قزوین
آبشار منصور
آبشار منصور آوج در استان قزوین واقع است. این آبشار در ۵ کیلومتری جنوب غربی روستای منصور میان صخره های مرتفع در مسیر رودخانه شکل گرفته است. آبشار روستای منصور از توابع بخش مرکزی شهرستان آوج دارای نمایی زیبا است که دیدن آن برای علاقه مندان خالی از لطف نیست. ارتفاع تقریبی این آبشار از کف رودخانه در حدود ۷ متر بوده و دورتادور آن با صخره ها ، کوه ها و نیز درختان بومی همچون بید در برگرفته شده است. راه دسترسی به این روستا از طریق جاده ای است که پس از انشعاب از جاده اصلی قزوین- همدان،در محل پل اروان، با عبور از روستاهای اروان، قوزلو، نقاش و نیارج به روستای منصور منتهی میگردد. این روستا در منطقهای کوهستانی واقع شده که دارای مناظر طبیعی و چشم اندازهای بکری است و وجود بناهای امامزاده و حسینیه منصور نیز ارزشهای فرهنگی و مذهبی بدان بخشیده است. رودخانه دائمی روستا از گذشته تاکنون نقش مهمی در برپایی سکونتگاههای متعدد در این منطقه داشته و به لحاظ طبیعی نیز حائزاهمیت است. مناظر طبیعی پیرامون این رودخانه شامل کوه ها،صخره ها و زمین ها و باغات متعددی است که شاخص ترین آن ها آبشار این روستا است.
شهرستان آوج یکی از شهرستان های استان قزوین، و به مرکزیت شهر آوج می باشد. مرکز شهرستان شهر آوج در فاصله ۱۲۵ کیلومتری قزوین و ۱۱۵ کیلومتری شهر همدان در منطقه ای کاملاً کوهستانی واقع شده است که این امر باعث گردیده که دارای تابستان های بسیار خنک و زمستان های پر برفی باشد. جمعیت ساکن در این شهرستان در حدود چهل و پنج هزار نفر می باشد. مکان های دیدنی فراوانی در این شهرستان وجود دارد که ازجمله مهمترین آنها می توان به برج های دوگانه خرقان واقع در روستای حصار ولیعصر، کاروانسرای شاه عباسی آوج، آبگرم معدنی شهر آبگرم، چشمه علی در روستای ارتش آباد، درخت کهنسال روستای پروان، آبشار شاه دره آوج، آبشار روستای منصور، غار قلعه کرد، امامزاده های روستای کلنجین، کوه بلند آق داغ، طبیعت روستای مشانه، روستاهای دیدنی کامشکان، اسماعیل آباد، نیریج، شهیدآباد، قهوج، هرائین، قرخ بلاغ (چهل چشمه)، توآباد، منصور، امامزاده علاالدین، چنگوره و… نام برد. این شهرستان با شهرستان های تاکستان و بوئین زهرا وبا استان های زنجان، همدان، و مرکزی همسایه می باشد. محصولات مهم در این شهرستان انواع سیب، انواع هلو، زردآلو، گردو، بادام، گندم، گوجه فرنگی و… می باشد. این شهرستان دارای دو بخش به نام های آوج و آبگرم است. همچنین دهستان های شهید آباد، خرقان غربی و حصار ولیعصر در بخش آوج و دهستان خرقان شرقی در بخش آبگرم این شهرستان قرار دارد.
