معماری

 
 

چهارطاقی تیموری

chahar-taghi-12

بنای چهارطاقی تیموری یک بنای ۸ ضلعی است که شباهت بسیاری به یک مقبره دارد. بسیاری براین عقیده‌اند که مقبره مربوط به امیرتیمور بوده است و علت این امر را تاریخی می‌دانند که در سنگ نوشته قبر آمده که سال ۷۵۸ هجری قمری یعنی دوره حاکمیت تیمور را نشان می‌دهد. بنای چهارطاقی دارای سنگ قبری سیاه رنگ و ساده است. نوشته روی سنگ قبر از بین رفته و تنها به سختی می‌توان نام عید خواجه را از آن خواند. با رجوع به منابع تاریخی عصر تیموری مشخص می‌شود که عیدخواجه نام یکی از بزرگان و سرداران دوره تیموری است. طبق سند، به نظر می‌رسد که مقبره چهارطاقی مربوط به عیدخواجه است. به‌طور کلی بنا دارای تاریخ مشخصی نیست و نظرات در مورد آن متفاوت است. بنای چهارطاقی دارای سردابه‌ای است که در عمق ۱٫۵ متری از سطح فعلی زمین است. چون ساخت سردابه‌ها در دوره ایلخانان بیشتر گزارش شده است؛ برخی براین عقیده‌اند که بنا ممکن است در دوره ایلخانان ساخته شده باشد. مقبره چهارطاقی در ۶ کیلومتری شهر شیروان و ۳ کیلومتری جاده آسفالته، در مجاورت روستای زیارت قرار دارد و در قسمت شمال شرقی مقبره امام‌زاده حمزه رضا قرار گرفته است. مقبره تیموری شیروان، در زیر، دارای نقب‌هایی به طرفین است که این نقب‌ها وسعت بسیاری را در برمی‌گیرد.

معماری مقبره : آرامگاه چهارطاقی به‌صورت ۸ ضلعی، از خشت ساخته شده و با چوب مستحکم شده است. بنا از بیرون دارای طاق نماهایی است که پوشش جناقی دارند و با آجرچینی خفته راسته در قسمت ساقه گنبد تزیین شده‌اند. درهای ورودی بنا بسیار بزرگ هستند و هر کدام در حدود ۲ متر ارتفاع دارند. برای زیر و روی درها، نورگیری به عرض خود درها تعبیه شده است. مقبره همچنین دارای گنبدی است که ارتفاع آن از قسمت فوقانی ۲٫۵ متر و ارتفاع آن تا زیر گنبد ۴٫۲۸ است. تصویر زیر نمایی از مشبک پنجره‌های آرامگاه را نشان می‌دهد. برای تزیین فضای درون بنا، در ساقه گنبد آجر به‌صورت عمودی و افقی به کار رفته و بدنه خارجی گنبد نیز با روش آجر چینی دو رجه ساخته شده است. قسمت داخلی بنا به‌صورت چهارگوشه است. فضای درون بنا از پوشش گچ است و تقاطع اضلاع آن از گچبری و بالای سردر، دور تا دور به رنگ فیروزه‌ا‌ی گچ‌بری و کتیبهنویسی شده است. امروزه بیشتر قسمت‌های کتیبه‌ها از بین رفته‌اند. بنا در سال ۱۳۵۶  یکبار مرمت شده و این مرمت به شکل بنا بسیار آسیب‌زده است. همچنین در سال‌های ۸۶ و ۸۸ نیز تعمیراتی برای مقابله با ریزش در آن صورت گرفت. بنا در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی قرار گرفت.

