اسماعیل اول صفوی, به سال ۸۹۰ هجری قمری در شهر خیاو, این شهر از رونق و اهمیت خاص برخوردار بوده و خود شیخ حیدر مدتی حاکم و والی شهر خیاو و مغان بوده و در زمان افشاریه نیز نادرشاه قبل از رفتن به مغان برای تاجگذاری در مرکز دارالحکومه شهر( کهنه قلعه) بیتوته کرده و محل اسقرار لشکریانش قرار داده و در آبادانی شهرو مرکز دارالحکومه همت گماشته است. و در دوره قاجاریه بخصوص در زمان جنگ‎های ۱۳ ساله ایران و روس این شهر از مراکز بسیار مهم برای استقرار لشکریان سردار لایق عباس میرزا بوده و در طول تاریخ دارای شخصیت‎ ها و علما و رجال بزرگی بوده از قبیل سعدالدین وراوینی دانشمند و مترجم مرزبان‎ نامه, شیخ محمود خیاوی عارف بزرگ قرن هفتم هجری قمری (مدفون در لیمر محله شهرستان آستارا), پیر محمد پشگینی از عرفا و یاران شیخ صفی الدین اردبیلی (مدفون در محله معروف به امام زاده روستای ارباب کندی), شیخ ابوالحسن مشکینی اهل احمد بیگلو (مدفون در نجف اشرف) که یکی از آثار علمی وی حاشیه بر کفایه الاصول آخوند خراسانی می‌باشد. ایشان استاد حضرت آیه الله مرعشی نجفی نیز بوده ‎اند.

در دوره معاصر نیز بویژه در جریان نهضت مشروطیت علما و رجال بزرگی از این شهر برخاسته ‎اند از جمله ملا امام‎ وردی مشگینی که از روحانیت غیرتمند و تحصل کرده نجف اشرف بوده و با جلوگیری از یورش طوایفی از عشایر شاهسون از غارت شهر های همجوار نقش بسیار مهمی در پیروزی و به ثمر رساندن نهضت قیام مشروطیت ایفا کرد. او که با سران مشروطه تبریز ارتباط تنگاتنگ داشته است و در جریان بازگشت از جلسه سران مشروطه تبریز به مشکین, شبانه به وسیله مزدوران حاکم وقت اردبیل, به نام امیر معزز دستگیر و به تبریز انتقال یافته و در پشت نارین قلعه بدار آویخته می‌شود. شیخ یوسف افقهی و شیخ قاسم پریخانی از دیگر علمای منطقه بودند و آیت ‎الله شیخ علی مشگینی آلنی از فقها و دانشمندان عصر حاضر, رئیس محترم مجلس خبرگان و امام جمعه قم و مدرس حوزه ‎های علمیه قم, و ده ‎ها تن از علما و روحانیون و اساتید دانشگاه‎ ها ‎و مراکز آموزش عالی می‎ باشد و در طول ۸ سال دفاع مقدس به خاطر حضور بسیار پرشور و علاقمند هزاران تن از بسیجیان جان بر کف به نجف آباد دوم شهرت یافته است و بیش از ۶۰۰ شهید تقدیم این نظام مقدس کرده که سردار شهید سرتیپ پاسدار حاج میر محمود بنی‎ هاشم و حجت‎ الاسلام و المسلمین حاج شیخ علی محبی… از سرداران معروف و از جان گذشتگان هشت سال دفاع مقدس می‎ باشند.

آثار تاریخی مشگین شهر سرزمینی است که در بین کانون های تمدنی باستان قرار داشته، موقعیت جغرافیایی آن، ارتباط با مراکز مهمی همچون قفقاز و آناتولی و تبادلات فرهنگی این مراکز با یکدیگر، جایگاهی ممتاز در طول تکوین و تحول تاریخ به آن بخشیده است. بر اساس آمار کلی در شهرستان مشگین شهر بیش از ۶۰۰ اثر یادمانی و تاریخی برآورد شده است. به عبارت دیگر به طور متوسط در هر ۴۰۰ متر مربع از پهنه این شهرستان یک اثر باستانی و تاریخی که ارزش حفظ و دیدن داشته باشد وجود دارد. آثار باستانی مشگین شهر در طیف وسیعی از ابنیه، محوطه تاریخی، قلعه، گورستان و تپه‌های باستانی دسته بندی می‌شود که تعدادی از این آثار ارزشمند در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده اند. از جمله نمونه‌های این یادمان ها که بخش مهمی از هویت تاریخی و باستانی شهرستان مشکین شهر را تشکیل می‌دهد.