ایرانگردی
غار چله خانه
به فاصله ۲۷ کیلومتری شهر برازجان و در شمال آن روستا/ شهر سعدآباد قرار گرفته است. ۷ کیلومتر بعد از سعدآباد، روستای زیرِآب قرار دارد که رودخانه دائمی شاپور در غرب آن از داخل تنگهای با دیواههای عمودی و مسیری به طول بیش از یک کیلومتر درون دیوارههای صخره جاری است. صخرههای این مسیر، دیوارهایی به ارتفاع ۲۰۰ متر دارند. در روزگاران گذشته شهر باستانی تَوَج در این مکان قرار داشته است که آثار خرابههای آن به خوبی دیده میشود. احتمالاً مردم شهر توج زمانی که در تنگنای حمله مهاجمین قرار میگرفتهاند، از دژصخره چله خانه برای دفاع از خود استفاده میکردهاند، این غارهای دفاعی بر روی دیواره عمودی ساحل غرب رودخانه، به فاصله حدود ۵۰ متری از کف، درون سنگهایی از جنس ماسه سنگ و رُسِ متراکم ساخته شدهاند. این دژصخره در زمان آبادانی و پیش از فروریزی بخش بیرونی آن بر اثر فرسایش، دارای ۴۰ اتاق بوده است (چهل خانه) که این نام به مرور و برای آسان گویی درگرگون شده و به چله خانه تبدیل شده است. آب مورد نیاز ساکنان از راه چاه و کانال انتهای آن، که به رود شاپور متصل بوده، تأمین میشده است.
ساختمان : چله خانه دارای سه آشکوب است. آشکوب نخست ۹ دهانه آشکوب دوم ۷ دهانه، و آشکوب سوم یا بالایی دارای ۴ دهانه است. پشت دهانهها اتاقهایی با طول و عرض مختلف وجود دارند. بعضی از اتاقهای وسیع ستونی در مرکز اتاق دارند، بعضی اتاقها دارای تاقچهاند، و همه آنها محلهایی برای قرار دادن پیه سوز جهت روشنایی دارند. اتاقهای هر طبقه از طریق ایوانی باریک که جلو اتاقها قرار داشته به هم راه پیدا میکردهاند و طبقات به وسیله نردبان یا طناب به هم مرتبط میشدهاند. در جلوی دهانههای بیرونی ایوانهایی دیده میشوند، اینها باقی مانده اتاقهایی هستند که بخش جلویی آنها ریزش کرده و باقی مانده آنها به شکل ایوان درآمده است. اتاقهای نوزده گانه دارای حدود ۵۰۰ متر مربع مساحت اند که در مواقع تنگنا بیش از ۲۰۰۰ نفر پناهجو را در خود جای میدادهاند. البته سه مجموعه غار دفاعی دیگر در پایین دست و در ساحل شاپور وجود دارند که هیچ کدام به اهمیت چله خانه نیستند. در زمان دایر بودن دژصخره و پناه گیری مردم در آن، آب مورد نیاز پناهجویان با بهره گیری از چاهی که تا کف رودخانه ادامه داشته، تأمین میشده است. به علت قرار گرفتن دژ در کنار رودخانهای دائمی و پرآب و در نتیجه دسترسی به آب فراوان، در هیچ یک از بخشهای آن آب انبار وجود ندارد.