حمام حاج شهباز خان

b7ae4b8c-a989-460f-8290-949108f20121

کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی بازمی‌گردد. این شهر از جمله مناطقی بود که در ابتدای سلطنت آقا محمدخان قاجار به تصرف وی درآمد. دوران رشد و توجه به کرمانشاه در همین دوران قاجاریه بود که مورد توجه دوباره حکومت از لحاظ سیاسی و اجتماعی قرار گرفت. در سال ۱۱۸۴ با منصوب شدن محمد علی میرزا دولتشاه به حکومت کرمانشاهان، طرح‌های شهری را در کرمانشاه به اجرا درمی‌آورد و شکل کنونی شهر کرمانشاه را بنا می‌کند. بیشتر بناهای تاریخی پس از اسلام شهر کرمانشاه در حقیقت مربوط به دوره قاجار و دوران حکومتی محمد علی میرزا است. زمانی که شهر کرمانشاه به دلیل موقعیت خود مورد توجه قرار می‌گیرد، بناهایی در نزدیکی بازار کرمانشاه و محله فیض‌آباد، محله قدیمی شهر، بنا می‌شوند که این بناها شامل مسجدهای قدیمی، تکایا و خانه‌های قدیمی هستند. حاج شهباز خان پسر منوچهر خان بیگلر بیگی یکی از رجال سیاسی و اجتماعی دوره قاجار در زمان محمد علی میرزا دولتشاه در کرمانشاه بود که بناهای تاریخی با ارزشی در این شهر از جمله مسجد حاج شهباز خان و حمام حاج شهباز خان کلهر را احداث کرد. خاندان  حاجی‌زادگان حاکم و ایلخان ایل کلهر در دور قاجار بوده‌اند و پیش از آنکه داوودخان کلهر در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی حکومت را در این ایل به دست بگیرد، بر طبق اسناد معتبر، دو دانگ کل شهر کرمانشاه و کل قلمروی کلهر را در دست داشته‌اند. این طایفه یکی از هفت برادر کلهر (منصوری، زینلخانی، کاظم‌خانی، گیلانی، قوچمی، آجودانی و حاجی‌زادگان) بوده‌اند که گفته می‌شود نسب طوایف ایل کلهر به آن‌ها می‌رسد.

حمام حاج شهباز خان همان‌طور که از نامش مشخص است توسط حاج شهباز خان در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی ساخته شد . این اثر در تاریخ ۱۲ دی ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۰۴۹۵ به‌عنوان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این حمام تاریخی مانند بسیاری از حمام‌های دوره قاجاریه، شامل سربینه یا رخت‌ کن، گرم خانه و خزینه‌های آب سرد و گرم است و از تمام المان‌های معماری حمام‌های سنتی بهره برده است. سطوح داخل گنبدهای این حمام با استفاده از آهک بری به زیبایی مقرنس‌کاری شده‌اند. سربینه نیز به وسیله نقاشی‌های دیواری تزیین شده است. نقاشی‌های دیواری از دیگر تزیینات چشم‌نواز این حمام به شمار می‌آیند. طاق‌های فضای حمام از نوع طاق پنج و هفت و نحوه پوشش سقف به صورت گنبدی از نوع گنبد طاق چشمه است. امروزه این بنای تاریخی میزبان خانه خلاقیت صنایع دستی کرمانشاه است.

آرامگاه حاج ملا هادی سبزواری

Mulla_Hadi_Sabzevari_Tomb_(ADI3475-05)

سبزوار یکی از شهرهای استان خراسان رضوی است که در شمال شرق ایران قرار گرفته و با مرکز استان یعنی شهر مشهد در حدود ۲۴۰ کیلومتر فاصله دارد. این شهر که در گذشته نام‌های متفاوتی همچون «بیهق»، «ساسویه»، «ساسان آباد» و «سربداران» داشته است، حدود ۲۵۰ هزار نفر جمعیت دارد. سبزوار از دیرباز مراکز علمی و دانشگاهی و به‌خصوص حوزه‌های علمیه قدرتمندی داشته است و به همین دلیل از نظر فرهنگی و دانشگاهی و همچنین تاریخی شهر مهمی است. همین اهمیت باعث شده تا این شهر اندیشمندان شاخصی را در خود پرورش دهد. یکی از این اندیشمندان برجسته «ملا هادی سبزواری» بوده است.

