کرمانشاه
موزه معاون الملک
تکیه معاون الملک(موزه مردم شناسی) اینبار نگاه دیگری به تکیه معاون الملک شهر کرمانشاه داریم و تیررس نگاهمان موزه ای است که در قسمت جنوبی این تکیه دایر گردیده و با وسایلی که در آن قرار گرفته سعی بر این شده که در رهگذر مردم شناسی استان، اطلاعاتی در اختیار مخاطبین و بازدید کنندگان قرار گیرد. موزه مورد نظر از غرفه های متعددی تشکیل شده و هر غرفه اطلاعات مخصوص به یک شهرستان از شهرستانهای تابعه استان را در خود دارد. مجسمه های مومی که در آنها سعی شده ساختار ویژه چهره و اندام اهالی ساکن در هر منطقه رعایت شود،با پوشش های مخصوص بخود غرفه ها را زینت بخشیده اند.حتی نوع بناها و مصالحی که جهت خانه سازی اهالی شهرستانهای مختلف به کار گرفته میشوند مورد توجه قرار گرفته و بیننده آگاه میگردد که کدامیک از اهالی در مناطق گرمسیری و کدامیک در مناطق کوهستانی و یا ییلاقی سکونت دارند.انواع و تنوع پوشش مجسمه ها نیز بسیار قابل توجه است و بیانگر سلیقه های زیبایی که هر یک سعی نموده است یا توجه به آب و هوای منطقه خود و همچنین فرهنگ حاکم بر آنجا به این امر بپردازد. قومیت های مختلف استان که مجموعه ای از کردها،لرها،لک ها و ترک ها را تشکیل می دهند تنوع زیستی و فرهنگی بسیاری را پدید می آورد و آنها را به استفاده لوازم زیستی متعددی سوق داده که چنین گرایش هایی را می توان در موزه مردم شناسی تکیه معاون در دو بخش پوشاک و زیور آلات و همچنین ابزار و وسایل مربوط به کار و زندگی به عینه دید و اطلاعات ارزشمندی را کسب نمود.
تالار سنگی منیژه
زیج منیژه سنگچینی جا مانده از عصر ساسانی است. بنایی با بیش از هزار سال قدمت که اگرچه هنوز هم در ماهیت آن تردید وجود دارد اما بسیاری از باستان شناسان، آن را یک کوشک بین راهى می دانند که افسانه های محلی آن را با منیژه شاهنامه و ایران باستان پیوند داده است. زیج به معنای رصدخانه یا تماشاگه است و مردم محلی عقیده دارند زیج منیژه مکانی بوده که منیژه مدتی در آن مستقر بوده است. بنای تاریخی زیج منیژه را باید در داخل بافت روستای پاطاق از توابع سرپل ذهاب استان کرمانشاه ببینید. یعنی درست در قسمت پایین دست طاق گرا و کوه عظیم پاطاق، در نزدیک کل داود که محلی ها به آن گور دخمه هم می گویند. بنایی با پلان مستطیل شکل، با جهت شرقی – غربی که از لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. اگر گذارتان به زیج منیژه بیفتد، در بخش مرکزی این بنا، تالار نسبتا بزرگی را می بینید که پیرامون آن را راهروهایی احاطه کرده اند. شما از طریق راهروهای شمالی می‌توانید به مجموعه اتاق‌های ضلع جنوبی بنا و از طریق راهرو جنوبی به مجموعه اتاق‌های ضلع شمالی دسترسی پیدا کنید. هریک از راهروهای شرقی و غربی اطراف تالار هم به راهروی دیگری منتهی میشود که در نهایت از طریق این راهروها میتوان به مجموعه اتاق‌های ضلع شرقی و غربی بنا دسترسی پیدا کرد.