مسجد ملا احمد قیامتى
پس از انتقال آب کوه آبیدر و مجموعه رشته قنات های پیرامون آن به مسجد دارالاحسان، خانه آصف و مسجد والی و امتداد یافتن این آبرسانی به بازار آصف سنندج و پایان مراحل ساخت این بازار طی چند نوبت، کم کم اهالی بازار و معتمدین شهر تصمیم به احداث مسجدی در قلب بازار و مجاور میدان اصلی شهر گرفتند. و به این ترتیب با همت جمعی و با مدیریت داماد مرحوم حاج شیخ شکراله شهبازی از عارفان و مشاهیر زبده سنندج، همت ساخت این مسجد در ضلع غربى بازار سنندج، کنار ورودى غربى بازار سرانجام در دوره صفویه به نتیجه رسید. و بنام مسجد ملا احمد قیامتى شهرت پیدا کرد. بر اساس شواهد عینی از عناصر معماری مربوط به اواخر دوره صفویه است که در دوره قاجار نیز بازسازی و تغییر در الحاقات آن به وجود آمده است و اسکلت سازه نیز همچنان پابرجا و دارای ابهت خاص و ویژگی معماری منحصر به فرد است. مسجد ملا احمد قیامتى به سبک شبستانى و در یک طبقه ساخته شده. و در مجاورت آن یک واحد مسکونی جهت اقامت پیش نماز و خادم پیش بینی گردیده. دیوار چینی حیاط مسجد بوسیله خشت و آجر انجام شده است. وسط حیاط به سبک معماری بومی مناطق کردنشین حوض آبی قرار گرفته، با یک آب نمای سنگی. در ضلع شمالی آن سکوی کوتاهی همراه با جایگاه وضو گرفتن احداث شده، شایان ذکر است کماکان آب حوض از سیستم آبرسانی قنات آبیدر تغذیه می شود. مصالح عمده به کار رفته در بنای مسجد ملا احمد قیامتى سنگ، آجر، خشت و چوب است که غالبا از اطراف سنندج تامین می شده. هر چند پاره ای از نقاط مسجد طی این سالها مورد مرمت و بازسازی مجدد قرار گرفته است. پیش از ورود به صحن اصلی مسجد ایوان ستون داری تعبیه شده که به حیاط و مسجد چشم انداز دل نشینی دارد و از آن جهت اقامه نماز در ایام غیر شرعی مسجد استفاده می شود. همچنین از این ایوان پنجره هایی نیز به صحن اصلی مسجد ملا احمد قیامتی راه دارد. در طرفین ایوان و صحن اصلی دو راهرو تعبیه شده، که به بام مسجد راه پیدا می کند. صحن مسجد با دیوارهای قطور ورودی و خروجی کم ارتفاع و رعایت اصول معماری ایرانی که توسط استاد کاران بومی با مصالح بوم آورد و طرح معماری ایرانی و بومی اجرا شده است. چهار ستون سقف مسجد را برپا داشته اند. یکی از تفاوت های اساسی این مسجد با دیگر مساجد تاریخی در سبک طراحی صورت گرفته برای ستون هاست. قاب بندی و سر ستون های گچبری و چوبی از عناصر دوره صفویه بر روی تک تک آنها به اجرا درآمده، نقشی از دسته های گندم و گل های کوچک و ابزار کاری های ساده و خطی بر روی ضلع های ستون ها به صورت چشم نوازی خودنمایی می کند. خود بدنه ستون ها نیز با شیارهایی مارپیچی و به وسیله هنر رنگ آمیزی زینت خاصی بخود گرفته. در میانه ستون ها با توجه به اهمیت ویژه ای که به نور و جلوه های آن در این امکان داده می شد، نور گیر رنگی تعبیه شده که تابش زیبایی را به داخل شبستان مسجد داده است. یکی از ویژگى هاى مسجد، وجود کتیبه هایى به خط ثلث از یکى خطاطان مشهور به نام ملا حسن حزین کردستانی است که در دیوار شبستان و ایوان نصب شده است. ملا حسن سالیان سال در این مسجد مستقر بودند در کنار دیگر طالبین شریعت در امر خوشنویسی خالصانه فعالیت داشته و با تاکید ایشان اکثر آثار خود را در قاب های گچی بدنه صحن مسجد کار گذاشته و اینک به صورت نمایشگاهی از آثار این فقیه ارزنده به یادگار مانده است.
