شاید تا به حال نشنیده باشید که قزوین هم «شمیران»ی دارد که خیلی بیشتر از شمیران تهران، معروف و مهم و دیدنی است! قلعه باشکوهی که در کنار دریاچه سپیدرود و بالای تپه ای سنگی قرار دارد که رود قزل اوزن از جنوب آن می‌گذرد.اگر رد قلعه شمیران را در کتاب های تاریخی بگیرید، به دوران قبل از اسلام می رسید و سال‌های سده چهارم هجری که پر رونق ترین دوران این قلعه بوده است و به عنوان تختگاه کنگریان مورد استفاده قرار می گرفته است. قلعه شمیران نزدیک به دو قرن در اختیار نظامیان حکومت اسماعیلیان بود و بعد از هجوم هلاکوخان، تا پایان دوره صفوی بین حکومت ها دست به دست چرخید تا امروز که از آن چیز زیادی باقی نمانده است. این قلعه هزارساله، در تمام طول حیات خود یکی از معروف ترین و معتبرترین قلعه‌های ایران بوده که به عنوان یک دژ دفاعی به حکومت های زیادی در ایران باستان خدمت کرده است. اگر گذارتان به قلعه شمیران بیفتد، می بینید که طرح کلی بنای این قلعه به شکل مستطیلی است که اطراف آن برج های بلندی قرار گرفته اند. ارتفاع این برج‌ها و دیوار دور قلعه نزدیک به ۱۵ متر است که پیشینیان ما تمام آن را با کمک سنگ‌های لاشه و ملاط گچ ساخته‌اند و در فاصله‌های ۱ متری کلافی چوبی در دل دیوار به کار برده اند که علاوه بر استحکام و همبستگی اجزا، نظمی منطقی به بنا بخشیده. همین باعث می شود که اگر از دور به قلعه شمیران نگاه کنید، سنگ ها را به صورت رج به رج ببینید. در دیوار شمالی قلعه ۲ برج وجود دارد که در قسمت بالایشان پنجره‌های بلند مستطیلی شکل با قوس نیزه‌دار به چشم می خورند. این پنجره ها بیشتر برای نگهبانی پایین قلعه استفاده می‌شدند. اما ساختمان دیواره غربی قلعه با قسمت شرقی آن کمی تفاوت دارد. در این بخش از ساختمان، به جای برج‌های مدور، دیواری صاف و گچی دیده می شود که نمای خارجی ساختمان‌های این بخش قلعه به شمار می‌رود. قسمت جنوبی قلعه هم دیوار صافی دارد که به خاطر وجود رود قزل اوزن در مسیر دسترسی به آن، یکی از امن ترین بخش های قلعه به شمار می رفته است. قلعه شمیران نزدیک به دو قرن در اختیار نظامیان حکومت اسماعیلیان بود و بعد از هجوم هلاکوخان، تا پایان دوره صفوی بین حکومت ها دست به دست چرخید تا امروز که از آن چیز زیادی باقی نمانده است.