هادی سبزواری یکی از عالمان و اندیشمندان برجسته در زمینه علوم و فلسفه اسلامی بود. وی در سال ۱۲۱۲ هجری قمری در شهر سبزوار به دنیا آمد. او علوم مقدماتی را در سبزوار آموخت و سپس برای یادگیری بیشتر و تکمیل آموخته‌هایش به شهر مشهد سفر کرد. پس از آن به اصفهان رفت تا در زمینه فلسفه و عرفان آموزش ببیند. او در سال ۱۲۴۲ هجری قمری یعنی در سن ۳۰ سالگی دوباره به مشهد برگشت و مدت پنج سال را به تدریس در مدرسه «حاج حسن» مشهد گذراند. هادی در طول سال‌هایی که همچون یک طلبه پرتلاش، به دنبال یادگیری علوم مختلف دینی بود، در کلاس درس استادانی همچون «ملا حسین سبزواری»، «شیخ محمد تقی رازی»، «محمد ابراهیم کلباسی»، «ملا علی مازندرانی» و «ملا اسماعیل کوشکی» حاضر شد و از دانسته‌های آنان بهره گرفت. ملا هادی سبزواری شعرهایی نیز به صورت غزل‌های حکمی و عرفانی سروده‌ و تخلص ایشان در شعرهایشان «اسرار» بوده است. از ملا هادی سبزواری آثار ارزشمندی بر جای مانده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «اسرار الحکمه فی المفتتح المغتنم»، «النبراس فی اسرار الاساس»، «دیوان اشعار»، «راح قراح و کتاب رحیق در علم بدیع»، «مفتاح الفلاح و مصباح النجاح» و همچنین «رسائل حکیم سبزواری» اشاره کرد. علاوه بر این‌ها منظومه و شرح منظومه سبزواری نیز از ایشان به جا مانده که در این اثر، هادی به تلخیص «اسفار» ملا صدرا پرداخته است. ملا هادی سبزواری در بیست و پنجمین روز از ماه ذی الحجه سال ۱۲۸۹ هجری قمری، در سن ۷۷ سالگی و پس از یک عمر پربار در زمینه یادگیری علوم اسلامی و تدریس آن‌ها از دنیا رفت. در حال حاضر آرامگاه این شخصیت برجسته در شهر سبزوار و در ضلع جنوبی میدان کارگر این شهر قرار دارد.

بنای اولیه این آرامگاه یک سال پس از درگذشت هادی یعنی در سال ۱۲۹۰ هجری قمری توسط «میرزا یوسف مستوفی الممالک» در این محل ساخته شد. میرزا یوسف در نظر داشت در کنار این آرامگاه یک مدرسه برای آموزش علوم دینی نیز تاسیس کند و «ملا محمد سبزواری» پسر بزرگ ملاهادی را نیز به عنوان مدرس این مدرسه انتخاب کند، ولی ملا محمد درگذشت و به همین دلیل نیز این مدرسه ساخته نشد. نگاهی دقیق تر به بنای آرامگاه می‌اندازیم. ساختمان این بنا به‌طور کامل از جنس آجر ساخته شده است. این ساختمان از یک اتاق اصلی مقبره و چهار ایوان در اطراف این اتاق اصلی تشکیل شده است. ضمن اینکه گنبدی آجری بر روی اتاق اصلی مقبره ساخته شده است. البته دو حجره و دو ایوان کوچک نیز در این مجموعه وجود دارد. ورودی این بنا از سمت شمال شرقی و ایوان‌های واقع در اضلاع شرق و غرب به سمت بیرون باز است که سه نورگیر نیز دارد. اگر به سقف اتاق گنبد و همچنین سقف چهار ایوان اطراف بنگرید، می‌توانید آیینه کاری‌های انجام شده در آن‌ها را مشاهده کنید که زیبایی خاصی دارند. این آرامگاه جزو بناهای دارای طراحی داخلی «چلیپایی» شکل است. در ساخت بنا به‌طور عمده از آجر با ملات گچ و گچ خاک استفاده شده است. وجود یک گنبد فیروزه‌ای رنگ و استفاده از کاشی کاری‌هایی رنگارنگ بر زمینه لاجوردی از عواملی هستند که در زیباسازی بنای آرامگاه نقش مهمی دارند. شایان ذکر است که گنبد پوششی کاشی‌کاری شده دارد که در طول سال‌ها چند بار مورد بازسازی قرار گرفته است. همچنین جالب است که یک سری از تزیینات آیینه‌کاری این قسمت مورد بازسازی قرار نگرفته‌اند. برای ساخت قبر نیز از سنگ مرمر بزرگی استفاده شده است، البته در گذشته گویا قبر از جنس گچ بوده و روی آن نیز صندوقی چوبی تعبیه شده بود که در حال حاضر اثری از این صندوق دیده نمی‌شود. در محوطه اطراف بنا، در مجموع چهار باغچه دیده می‌شود که دو تا از آن‌ها در سمت شرق و غرب کوشک قرار دارند و دو باغچه دیگر نیز در سمت جلو واقع شده اند. نکته‌ای که در مورد گنبد آرامگاه ملاهادی سبزواری وجود دارد این است که این گنبد با استفاده از چند نیم دایره ساخته شده است، موردی که در بیشتر گنبد‌های معماری سنتی ایرانی که در بناهای دیگر می‌بینیم، دیده نمی‌شود. این نوع گنبدها در برابر فشارهایی که به آن‌ها وارد می‌شود، آسیب‌پذیرتر هستند. شاید به همین دلیل باشد که هم‌اکنون ترک‌هایی در روی آهیانه گنبد آرامگاه به چشم می‌خورند. آرامگاه ملا هادی سبزواری به عنوان یک اثر تاریخی ارزشمند در ۹ مرداد سال ۱۳۵۵ هجری شمسی و با شماره ثبت ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کاخ موزه گرگان