میراث زیبای سلجوقی
برج های آرامگاهی خرقان در یک کیلومتری حصار ارضی – از توابع خرقان غربی و در ۳۲ کیلومتری جاده قزوین – همدان قرار دارند. این برج ها در محوطه وسیعی به فاصله کمی از یکدیگر قرار گرفته اند و از بسیاری جهات به هم شبیه اند اما برج شرقی، قدیمی تر از برج غربی است. بنای برج شرقی دارای نقشه ۸ضلعی با ستون های مدور در ۸ گوشه است که قسمت ازاره آن در سال ۱۳۴۷ ه . ش تعمیر و مرمت شده است. تمامی بنا به ضخامت ۶۰ سانتیمتر با آجرهای ساده به ابعاد ۵ ، ۱۹ و ۱۹ سانتیمتر یا ،۲۰۵ و ۲۰ سانتیمتر ساخته شده سپس روی آن پوششی تزئینی با آجر به ضخامت ۲۱ سانتیمتر اجرا شده است. قطر ستون های دور گوشه های بنا، به جز دوتای آنها که راه پله مارپیچ منتهی به بام را دربرمی گیرند همگی یکسان است. برای رسیدن به راه پله ها باید از در مستطیل شکل کوتاهی که داخل اتاق مقبره قرار دارد، گذشت. تعداد پله های هر راه پله ۲۲ عدد است، با توجه به ویژگی های تاریخی بنای برج، می توان گفت که در میان گنبدهای ۲ پوسته ای که پوسته دوم آنها مخروطی شکل نیست. این بنا نخستین گنبد۲ پوسته قرن پنجم هجری به شمار می رود و از این نظر حایز اهمیت است. نمای خارجی بنای برج کاملاً از آجرهای تزئینی است. وجود همین نمای آجری است که منظر برج را به صورت یکی از زیباترین و چشم گیرترین آثار معماری قرن پنجم ایران درآورده است. این تزئینات روی ساقه گنبد و ضلع های هشت گانه صورت گرفته است. قالب سازی های تزئینی داخل تاق نماهای ضلع های هشت گانه هر یک دارای طرح و نقش خاصی هستند که هیچ یک با دیگری یکسان نیست. تنها در۳ ضلع بنا، طرزچینش به صورت برجسته ای انجام گرفته است. این شیوه کار، با نقشی که برای اجرا انتخاب شده نیز انطباق دارد. ضلع سر در ورودی برج، تزئین بیشتری دارد. در این محل، تزئینات خاصی که عبارت از کتیبه ای۲ خطی است وجود دارد. مضمون ۲ خط کتیبه مزبور عبارت است از: «به تاریخ سنه ستین و اربعمائه (۴۶۰) عمل محمدبن مکی الزنجانی القبه» بنای برج غربی از نظر طرح و نقشه به بنای قدیمی تر بسیار شباهت دارد. نقشه آن نیز هشت ضعلی است و در گوشه ها، ستون های مدور کار گذاشته شده است. در این اثر ارتفاع ستون ها کمی بیش تر از اثر قبلی است و تا روی ساقه گنبد ادامه یافته است و چنین می نماید که به یک کلاهک گنبدی شکل ختم می شده اند. در این بنا، معمار به جای دو راه پله مارپیچی یک راه پله ساخته است.
وضع در ورودی برج، مؤید این است که در دوره های بعد، به ناچار دستکاری شده و تغییراتی در آن یافته و از تزئینات آن کاسته شده است. از نظر تزئینی، بنای مزبور در مقایسه با برج قدیمی اختلافات قابل ملاحظه ای را نشان می دهد که بیشتر مربوط به نماسازی ضلع ها و سردر ورودی است در قسمت ساقه گنبد از همان شیوه برج قدیمی الهام گرفته شده است چنانکه سمت بالای ساقه را دور تا دور ۸ حاشیه پهن با نقش های هندسی و پیچ درپیچ بسیار زیبا فراگرفته است و سپس در زیر آن یک حاشیه باریک کتیبه قرار دارد. نماسازی تزئینی ضلع های هشت گانه برج به این صورت انجام گرفته است که متصل به ستون های مدور از پایین تا بالایک حاشیه کم عرض آجرچینی شده و در واقع برای هر ضلع یک چارچوب به وجود آمده است. درباره نحوه آجرکاری باید گفت که در این بنا شیوه ای تازه به کار گرفته شده است که در ساخت بناهای دیگری چون گنبد سرخ مراغه هم به کار گرفته شده و به اوج کمال رسیده است. این شیوه عبارت است از به کار بردن تکه های کوچک آجرهای چهارگوش که منجر به ایجاد فضاهای خوش نقشی در متن آجرکاری ها می شود. در برج های خرقان مقبره هایی نیز وجود دارد که ضریح آنها منبت کاری های زیبایی را به نمایش گذاشته اند. این مقبره ها متعلق به ۲ نفر به نام های ابوسعید بیجار و ابومنصور ایلتای تی تکین است که در سده های بعدی به صورت آرامگاه درآمده اند . این ۲ برج را می توان با برج شبلی و دماوند و آرامگاه امیراسماعیل سامانی در بخارا مقایسه کرد و شاید بتوان هنر آجرکاری آن را الهام یافته از معماری دوره سامانی و آل بویه دانست. در طول قرن های چهارم و پنجم بیش تر برج های شمال و آل بویه با نقشه دایره ساخته می شدند. انتخاب نقشه هشت ضلعی در ساخت برج در قزوین که فاصله زیادی با سرزمین های شمالی ایران ندارد نشانه مهارت و ذوق سرشار هنرمندان است چرا که امکان ابداع و ارائه تزئینات متنوع و بدیع در برج های هشت ضلعی بسیار آسان تر است .برج های خرقان درسال های ۳۶۰ تا۴۸۶ هجری قمری به فاصله زمانی کمی از هم ساخته شده اند. یکی از گنبدها گورتکین فرزند صدقه و دیگری گورپسر اوالسیز است. معمار برج قدیمی تر «محمد… زنجانی» و دومی ابوالمعالی محمد بن… زنجانی بوده است.