شمیران یا سمیویروم؟ اهالی منطقه، قلعه شمیران را به نام های شیمران و سمیران معروف است، ولی در متون تاریخی از این قلعه با نام های سمیران، شمیران، سمیرم، شمع ایران، کنگریان، سمیویروم و سالاریه یاد شده است. ناصرخسرو قبادیانی در سفرنامه خود راجع به این قلعه مى نویسد: «به کنار شهر، قلعه اى بلند بنیادش بر سنگ خاره نهاده است، سه دیوار بر گرد آن کشیده و کاریزى به میان قلعه فرو برده تا کنار رودخانه، که از آنجا آب برآورند و به قلعه برند. هزار مرد از مهتر زادگان ولایت در آن قلعه هستند تا کسى بیراهى و سرکشى نتواند کرد و گفتند آن امیر را قلعه هاى بسیار در ولایت دیلم باشد و عدل و ایمنى تمام باشد چنان که در ولایت او کسى نتواند که از کسى چیزى ستاند و مردمان که در ولایت وى به مسجد آدینه روند همگى کفش ها را بیرون مسجد بگذارند و هیچ کس کفش آن کسان را نبرد.» ابودلف ینبوعى جهانگرد عرب هم که در سال ۳۳۱ هجرى قمرى از قلعه شمیران دیدن کرد، در این باره مى نویسد: «به دژى از سرزمین دیلمان موسوم به سمیران رسیدم، ابنیه و عماراتى را که در این دژ دیدم تاکنون در هیچ یک از مراکز حکومت و سلطنت ملوک ندیدم. در این قلعه دو هزار و هشتصد و پنجاه و اند خانه کوچک و بزرگ بود، صاحب دژ محمدبن مسافر بود و هر وقت اثرى ظریف و یا کار هنرى دقیقى مى دید، از سازنده آن خبر مى گرفت و نشان او را مى جست تا مى یافت، مال فراوانى براى او مى فرستاد و او را به محل خود دعوت مى کرد و متعهد مى شد در صورت آمدن چندین برابر آن مال را بدو بدهد. هنگامى که هنرمند به خدمت او را مى رفت، او را در دژ مى نشاند و نمى گذاشت باقى عمر از آنجا بیرون رود، روستازادگان را نیز در دژ مى نشاند و به آموختن هنر و صنعت وامى داشت.»

راه رسیدن : قلعه شمیران را باید در نزدیکی روستای بهرام آباد از توابع طارم ببینید. طارم در ۹۰ کیلومتری غرب استان قزوین واقع قرار دارد. وقتی به طارم رسیدید باید از روی سد سفید رود عبور کنید که طول جاده ماشین رو از سد تا بهرام آباد ۱۸ کیلومتر است و بعد از آن باید مسافتی در حدود ۳کیلومتر را به سمت جنوب با پای پیاده طی کنید تا به قلعه برسید.

ملایر بزرگترین شهرستان استان پس از همدان با وسعتی حدود ۳۲۱۰ کیلومتر مربع شامل ۳ شهر : ملایر . سامن و ازندریان و سه بخش : مرکزی . سامن و جوکار و ۱۵ دهستان و ۲۲۱ روستای دارای سکنه می باشد. شهرستان ملایر در ۴۸ و ۴۹ طول جغرافیایی و ۳۴ و ۱۷ دقیقه عرض جغرافیایی قرار دارد و از شمال به همدان از شرق به اراک از جنوب به بروجرد واز طرف غرب به شهرهای تویسرکان و نهاوند محدود شده است . ارتفاع این شهرستان از سطح دریا ۱۷۸۰ متر و فاصله اش از همدان و تهران به ترتیب ۸۶ و ۳۹۰ کیلومتر است . امتداد رشته کوه الوند از شمال و شمال شرق این شهرستان می گذرد و به کو ههای سر بند اراک متصل می شود مرتفع ترین کوه این شهرستان قله لشکردر می باشدو کوه معروف یزد گرد با بقایای قلعه یزد گرد ساسانی در جنوب شهر قرار دارد . از دیگر ارتفاعات مهم کوه گرمه با ارتفاع ۲۲۰۶ متر و کوه سرده با ارتفاع ۲۲۷۷ متر است . مهمترین رودخانه ملایر رود حرم آباد است که آب آن فصلی است . پوشش گیاهی شهرستان ملایر از نوع استپ کوهپایه ای است . ملایر از نظر آب و هوائی در مرز آب و هوای متعدل کوهستانی و آب و هوای نیمه بیابانی ایران قرار گرفته و خصوصیات هر دو نوع آب و هوارا دارا است و متوسط بارندگی سالیانه آن به ۲/۲۴۲ میلیمتر می رسد . زبان اهالی این شهرستان آمیزه ای از لری . کردی و فارسی با لهجه لری و لک می باشدو جمعیت آن بر اساس آخرین سر شماری ۱۳۷۵ تعداد ۲۹۷۰۶۲ نفر است که اکثریت آنها در روستا زندگی می کنند و به کشاورزی اشتغال دارند.