کاخ موزه گرگان

اولین موزه در شمال ایران کاخ موزه گرگان به شمار می‌رود، که ساختمان تاریخی آن در دو طبقه به سبک اروپایی بنا شده است. این کاخ موزه در دوره پهلوی اول برای خانواده رضا شاه ساخته شد، که پس از مرمت و بازسازی در سال ۱۳۴۳ به موزه تبدیل شده است. چون این کاخ یکی از ۱۲ کاخ پهلوی به شمار می‌رود، باعث جذب بیشتر گردشگران شده، تا از نزدیک با شگفتی و زیبایی این جاذبه آشنا شوند. هدف از ساخت کاخ موزه گرگان، رفاه بیشتر خاندان پهلوی به هنگامِ زمان حضور خود در این منطقه بوده است، طوری که در دوره پهلوی اول و دوم مورد استفاده این خاندان و حتی میهمانان آن‌ها قرار می‌گرفت. در دهه آخر حکومت خاندان پهلوی یعنی در سال ۱۳۴۳ این بنا، برای اولین بار به عنوان موزه مرمت یافت و در آن به روی عموم گشوده شد. در بدو ورود به محوطه این بنای زیبا، محیطی سرسبز را مشاهده خواهید کرد که بر زیبایی فضای اطراف کاخ موزه می‌افزاید. درختان نخلیِ سر به فلک کشیده‌ای که منطقه‌ای زیبا و چشم‌نواز را خلق کرده است که در انتهای آن کاخ سلطنتی را خواهید دید. جدا از محوطه سبزی که دارد، شامل دو بخش اصلی به نام‌های بخش اشیاء سلطنتی و مشاهیر استان گلستان می‌شود. از جمله آثاری باارزشی که در کاخ موزه گرگان به معرض نمایش گذاشته‌اند، ‌می‌توان به تندیس دانشمندان، علما و فرهیختگان ناحیه گرگان قدیم و استرآباد و حتی اشیای سلطنتی مربوط به مبلمان کاخ اشاره کرد. گردشگرانی که به بازدید از این کاخ می‌روند، می‌توانند از دو طبقه دیدن کنند. در طبقه همکف موزه، تعدادی از مشاهیر استان گلستان معرفی شده‌اند که مربوط به قرن سوم تا دوره پهلوی می‌شوند. از جمله چهره‌هایی که در این بخش از موزه وجود دارد، عبارتند از: سحابی استرآبادی صوفی و شاعر، میرداماد استرآبدی فیلسوف حکیم، ابوالحسن علی جرجانی خطاط و شاعر، ابولهیثم جرجانی شاعر ترکمن، عبدالحی منشی استرآبادی خطاط منشی استرآبادی مشهور و پر آوازه، محمدرضا لطفی ردیف‌دان، آهنگساز، پژوهشگر و نوازنده تارهای موسیقی و بسیاری دیگر از شعرا، فیلسوفان، فقها و ادیبان. دیدنی‌های این موزه تنها به همین طبقه‌ی همکف ختم نمی‌شود، می‌توانید به طبقه بالای کاخ بروید و استراحتگاه خانواده پهلوی و ۱۰۰ قلم از لوازم و اشیای دوره پهلوی را ببینید. علاوه بر تمامی این جذابیت‌های دیدنی، در این بین می‌توانید از ویترین سنگ‌های قیمتی که در ابتدای راه پله است، دیدن کنید. ویترینی کوچک پُر از سنگ‌های زیبا و خوش رنگ که در همین منطقه کشف شده‌اند. جذابیت‌های کاخ موزه گرگان تمامی ندارد، با رفتن به سالن اصلی طبقه دوم اشیای ارزشمند دیگری را می‌بینید که در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داده‌اند. حین گشتی که میان این طبقه می‌زنید، می‌توانید ظروف مختلف از کشورهایی همچون آلمان، ایتالیا و فرانسه و حتی مجسمه‌های زیبا و آیینه ملکه را هم در این بخش مشاهده کنید. در سمت چپ این سالن، یک سرویس مبل به رنگ سبز، میز و تعدادی مجسمه دیده می‌شود. علاوه بر تماشای این‌ها، در قسمت رو به رویی سالن وارد بخش خصوصی‌تر کاخ موزه گرگان خواهید شد که به اتاق خواب شاه و ملکه ختم می‌شود. بخش دیگری هم از این موزه به سالن باستان شناسی اختصاص دارد که دیدنِ آن می‌تواند برای علاقه‌مندان به تاریخ لذت‌بخش باشد. در این سالن زوایایی از تاریخ سرزمین باستانی گرگان از ۵۰۰۰ سال پیش تا اواخر دوره قاجاریه قابل مشاهده است.