یک دنیا در دل روستا
تاکنون شما نام «گرمارود» را شنیدهاید؟ حتی اگر این نام را به عنوان نام یک منطقه نشناسید، حتما در میان نام های خانوادگی رایج، به گوشتان خورده است. گرمارود جایی است که نامش برگرفته از زلالی آب است؛ آب معدنی اینجا که «گرآب» یا «گراو» نام دارد، منشأ نام روستاست. روستای گرمارود از توابع قزوین است، اما در سفر به اینجا تلاش کنید اسیر و دربند زیباییهای بیمانند قزوین و قلعه الموت نشوید. در فاصله ۳۰ کیلومتری شهر معلم کلایه و ۱۳۰ کیلومتری شهر قزوین روستای گرمارود قرار دارد که می تواند خاطرات خوشی از سفر به قزوین را برای شما رقم بزند. «فریا استارک»، بانوی انگلیسی که سال ۱۹۳۱ از گرمارود دیدن کرده در کتاب «سفرنامه الموت می نویسد: «در غروب آفتاب وارد گرمارود شدیم، صخره بسیار عظیمی ناحیه پشت دهکده را مسدود ساخته است و رودخانه الموت وقتی به این روستا میرسد از طریق شکاف باریکی راهش را پیدا میکند. رودخانه در برابر آخرین اشعه خورشید چون مشعلی میدرخشد. خانههای مسطح ساخته شده در سراشیبی دامنه کوه، مثل اراضی کنارشان در نورآفتاب با رنگ قرمز جلوهگری میکنند.» گرمارود یا «گرماب رود»، تقریباً نقطه پایان الموت است. روستایی که در گذشته یکی از گذرگاهها و راههای مالروی قزوین به مازندران بوده و در حال حاضر بیش از سیصد و پنجاه خانوار در این روستا زندگی می کنند که شکل زندگی بیشتر آنان به صورت ییلاق – قشلاقی است. امانک دربند، سیاه وله و پیله سره کوههایی هستند که روستا را در دامان گرفتهاند. اگر گذارتان به گرمارود افتاد، حتما سری هم به شوراب دره یا شلودره بزنید. شور بودن آب این دره موجب شده است سفیدیهای نمک در حاشیه شکل گیرد که گاهی گردشگران با برف اشتباهش میگیرند! آبشار گرمارود یکی دیگر از دیدنی های روستا است که از بین دو صخره جاری میشود و محله گرمارود را به دو بخش تقسیم میکند؛ این دست محله و آن دست محله. آبشار چیزی حدود ۱۵۰ متر ارتفاع دارد. قلعه نویذرشاه که در فاصله بسیار نزدیک و در یک بلندا واقع شده از جمله مکانهایی است که مورد علاقه گردشگران است. این قلعه که به آشیانه عقاب معروف است در یک ارتفاع بلند قرار دارد و از جمله مهمترین دژهای الموت به حساب می آید. در قدیمها که قلعه مورد استفاده بوده است از اینجا به عنوان دیدبانی استفاده میشد. در کتابهای تاریخی از این مکان زیاد یاد شده است. از این قلعه به نام میمون دژ هم یاد شده است. ظاهرا نوذر شاه یا نویذر شاه آخرین حاکم قلعه بوده که به دست لشکریان مغول کشته شده. این قلعه برج ها، آب انبار و مکان هایی به نام «اسب طویله» داشته که بخش اعظم آنها این روزها از بین رفته است. رفتن به این قلعه نیازمند تجهیزات صخره نوردی است و کار هر کسی نخواهد بود. در کنار قلعه گورستانی به نام خاک کافران خواهید دید که هنوز کسی دلیل این نامگذاری را نمیداند. اما اکنون این گورستان خرابهای بیش نیست. غیر از این قلعه، قلعهای دیگر به نام قلعه پس در شمال گرمارود وجود دارد.
