قره كليسا يا كليساي طا طائوس مقدس در شمال غرب دشت چالدران از توابع استان آذربايجان غربي واقع شده است .اين بناي باشكوه در دره اي مجاور دهكده كليسا كندي قرار دارد . علت نامگذاري قره كليسا به علت استفاده از سنگهاي سياه آذرين در ساخت بخش قديمي كليسا ميباشد .
تاريخ ساخت اين كليسا بنا به روايت موسس خورناتسي مورخ مشهور ارامنه به اوايل دوره مسيحيت بر مي گردد . بدين ترتيب كه كليساي مورد نظر برروي آرامگاه طا طا ئوس مقدس از مبشرين دين مسيحيت ساخته شده است . از سال ۱۲۴۳ .م نام كليساي طا طا ئوس مقدس متناوبا در آثار و كتب مختلف به ويژه مجامع مذهبي ارامنه به چشم ميخورد . كليساي طا طائوس بارها بوسيله چپاولگران و حاكمان وقت مورد غارت و ويراني قرار گرفته و در اين ميان سوانح طبيعي مثل زلزله بارها ساختار كليسا را راويران نموده است
طبق كتيبه موجود در نماي بخش قديمي كليسا در اوايل قرن چهارده در اثر زلزله اي مهيب ويران گشته بطوري كه در سال ۱۳۱۹ساختمان فعلي كليساي قديمي توسط اسقف زاكاريا در مدت ۱۰ سال مرمت و باز سازي گرديده است .يكي ديگر از تعميرات اساسي و ساختمان دومين كليساي پر شكوه قره كليسا در دوران حكومت عباس ميرزا وليعهد قاجار انجام گرفته است . كليساي جديد تماما با سنگهاي سفيد رنگ حجاري شده كه در نوع خود كم نظير مي باشد مزين گشته وبه فرم كليساي ايچميادزين ايروان احداث گرديده است.
باشروع جنگ ميان ايران و روس در سال ۱۸۲۷ م جمع كثيري از ارامنه آذربايجان پس از دهها قرن به آنسوي مرز ارس عزيمت نموده و عده كمي نيز كه در دهات اطراف قره كليسا ساكن بودند در ماههاي آخر جنگ جهاني اول و بايورش قواي عثماني اين محل را ترك نمودند . بدينسان دهات ارمني نشين اطراف كليسا خالي از سكنه گرديد و از آن پس اين كليسا ي شكوهمند به عنوان اثري ارزشمند از معماري كهن اين سرزمين به يادگار ماند .اطراف بناي قره كليسا راحصاري سنگي و ديوارهاي تدافعي در بر گرفته است . در چهار گوشه دور حصار برج هايي به شكل نيمدايره وجود دارد كه از لاشه سنگ ساخته شده اند ودر سمت جنوب حصار دروازه اصلي قرار دارد . پس از گذشتن از دالان كم ارتفاعي به حياط اصلي كليسا وارد مي شويم كه در ميان حياط كليساي باشكوه طا طائوس مقدس چشم هر بيننده اي را خيره مي نمايد . حصار اطراف بنا به جز ضلع غربي به وسيله اطاقكهايي پوشيده شده است . همچنين حياط بزرگي در ضلع غربي حياط وجود دارد . در بخش جنوبي اين حياط ويرانه هاي تاسيسات خدماتي و اقتصادي به جاي مانده است
بناي كليسا از دو بخش قديمي ( سياه رنگ ) و بخش جديد ( سفيد رنگ ) به صورت الحاقي تشكيل شده است . در نماي داخلي و خارجي كليساي قديم از سنگهاي سياه آذرين استفاده شده و شامل محراب اصلي در ضلع شرقي ميباشد كه از كف صحن كليسا يك متر ارتفاع دارد و با دو رديف پلكان به صحن اصلي ارتباط دارد . در دو سمت محراب اطاقكهاي تاريك به چشم ميخورد كه عده اي عقيده دارند مزار طا طا ئوس مقدس در اطاقك سمت راست محراب قرار گرفته است . پوشش اين بخش به صورت گنبدي با۱۲ترك مي باشد . كليساي سفيد داراي سه ورودي در اضلاع شمالي، غربي وجنوبي مي باشدكه ورودي اصلي كليسا در ضلع غربي قرارگرفته و بر سر در آن كتيبه معروف عباس ميرزا نصب شده است . اين ورودي متصل به برج ناقوس كليسا مي باشد كه بر روي چهار ستون سنگي عظيم بنا شده است .
پس از گذشتن از درب اصلي وارد سالن بزرگ مي شويم . سالن اصلي كليسا بصورت مربع مستطيل مي باشد كه بوسيله دو رديف ستون مجزا مي شوند . در طرفين دو راهرو وجود دارد و در هر يك از اين راهروها ودر ميان ديوار شمالي و جنوبي آبسيد هايي بوجود آورده اند . آبسيد شمالي و جنوبي قرينه يكديگر بوده و بصورت شش گوش و بفرم نيم دايره قرار گرفته اند .ديوارهاي داخلي سالن كليسا فاقد هر گونه تزئينات معماري ميباشد تنها در ضلع شمالي حوضچه غسل تعميد بي نظيري وجود دارد كه با مقرنس هاي زيبايي از سنگ حجاري شده است تزئين يافته است . نماي خارجي كليساي جديد كلا از سنگهاي سفيد آهكي ساخته شده و داراي تزئينات متنوع حجاري مي باشد .اين تزئينات شامل نيم ستونهاي برجسته – طاق نماها و حاشيه دور كليساي جديد مي باشد كه عمدتا با نقوش گل و بوته و نقوش هندسي و حيوانات و چهره حجاري شده صورت فرشتگان بصورت بر جسته تزئين يافته است .در حاشيه فوقاني تزئينات در بين ستونهاي سنگي چهره هايي از حواريون حضرت مسيح (ع ) بصورت تمام قد و با لباسهاي رسمي حجاري شده است و در وسط ديوار آبسيد شمالي پيكره ظريف حضرت مريم به چشم مي خورد .
اين بنا در فهرست آثار جهاني به ثبت رسيده است .