کلیسای جامع تثلیث گرجستان

31eee78e076bddc6e05b0417

یکی از مهم ترین بناهای مذهبی جهان، کلیسای جامع تثلیث تفلیس است که در کشور گرجستان قرار گرفته است. این کشور به دلیل آب و هوای بسیار خوب و دیدنی های زیادی که دارد، به یک مقصد مهم گردشگری برای ایرانی های عزیز تبدیل شده است. کلیسای جامع تثلیث تفلیس که به عنوان سامبا هم شناخته می شود، مطمئنا یکی از شناخته شده ترین جاذبه های گردشگری تفلیس و کلیسای اصلی ارتدوکس های گرجی است. این کلسیا از ۲ نقطه نظر می تواند جالب باشد: اول اینکه سومین کلیسای جامع ارتدوکس بلند دنیا است و دوم اینکه نماد ملی گرجستان است. کلیسای جامع تثلیث ، بین سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۴ در شهر تفلیس پایتخت گرجستان ساخته شد و سومین کلیسای بلند ارتدوکس در دنیا و یکی از بزرگترین بناهای مذهبی جهان از نظر وسعت است و در واقع برای بزرگداشت گذشت ۲۰۰۰ سال از تولد حضرت مسیح ساخته شد. ایده ی ساخت کلیسایی به این عظمت، در سال ۱۹۸۹ توسط مقامات شهر تفلیس به شهروندان شهر اعلام شد و در آن از معماران مختلف خواسته شد تا طرح های پیشنهادی خود را ارائه دهند. بعد از سختگیری های فراوان، طرح Archil Mindiashviliwon پذیرفته شد و از اینجا بود که استارت ساخت این بنای زیبا زده شد.کلیسای جامع تثلیث تفلیس، از ۹ کلیسای کوچکتر ساخته شده است که ۵ تا از آنها در یک قسمت بزرگ زیرزمینی قرار گرفته اند. فضای کلی این کلیسا ۵۰۰۰ متر مربع و ارتفاع آن از کف زمین تا بالای صلیب، ۱۰۵۵ متر است.

معماری  کلیسای جامع تثلیث تفلیس : این بنای باشکوه، در سمت چپ رود کورا و در منطقه ی تاریخی Avlabari  قرار گرفته است. سبک معماری آن، سبک سنتی گرجی است که در بعضی از قسمت ها سعی شده تا با فوکوس، نقاط قوت آن بیشتر به چشم بیاید. گنبد این کلیسا به یک صلیب ۷.۵ متری از طلا مزین شده است اما در سایر قسمت های آن سعی شده تا از المان های طبیعی استفاده شود. در کف این کلیسا از کاشی های مرمر و در محراب آن از موزاییک استفاده شده است و شمع و گل های چشم نواز آن هر کسی را خیره می کند. نقشی های دیواری ای که در این بنای پر ابهت دیده می شود، کاری از گروهی از هنرمندان به سرگروهی Amiran Goglidze است. کلیسای جامع تثلیث در شهر زیبای تفلیس یکی از محبوبترین مکان ها است که دیدن آن به هر کسی توصیه می شود. برای گرفتن عکس های یادگاری در بازدید از این بنا حتما تریپاد همراهتان داشته باشید تا بتوانید یک نمای کلی زیبا از دیواره ها و سقف بلند آن در پس زمینه ی عکستان داشته باشید.