روستای دیزجین
روستای دیز جین یک منطقه ییلاقی و کوهستانی بسیار زیبا با منظره های دلپذیر در بخش طارم سفلای استان قزوین واقع شده است. دارا بودن دهها چشمه فعال و سه رودخانه دائمی نهرهای پر آبی جهت باغداری و کشاورزی به وجود آورده است. شغل مردم روستا کشاورزی و دامداری می باشد این روستا دارای مدرسه ابتدایی فعال می باشد . در این روستا و روستای مجاور چند زیارتگاه وجود دارد که همه ساله صدها خانواده جهت زیارت به آنجا می روند. روستای دیزجین از توابع بخش طارم سفلی شهرستان قزوین واقع در منتهی الیه غرب آن و حد استان زنجان و در فاصله حدود یکصد و پنجاه کیلو متری با مرکز شهرستان قزوین واقع است و جمعیتی حدود پنجاه شش خانوار که در فصول مختلف متغیر می باشد در قالب یکصد و پنجاه نفر در آنجا ساکن و به کار کشاورزی و دامداری و باغداری مشعول هستند. با توجه به جغرافیای آن که در نقطه تلاقی چهار استان پر استعداد زنجان و قزوین و گیلان و اردبیل و در دامنه خوش آب و هوای کوهای بلند واقع شده است دارای آب و هوای نیمه خشک کوهستانی بوده و نوسان دمای آن حدودا بین (۱۰-) تا (۳۵+ ) درجه سانتیگراد می باشد. دیزجین در بین کوه های بلند محصور ودارای دره های نسبتا عمیق و شیب تندمی باشد . گیاهان دارویی متنوع و فراوان و انبوه گیاه گون آن که کار برد صنعتی از صمغ آن و تهیه عسل از شهد گلهای آن معمول است در روستای به وفور یافت میشود.
دره گرماگلو
دره گرما گلو در استان قزوین واقع است. این دره در مسیر دسترسی به قلعه الموت قرار گرفته است و پل فلزی از روی آن عبور میکند. دره گرماگلو در ارتفاع ۱۷۷۰ متری از سطح دریا واقع است و جهتی شمال شرقی- جنوب غربی دارد. دره از ۲ بخش با عرض بسیار کم و بخشی با عرض وسیع در وسط این دو بخش تشکیل شده است. طول دره در حدود ۶۰۰ متر است. در کف دره رودخانه ای جاری است. آب شرب مردم روستا از چشمه های اطراف تامین شده و رودخانه های فصلی از کوههای هودکان و شاتان سرچشمه می گیرد از دره های زیبای اغوزبن، خرازرو و دومکی می گذرد و از گرماگلو به طرف مزارع گزادشت سرازیر می شود. دسترسی به درون دره از طریق پایین دست روستای گازرخان و از طریق مسیر رودخانه امکانپذیر است. گازرخان یکی از مهمترین و نزدیکترین روستاها به قلعه الموت که در سلسله جبال البرز واقع در ۱۵ کیلومتری معلم کلایه و ۱۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر قزوین واقع شده است.قلعه تاریخی حسن صباح در این روستا قرار دارد. جمعیت این روستا تقریبا٧۵٠خانوار و مذهب ساکنان آن شیعه و همه ساکنان آن بومی روستا بوده و به زبان تاتی صحبت می کنند.این روستا از شمال شرقی به قلعه حسن صباح، از شمال به کوه هودکان، از شمال غربی به روستای خشکچال، از غرب به تپه لیز و( غاری تله)، ازجنوب غربی به چپان، از جنوب شرقی به گله چالی سر وگرما گلو محدود می شود. این روستا دارای آب و هوایی معتدل می باشد که در فصول مختلف سال طراوت وشادابی زاید الوصفی به روستا می بخشد. مردمان آن نیز بیشتر به باغداری و دامداری اشتغال داشته و با تولید گیلاس، گردو، لبنیات و همچنین با گلیم بافی، چادر شب بافی و جاجیم بافی گذران زندگی می کنند. گازرخان روستایی کوهستانی با بافت مسکونی متمرکز و در شیبی تند استقرار یافته است از دور اگر به روستا نگاه کنید مشاهده می کنید که روستا با صخره های سنگی محاصره شده است.
در روستای تاریخی گازرخان آثار تاریخی متعددی از گذشتگان برجای مانده است که از جمله آن ها می توان به مقبره “امامزاده محمود” در ابتدای دامنه جنوبی روستا، “امامزاده محمد حنیفیه” در وسط روستا و “مقبره هیجده تن” را نام برد. همچنین در این روستا بناهای قدیمی با ارزشی که در جهت حفظ هویت تاریخی روستا اهمیت دارند نیز کم نیستند، این بناها عبارتند از خانه های منصوری، رشیدنایبی، سمیعی، زین العابدین و صفری از آن جمله می باشد که به همت دکتر “حمیده چوبک” باستان شناس و مسوول پایگاه فرهنگی الموت از تخریب آنها جلوگیری شد.