 تاریخچه ملایر کهن : در کتاب نادر شاه افشار آمده است که از ملایر تا نهاوند جنگل‌ها به قدری انبوه بوده‌اند که آفتاب کمتر مشاهده می‌‌شده است.همچنین هنگام خاکبرداری در کوره های آجرپزی اطراف شهر در عمق زمین آثار رودخانه و ریشه های قطور درختان دیده می‌‌شود و فسیل های گوناگونی در لایه های این خاک های شنی و رسی به چشم می‌‌خورد . شهرستان ملایر یکی از شهرستان‌های استان همدان ایران است. مرکز این شهرستان، شهر ملایر است. شهرستان ملایر از مناطق وسیع و پر جمعیت استان همدان است و به دلیل داشتن زمین‌های کشاورزی گسترده، جمعیت روستایی زیادی دارد. شهرستان ملایر از شمال به شهرستانهای همدان و تویسرکان، از غرب به شهرستان نهاوند در استان همدان محدود است. همچنین این شهرستان از جنوب به شهرستان بروجرد در استان لرستان و از شرق به شهرستان سربند در استان مرکزی محدود می شود. زبانشناسان نام ملایر را به معنی «آشیانه عقاب» دانسته‌اند. جمعی از زبان شناسان ملایر را این گونه نیز توصیف کرده اند: مل+آیر مل به معنی سرزمین آیر به معنی آریایی سرزمین آریایی ها و نیز به این صورت: ملایر در زمان قدیم به نام “مال آگر”به معنای خانه آتش نامیده میشد.به جهت وجود آتشکده معروف دوره مادهاکه اکنون در تپه قدیمی “نوشیجان”واقع است. ملایر ناحیه‌ای کوهستانی با آب و هوای سرد ومعتدل است که از دره و کوه پایه‌های زاگرس تشکیل شده است.منطقه ملایر همراه با بروجرد ناحیه بین رشته کوه لرستان و الوند را تشکیل می‌‌دهد و در بین شهرهای نهاوند، بروجرد،اراک،تویسرکان و همدان قرار گرفته است.
ماد : بنا بر آثار به جای مانده در همدان کنونی و گفته های بزرگ‌ترین تاریخ نگار ایران باستان هرودوت یونانی پایتخت کشور ماد هگمتانه یا اکباتان(همدان کنونی)بوده است.بر این اساس ملایر و نواحی نزدیک به این شهر از اهمیت خاصی برخوردار بوده اند. در این دوران ملایر به علت اهمیت ترابری و جغرافیایی موقعیتی ویژه داشت.با ورود مادها به این منطقه و تشکیل حکومت توسط آنها در ملایر نیز قلعه‌ها و مرکز های جمعیتی به وجود می‌‌آید که قلعه‌ها حافظ امنیت و حکومت بودند و مرکزهای جمعیتی روستا هایی کوچک بودند که با توجه به حاصل خیزی ملایر و آب و هوای مناسب آن به دامداری،کشاورزی و صنایع ابتدایی مشغول بودند همانند روستای داویجان،گوراب،شهر خرابه دهنو و جلگه شورکات آورزمان.