در گذشته، هر ضلع قلعه ۳۰ حجره داشته است و حجره ها دارای طاق هایی گهواره ای شکل بوده اند با این حال از این حجره های محکم و باشکوه، امروز تنها یکی دو حجره نسبتا سالم باقی مانده است . اگرچه تاریخ چندان روشن و دقیقی درباره این دژ وجود ندارد اما معماری بنا، به خصوص شکل درگاه‌ها و قوس‌ها و همچنین نحوه پوشش سقف فضاها نشان میدهد که زیج منیژه احتمالا در اواخر دوره ساسانی ساخته شده است. می گویند زیج منیژه در روزگار آبادانی قلعه ای مربعی شکل بوده است که هر ضلع آن در ابعاد ۷۰ در ۵۰ متر مربع طراحی شده و در میانه این قلعه، ساختمان مربع شکل دیگری که -احتمالاً ارگ قلعه بوده است- به ابعاد ۴۸ در ۴۸ متر ساخته شده که هنوز هم می توانید بقایای آن را ببینید. در گذشته، هر ضلع قلعه ۳۰ حجره داشته است و حجره ها دارای طاق هایی گهواره ای شکل بوده اند با این حال از این حجره های محکم و باشکوه، امروز تنها یکی دو حجره نسبتا سالم باقی مانده است. دروازه قلعه در ضلع غربى قرار داشته و در ضلع شرقى، هنوز هم بقایاى جریان آب دیده می شود که انتهاى آن مشخص نیست. در هر زاویه قلعه، یک برج و در بین دو برجى که روى هر ضلع قلعه قرار داشته اند دو برج نسبتا کوچکتر ساخته شده است.
کاخ ناتمام خسرو پرویز
معبد آناهیتا در مرکز شهر کنگاور در مسیر همدان به کرمانشاه قرار دارد. این بنا روی تپه‌ای طبیعی ساخته شده است. ایرانیان باستان عقیده داشتند که این معبد متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و برکت است و آن را محلی برای نیایش آب می دانستند. برخی از محققین، این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده‌اند. عده‌ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم قبل از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت می‌دهند. این معبد که برای استفاده از آب رودخانه شاپور در ۶ متری زمین قرار دارد، به صورت مکعب است و دیوارهای این معبد از سنگهای بزرگی بنا شده اند که بین سنگهای حجاری شده هیچ ملاتی وجود ندارد و این سنگ‌ها توسط بست‌های آهنی به هم متصل شده اند. این بنا بر پ‍ش‍ت‍ه‌‌‌ا‌ی از ص‍خ‍ره قرار گرفته که دارای ۲۲۰متر طول و ۲۱۰متر عرض است و ض‍خ‍‍ام‍ت دیوار م‍ح‍ی‍ط‍ی آن به ۵/۱۸ متر میرسد. ایرانیان باستان عقیده داشتند که این معبد متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و برکت است و آن را محلی برای نیایش آب می دانستند در قسمت جنوبی بنا، پلکان دو طرفه‌ای به درازای ۱۵۴ متر وجود دارد. هر دو تا پنج پله، در یک بلوک سنگی ایجاد شده است. تعداد سنگ پله‌ها در پلکان شرقی ۲۶ پله و در پلکان غربی ۲۱ پله است. جوی‌های سنگی آب رودخانه را میزان کرده و به طرز باشکوهی به آبگیری وسط معبد هدایت می‌شده. نوع تقسیم آب و جریان آب درون معبد یکی از شگفتی‌های مهندسی در آن دوران می‌باشد تا این عنصر مقدس را به زیباترین شکل ممکن به نمایش بگذارند.
در چهار طرف معبد دالان‌هایی تعبیه شده که در کف این آنها جوی‌های آب به صورت رفت و برگشت آب را به وسط معبد هدایت می‌کرده است. این در حالی است که در وسط معبد فضایی وجود دارد که آب از این جوی‌ها در آن جمع شده و استخر کوچکی حدوداً در ابعاد ۱۰ در۱۰ و عمق ۲۰ سانتی متر را پر آب می‌کرده. در دو طرف بالای معبد آناهیتا سر چهار گاو در هر طرف به صورت رو به روی یکدیگر قرار دارد که در زمان آبگیری این معبد عکس سر گاوها روی آب نقش می‌بسته است. دیوار م‍ح‍ی‍ط‍ی که س‍ت‍ون‍‍‌ه‍‍ا بر آن واقع شده خود از دو قسمت تشکیل شده، قسمت د‌اخ‍ل‍‍ی که با استفاده از سنگهای ق‍ل‍وه و لاشه به ابعاد و ان‍د‌ازه‌‌‌ه‍‍ا‌ی مختلف و م‍لاط گچ ساخته شده و قسمت خ‍‍ارج‍‍ی به وس‍ی‍ل‍ه یک ردیف سنگ ت‍ر‌اش ن‍م‍‍اس‍‍از‌ی شده است. ارت‍ف‍‍ا‌ع این دیوار نیز با توجه به ش‍ی‍ب ص‍خ‍ره‌‌‌ا‌ی که روی آن قرار گرفته است در ق‍س‍م‍ت‍‍‌ه‍‍ا‌ی مختلف م‍ت‍‍غ‍ی‍ر بوده و از چهار متر تا ۱۲متر است که بعضی محققین با اس‍ت‍ن‍‍اد به برخی م‍ح‍‍اس‍ب‍‍ات این ارت‍ف‍‍ا‌ع را در ضلع جنوب غربی تا ۱۸ متر ت‍خ‍م‍ی‍ن م‍‍ی‌‌زن‍ند. از دیگر ب‍خ‍ش‌‌‌ه‍‍ا و ع‍ن‍‍اص‍ر اصلی بنای معبد آناهیتای کنگاور میتوان به صفه آن اش‍‍اره کرد. آن‍چ‍ه از این بخش باقی مانده و در کاوشهای باستانشناسی مشخص شده، دی‍و‌ار‌ی است در ضلع جنوبی ص‍خ‍ره کنگاور که در بخشهای شرقی و غربی اطراف ص‍خ‍ره اثری از آن بر جای ن‍م‍‍ان‍ده است. دیوارهای این معبد از سنگهای بزرگی بنا شده اند که بین سنگهای حجاری شده هیچ ملاتی وجود ندارد و این سنگ‌ها توسط بست‌های آهنی به هم متصل شده اند.
