تاریخ در شهر زردآلوها
باید یک بلیط به مقصد شاهرود بگیرید تا یکی از زیباترین برج های کشور را در نزدیکی شهر بسطام ببینید. برجی به نام کاشانه که در جنوب شهر بسطام و جنوب شرقی مسجد جامع این شهر قرار دارد و شما را به معماری بناهای قرن هفتم و هشتم هجری می برد. بسطام در شش کیلومتری شمال شرقی شهرستان شاهرود قرار دارد. شهری تاریخی با آب و هوایی لطیف و معتدل که بیشتر گردشگران، آن را با باغ های زردآلو می شناسند. اما بسطام جاذبه های دیگری دارد که شاید معروف ترین و دیدنی ترین آنها همین برج کاشانه باشد. از تاریخ بنای این برج اطلاع صحیحی در دست نیست اما آنچه از ظاهر شکیل آن دریافت می شود این است که این ساختمان از بناهای مهم خطه قومس بوده است. برخی از شرقشناسان از جمله آندره گدار بر این گمان هستند که این بنا از آثار غازانخان مغول است و نام اصلی آن غازانه بوده که به مرور زمان و بدون توجه به اصل آن کاشانه نامیده شده است. اما به عقیده اهالی بسطام، این برج قبل از اسلام آتشکده زرتشتیان بوده است و در دورههای بعد از اسلام، از آن برای دیدهبانی بسطام استفاده میشد. با توجه به اسلوب ساختمان و عوامل دیگر به نظر میرسد که این بنا کاربردی مثل رصدخانه داشته باشد.
تاریخ بنای برج کاشانه بر اساس کتیبه سر در ورودی آن به سال ۷۰۰ قمری برمی گردد و در بالای این برج ۲۰متری، نوشته ای به خط کوفی دیده میشود که در آن نام الجایتو، هشتمین سلطان سلسله ایلخانان ثبت شده است. البته ارتفاع درونی این برج ۴متر از ارتفاع بیرونی آن بیشتر است و به حدود ۲۴ متر می رسد. شکل خارجی این بنا یک چند ضلعی منتظم است که اگر از نزدیک اضلاع آن را بشمارید، به سی ضلع خواهید رسید. در بالای برج دو حاشیه از آجرها بزرگ وجود دارد و در ضلع جنوب غربی آن، روی یک آجر کلمه بسم الله الرحمن الرحیم با خط ثلث بسیار زیبایی دیده میشود. این برج که در قرن ها عمر خود سالم مانده، تنها یک بخش تخریب شده دارد که سقف آن است و در دورههای بعد تعمیر شده است. بد نیست بدانید که بسطام در زمان های گذشته یکی از بلاد مهم ایالت قومس یا کومش بود و در قرن های متمادی راه ارتباطی شرق و غرب ازاین شهر می گذشت. این شهر که از نظر سوق الجیشی موقعیت و اهمیت بسیاری داشت، در دوره سلجوقی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و در دوره ایلخانیان، از زمان غازان خان به بعد رونقی تازه یافت. مجموعه های تاریخی مذهبی آن مانند زیارتگاه امامزاده محمد بن جعغر صادق (ع)، مسجد جامع بسطام، برج کاشانه، ایوان الجایتو، گنبد و ایوان غازان خان و… دیدنی های تاریخی این منطقه هستند که در سفر به بسطام باید از آنها بازدید کنید.