آب و هوای ملایر در آن زمان بسیار متفاوت از وضعیت کنونی آن بوده است به طوریکه اشاراتی که در کتابهای حتی چند قرن اخیر آورده شده بیانگر سرسبزی بسیار و جنگل های انبوه آن است، که مناسب برای دامداری و کشاورزی بوده است.حمدالله مستوفی مورخ مشهور قرن هشتم ه.ق. هنگام گذر از ملایر می‌‌نویسد: ملایر را جنگلی انبوه فراگرفته بود که وقتی از ملایر به نهاوند رفتم به علت انبوهی جنگل آفتابی مشاهده نمی‌شد.ملایر انبار پسته ایران است. در کتاب نادر شاه افشار آمده است که از ملایر تا نهاوند جنگل‌ها به قدری انبوه بوده‌اند که آفتاب کمتر مشاهده می‌‌شده است.همچنین هنگام خاکبرداری در کوره های آجرپزی اطراف شهر در عمق زمین آثار رودخانه و ریشه های قطور درختان دیده می‌‌شود و فسیل های گوناگونی در لایه های این خاک های شنی و رسی به چشم می‌‌خورد.بنابر این شواهد و موقعیت کوهستانی ملایر در دوران ایران باستان آب و هوای ملایر در زمستان‌ها سرد و پر برف و در تابستانها سبز و پر آب و پوشیده از جنگل بوده است.
دژها و قلعه های ملایر که اکنون دژ گوراب و قلعه نوشی جان از آنها باقی مانده اهمیت بسیاری در حکومت های پیش از سلام داشته اند.پیرنیا(مشیرالدوله)در کتاب ایران باستان چنین می‌‌نویسد: شاهان اشکانی در همدان به سر می‌‌بردند و در مواقع خطر برای حفاظت پادشاهی همدان را ترک کرده و به ملایر و دژهای مستحکم آن روی می‌‌آورده اند. ملایر پیش از ساسانیان جزو حوزه اکباتان و در دوره ساسانیان یکی از نواحی نهاوند بوده است.از حوادث مهمی که در عهد ساسانیان در ملایر اتفاق می‌‌افتد یکی شکست خسرو پرویز از بهرام چوبینه در ناحیه شهر کنونی ملایر و دیگری مخفی شدن یزدگرد سوم هنگام حمله اعراب در قلعه ای بر کوهی در چند کیلومتری شهر کنونی ملایر که هنوز به کوه یزدگرد مشهور ست می‌‌باشد. بهرام چوبینه (گور)سردار نام آور خسرو پرویز پس از بدست آوردن پیروزی های بسیار در خاک روم بر شاه خود شورش می‌‌کند و در جنگی که در ناحیه شهر کنونی ملایر اتفاق می‌‌افتد خسرو پرویز شکست می‌‌خورد و به روم فرار می‌‌کند.بهرام چوبینه بنا بر رسم آن دوران برای گرامی داشت این پیروزی بزرگ قلعه چوبینه را در این محل احداث می‌‌کند.شکارگاه بهرام چوبینه(گور) نیز در همین ناحیه بوده است.بعدها در دوره قاجار شهر دولت آباد را در همین قلعه بنا کردند.این قلعه تا حدود چهل سال پیش هنوز باقی بود. در ده کیلومتری جاده ملایر-بروجرد کوهی ست بنام یزدگرد که آثار قلعه ای مخروبه بر آن هنوز باقی است.در تاریخ آمده است که یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی هنگامی که از اعراب در مداین شکست خورد برای تجدید قوا و جمع آوری لشکر به حوالی نهاوند گریخت.از آنجا که ملایر در آن زمان یکی از نواحی نهاوند بوده این نام گذاری بی حکمت نبوده و این مکان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم بوده است.

مکان های دیدنی و تاریخی : آتشکده باستانی نوشیجان، تالاب آق‌گل، زیستگاه حیات وحش لشگر، دریاچه مصنوعی و مجتمع سیاحتی کوثر، یخچال میرفتاح بوستان سیفیه برج سامن، آرامگاه حیقوق نبی(ع)، آرامگاه میررضی‌الدین آرتیمانی، مدرسه علمیه شیخ علی‌خان زنگنه و امام‌زاده اسماعیل سرابی (امام‌زاده کوه) از جمله مهم‌ترین مکان‌های دیدنی و تاریخی شهرستان ملایر به شمار می‌آیند.