ضلع شمالی نیز مورد کاوش قرار ن‍گ‍رف‍ت‍ه و تنها در ضلع جنوبی آن دی‍و‌ار‌ی با ق‍طر ۵/۹متر و طول ۹۳ به صورت یک س‍ک‍و باقی مانده که روی بقایای دیوار آث‍‍ار‌م‍رب‍وط به معماری یک ح‍م‍‍ام س‍ل‍ج‍وق‍‍ی مشخص است. م‍ص‍‍ال‍ح ع‍م‍ده این دیوار را سنگ غیر حجاری شده و ض‍خ‍ی‍م‍‍ی تشکیل میدهد که با استفاده از م‍لاط گچ، روی هم ت‍ث‍ب‍ی‍ت شدهاند. آخرین بخش از معماری بنای کنگاور را بقایای معماری ف‍ر‌از تپه تشکیل میدهد، این بخش ش‍‍ام‍ل دیوارهای به ق‍طر ۶ متر است که م‍ح‍دوده‌‌‌ا‌ی در حدود یک هزار و ۲۰۰متر مربع را ش‍‍ام‍ل میشود که در جهت شرقی غربی ساخته شده است. در تابستان سال ۱۳۴۷ برای نخستین‌بار هیئتی در تپه ناهید کنگاور به کاوشهای باستانشناسی پرداخت. پس از بررسی‌های اولیه مشخص شد که از مجموع تپه ، تقریباً حدود ۵۳ هزار متر مربع به بنای تاریخی اختصاص دارد که به جز چند سر ستون شکسته و تعدادی حجاری‌های پراکنده در کنار کوره‌های آهک‌پزی که چند سال قبل از آن تعطیل شده بود چیز دیگری مشهود نیست. اعضای هیئت عکس هوایی کنگاور را که در سال ۱۹۳۲ میلادی تهیه شده بود، پس از تعبیر و تفسیر و یافتن گرته و اثری از امتداد ابهام آمیز دیوار و صفه تاریخی مدفون، مورد استفاده قرار داد و موفق گردید بخشی از دیوار شرقی را در آن تشخیص داده و پس از کاوش، آن قسمت از صفه را از خاک ایام آزاد نماید. با آغاز فعالیت‌های هیأت کاوش معبد آناهیتا در سال ۱۳۴۷ و پس از خرید و تخریب منازل مسکونی بالای تپه و اطراف آن نقشه و موقعیت مکانی این بنای تاریخی تهیه شد.