پاتوق بزرگان
منطقه حفاظت شده زرین کوه
منطقه حفاظت شده زرین کوه در موقعیت جغرافیایی N3616 E5103 در استان البرز واقع است. دره شرقی ـ غربی طالقان در غرب شهرستان کرج و در جنوب البرز غربی قرار گرفته است. کوههای منطقه طالقان از شرق و جنوب به گردنه عسلک و قلل ناز و کهار و از شمال به کوههای منطقه تخت سلیمان و علم کوه متصل هستند. رودخانه طالقان رود از دامنه کوههای این منطقه سرچشمه گرفته و در طول مسیر شرق به غرب خود باغ های سرسبز آبادی های منطقه را مشروب می سازد. شهرک , مرکز طالقان, با فاصله تقریبی کیلومتر از کرج بزرگترین آبادی منطقه می باشد. قله زرین کوه با ارتفاع ۴۲۰۰ متر از جمله مرتفع ترین قلل این منطقه بوده و در انتهای شرقی دره طالقان و در امتداد خط الراسهای جنوبی منطقه تخت سلیمان قرار دارد. زرین کوه واقع در انتهای دره شرقی – غربی طالقان با ارتفاع ۴۱۹۸ متر ، قله کهار در جنوب و تخت سلیمان و علم کوه در شمال آن واقع گردیده است. زرین کوه در امتداد خط الراس جنوبی منطقه تخت سلیمان و بنامهای ماسه چال و آببند نیز شناخته شده است. از طرف شمالغرب به قله سیالیز با ارتفاع ۳۹۷۵ متر متصل است.
حیات وحش : از گونه های حیات وحش شاخص در منطقه زرین کوه می توان بز کوهی، خرس قهوه ای، پلنگ، سیاه گوش، گرگ، گراز، شغال، روباه، خرگوش و… و از گونه های پرندگان به پرندگان شکاری، کبک، کبک دری و… از گونه های خزندگان به انواع مارمولک ها، مارها، لاک پشت ها و… از گونه های دوزیستان وزع و قورباغه و از گونه های ماهیان می توان ماهی سفید رودخانه ای، زردپر، قزل آلاو… را نام برد.
پوشش گیاهی : از گونه های گیاهی این منطقه نیز می توان به گونه هایی چون بومادران، گل گندمی، شنگ آبی، کنگر، پونه، مریم گلی، گوش بره، کاکوتی کوهی، آلاله و… اشاره کرد.
موزه لطفعلیان ملایر
خانه تاریخی لطفعلیان در خیابان شهید مصطفی خمینی شهرملایر قرار دارد که بخشی از یک مجموعه مسکونی به یادگار مانده از دوره قاجار است.سازنده و مالک اولیه خانه مرحوم محسن مصدقی معروف به مصدق الممالک بوده که در عصر فتحعلیشاه قاجار واسطه رابطه خویشاوندی که به دربار داشته با بهره گیری از معماران زبده آن دوره اقدام به ساخت این مجموعه نموده است.بخش های سه گانه این مجموعه عبارتند از: اندرونی، حسینیه، خانه و اصطبل. خانه کنونی، حسینیه این مجموعه بوده که بعدها توسط مرتضی خان لطفعلیان خریداری شد و کاربری مسکونی یافت.این خانه در ۲ طبقه ساخته شده است، سقف طبقه همکف پوشیده از طاق های آجری زیباست و پوشش طبقه فوقانی آن به صورت مسطح با تیر چوبی است.زیباترین بخش بنا حوض خانه است که با طاق نماهای زیبای آجری به شیوه چهار بخشی پوشیده شده است.جریان آب قنات و وجود ۲ حوض سنگی در کف، هوا و فضای بسیار خنک و فرح بخشی را جهت گذر از گرمای تابستان برای ساکنین ایجاد کرده است.از دیگر ویژگی های این بنا می توان به تزئینات لمبه کوبی چوبی در سقف طبقه اول و وجود درهای ارسی با شیشه ای الوان اشاره کرد.خانه لطفعلیان،اکنون با کاربری موزه، معرف آداب و رسوم و تاریخ و فرهنگ مردم شهرستان ملایر است. همچنین اداره سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ملایر نیز در این مکان دایر است. خانه تاریخی لطفعلیان در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۸۹۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.