آداب و رسوم مردم کرمانشاه در ماه رمضان
رمضان در کرمانشاه با پیچیدن نوای ربنا در کوچه‌ها و خیابان ها می آید… با سفره‌های پر از خرما، حلیم، شیربرنج، زولبیا و بامیه… با دست های رو به آسمان و دعاهای زیر لب. مردم کرمانشاه هم مثل تمام مردم کشور، از قدیم عادت داشتند که سر رسیدن رمضان را از ارتفاعات نگاه کنند. آنها به بلندترین نقطه شهر می رفتند و سعی می کردند اولین نفری باشند که هلال ماه پربرکت رمضان را به چشم می بینند. کرمانشاهی ها در آخرین روزهای ماه شعبان به استقبال ماه رمضان می روند و بسته به توانشان، چند روزی را روزه می گیرند. آنها هنوز هم داوطلبانه جمع می شوند و با هم شروع به رفت و روب و پاکیزه کردن کوچه ها و مساجد می کنند. ریش سفیدهای محل، دست به کار آشتی دادن کسانی می شوند که به هر دلیلی از همدیگر کینه به دل گرفته اند و کوچکترها خود را برای روزه کله گنجشکی آماده می کنند. در همان روزها بود که شلیک گلوله توپ لحظه آغاز اذان صبح و اذان مغرب را به مردم شهر اعلام می کرد و جمعیت کم و متمرکز شهر، بهانه ای بود تا مردم شبیه یک خانواده بزرگ، همدیگر را از روی دیوارها صدا کنند و سر سفره های سحری و افطاری همدیگر بنشینند و روزه داری شان را با یکدیگر تقسیم کنند.
سفره رمضان : در ماه رمضان بازار غذاهای سنتی و محلی کرمانشاه به راه است. سر سفره کرمانشاهی ها که بنشینید، می توانید طعم لذیذ حلیم کرمانشاهی، آش عباسعلی، آش ترخینه، خورشت خلال، سیب پلو، خوراک چنگال، شیر برنج، کوفته، شله زرد و کله گنجشکی را بچشید که همه با روغن اعلای حیوانی درست شده اند. شیرینی های محلی کرمانشاهی مثل کاک و نان برنجی هم پای ثابت سفره های رمضانی مردم این منطقه هستند که در کنار نان روغنی، زولبیا و بامیه، شیره انگور، حلوا و خرما قرار می گیرند. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که آش عباسعلی تاریخچه ای به اندازه ۲۰۰ سال دارد! در آن زمان آشپز متدین و ماهری به نام عباس علی نذر می کند که هر شب در مسجد به مردم آشی ویژه بدهد تا آنها روزه خود را با آن آش افطار کنند. در این این آش از گوشت، نخود، لوبیا، عدس، پوره گندم، سبزیجات معطر، روغن کرمانشاهی و ادویه جات استفاده شده بود که مزه ای منحصر به فرد به آن می دادند. سال ها بعد، این آش پرملات به نام آشپز آن یعنی عباسعلی در کرمانشاه معروف می شود و به یکی از غذاهای مورد علاقه مردم تبدیل می شود. حالا، بعد از ۲۰۰ سال، یاد عباس علی متدین در هر ماه رمضان بر سر سفره های افطاری مردم زنده می شود و مردم با این عقیده که چنین آشی متبرک و خوش یمن است، آن را نذری می دهند. خوراک چنگال هم یکی دیگر از خوردنی های پرطرفداری کرمانشاهی است که نوعی شیرینی محسوب می شود. این خوراک مخلوطی است از نان و روغن کرمانشاهی و شکر که به عقیده کرمانشاهی ها، روزه دار را تا افطار نگه می دارد.
فطریه : کرمانشاهی ها رسم دارند که مبلغ فطریه را شب قبل از عید مردم زیر بالشت خود بگذارند و فردا اول وقت، به خانواده مستمندی که آبرومند و اهل نماز و روزه است هدیه بدهند. این شیوه پرداخت فطریه اگرچه این روزها چندان رایج نیست اما هنوز هم در محله های قدیمی و روستاهای کوچک دیده می شود.
غار کریستالی ایران
غار قوری قلعه را بزرگترین غار آبی آسیا می دانند. غاری که برای درک زیبایی آن باید از نزدیک دیواره های رسوبی و کریستالی آن را ببینید. قوری فلعه با وجود عمر ۶۵ میلیون ساله اش سی و چند سال است که شناسایی شده و این برای چنین اثری، به معنی بکر بودن و تازگی است. در سال ۱۳۵۵ یک گروه از غارشناسان انگلیسی و در سال ۱۳۵۶ گروه دیگری از غارنوردان فرانسوی این غار را به طور کامل شناسایی کردند و بعد از آن بود که نام این غار در ردیف هفت اثر طبیعی ملی ایران، به ثبت رسید. در غار قوری قلعه حوضچه های زیادی وجود دارد که عمق آنها گاهی به ۱۴متر میرسد! همچنین دمای درون غار ۷ تا ۱۱درجه‌است که در تمام فصول سال ثابت می ماند. بنابراین در قوری قلعه زمستان و تابستان معنا ندارد. در این غار فصل، همیشه بهار است! غار قوری قلعه تالارهای زیبایی در ۱۴۰۰ متری و ۵۰۰ متری اش دارد که به نام‌های تالار ریم، تالار کوهان شتر، تالار مسیر برزخ، تالار بلور و تالار عروس معروفند. برای دیدن این غار باید به ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر پاوه در استان کرمانشاه سفر کنید تا یکی از زیباترین جاذبه های طبیعی ایران را ببینید. در ۷۰۰ متری غار هم آبادی با صفایی وجود دارد که در ایام دور قلعه‌هایی به شکل‌های مختلف آن را محاصره کرده بودند و وجه تسمیه این غار هم یکی از همین قلعه‌هاست که به شکل قوری ساخته شده بود! تالار عروس که یکی از هیجان انگیزترین بخشهای غار قوری قلعه است پر از سنگهای کریستالی و براق و سفیدی است که وقتی روی آنها راه می روید، جای پای شما را نشان می دهند. اگر به این غار سفر کنید می بینید که خفاش های گوش موشی اصلی ترین ساکنان قوری قلعه هستند که هر لحظه ممکن است در بالای سرتان در حال پرواز باشند! البته خیالتان راحت باشد که قوری قلعه آنقدر عمیق است که خفاش ها بیشتر در مرکز آن تجمع می کنند و بنابراین اگر در چند متر اول غار پرسه بزنید، هیچ خفاشی دور و برتان آفتابی نخواهد شد! اما غار قوری قلعه جاذبه های تاریخی را هم در دل خود جای داده که البته در کنار چهار آبشار مرتفعی که در آن وجود دارند، زیبایی غار را به اوج می‌رسانند.
درفاز اول غار که ۵۰۰ متر طول دارد، دو تالار کوهان شتر و مریم شناسایی شده اند. در این تالارها شکل‌های مختلفی ازجمله نیم‌رخ شتر، کوهان شتر، مار، طوطی، کرکس، شیرسنگی، کاخ سفید، قلب، کشتی، برج پیزا، آسیه‌زن‌فرعون، (ابوالهول)، مجسمه فردوسی و مشابه تصویر حضرت مریم دیده میشود. فاز دوم غار نیز هزار متر طول دارد که تالارهای نماز، بلور و عروس در آن کشف شده است. تالار نماز در ۵۵۰ متری غار و در کنار این تونل قرار دارد. این تونل که ۱۲ متر طول و هشت متر عرض دارد، قسمت اصلی غار را تشکیل میدهد و به تونل برزخ شهرت دارد واز آنجا که سقف تونل به آب چسبیده، مانع از ادامه حفاری ها شده است. در هزار متری غار تالار بلور و در داخل تالار نیز حوضچه‌ای فوق‌العاده زیبا وجود دارد. وجود قندیل های پرده‌ای در حوضچه که با دست زدن به هرکدام صدای یکی از آلات موسیقی ایجاد میشود، ازجمله دلایل این زیبایی است، به‌طوری که بسیاری از جهانگردان و کارشناسان متفق القولند که این حوضچه، زیباترین حوضچه دنیاست. تالار عروس که یکی از هیجان انگیزترین بخشهای غار قوری قلعه است در هزار و ۵۰۰ متری آن واقع شده است. جنس سنگهای این تالار کریستال و براق و سفید بوده و کسانی که برروی آن ها راه می‌روند می‌توانند جای پای خود ببینند. قندیل های کریستال مانند که جنسشان از رسوبات آهکی است و از سقف آویزان شدهاند در تمام طول غار خودنمایی می‌کنند و در بعضی نقاط طول قندیل ها به هشت متر نیز میرسد.یادتان باشد زیبایی این دیواره ها وسوسه تان نکند که تکه ای از این زیبایی را با خود به زندگی شهری ببرید و غار زیبای قوری قلعه را ذره ذره نابود کنید. علاوه بر جذابیت و اهمیت اکوتوریستی قوری قلعه اشیایی هم در آن کشف شده اند که اهمیت آن را بیشتر می کنند. هشت عدد قاشق و بشقاب، چهارعدد کوزه بزرگ، یک عدد کوزه کوچک که ۱۵ سکه از دوران یزدگرد سوم و اواخر دوره ساسانی در داخل آن بوده و جمجمه سر یک انسان بخشی از آثار کشف شده در این غار هستند که در موزه نگهداری می شوند.