شاید برایتان عجیب باشد اما حقیقت دارد که قدیمی ترین سکونتگاه بشری خاورمیانه، در ایران و استان کرمانشاه قرار دارد! تپه تاریخی و باستانی شیخی‌آباد در منطقه دینور شهرستان صحنه اولین زیستگاه بشر در دوره نوسنگی است که در خاورمیانه شناخته شده است. تاریخچه این منطقه وقتی روشن شد که یکی دو سال قبل، سازمان میراث فرهنگی با همکاری باستان‌شناسانی از انگلستان به سرپرستی پروفسور راجرس متیوس کاوش‌هایی را در این منطقه انجام داد و نمونه‌هایی از دیوارهای چینه‌ای، اشیای گلی و زغال ‌کشف کرد و استخوان‌های زینت داده شده را برای آزمایش کربن چهارده به دانشگاه آکسفورد ارسال کرد. پس از آزمایش هایی که انجام شد، محققان به این نتیجه رسیدند که تپه تاریخی دینور کرمانشاه نخستین زیستگاه بشر در خاور‌میانه است و گسترش تمدن خاورمیانه از این نقطه آغاز شده. در کاوش این تپه عمر آن ۱۱ هزار و ۸۰۰ سال مشخص شد که قدیمی تر از مجموعه گنج دره هرسین ۱۰ هزار ساله است.باستان شناسان در این تپه فضای معماری یک خانه مسکونی و بافت آن، فضای معماری معبدی مقدس که با چهار شاخ بز کوهی و قوچ تزیین شده، مجسمه گلی مربوط به یک الهه ونوس، استخوان‌های تزئین شده و ابزار استخوانی و سنگی را پیدا کردند که هریک از آنها گواهی بر قدمت و تمدن کهن منطقه است.

آنها در کاوش های خود یک الهه منحصر به فرد را کشف کردند که نمونه آن در تپه سراب کرمانشاه وجود دارد. این الهه در مقایسه با الهه تپه سراب، کوچکتر و از نظر باستان شناسان انگلیسی نمونه علمی منحصر به فردی است. در زمان کاوش‌های این تپه مسئله گیاه باستان‌شناسی و استخوان‌شناسی نیز مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و ۵۵ نوع دانه گیاهی از جمله جو وحشی و عدس و استخوان حیوانات وحشی مانند قوچ، بز کوهی و نوعی ماهی به دست آمد. دوران نوسنگی در غرب ایران یکی از دوره هایی است که باستان شناسان معتقدند درباره آن خلاء مطالعاتی وجود دارد. به خصوص که وجود این تپه باستانی، ثابت می کند که هنوز رازهای زیادی از دوره های اولیه سکونت بشر برای کشف شدن در این منطقه وجود دارد! بد نیست بدانید که یکی از مهم‌ترین رخ‌دادهای تحول بشر، گذار انسان از دوره‌ی غارنشینی به روستا‌نشینی بوده که همراه با کشاورزی، دامداری و ‌اهلی کردن حیوانات بوده است. در واقع، استقرار انسان در روستا، زمینه را برای انقلاب دوم، یعنی شهرنشینی آماده کرد. پژوهش‌هایی که در دهه‌ ۱۹۷۰ میلادی در ایران انجام شدند، بیش‌تر درباره‌ کاوش‌هایی در زاگرس مرکزی بودند که توسط هیأت‌های خارجی انجام می‌شدند و بیش‌تر اطلاعات آن‌ها نیز چاپ نشدند. به این ترتیب، نقش ایران در این تحول مشخص نبود. اما با انجام لایه‌نگاری و تاریخ‌گذاری در تپه‌ شیخی‌آباد روستای کرتویج که شش تا هفت متر آثار از دوره‌ی نوسنگی دارد، مشخص شد که رشد ایران در این تحول تحت تأثیر بین‌النهرین نبوده است. بخش دینور در شهرستان صحنه قرار دارد و از شمال به شهرستان سنقر، از جنوب به کرمانشاه، از شرق به شهرستان صحنه و از غرب به بخش بیلوار از توابع بخش مرکزی شهر کرمانشاه محدود می‌شود.

در بهمن ماه سال ۱۳۳۷ هنگامی که کارگران شرکت شوسه برای احداث راه جدید همدان به کرمانشاه در دامنه کوه بیستون مشغول خاکبرداری و خروج سنگ از پای کوه و تسطیح جاده بودند، در حین کار به مجسمه نسبتاً بزرگی برخورد کردند که قسمتی از شانه آن از زیر خاک پیدا شد. مجسمه ای که بعدها معلوم شد ریشه و تاریخچه آن به دوران پارتی ها می رسد. در آن زمان ورثرغنه یکی از محبوب ترین خدایان بود که اغلب به صورت پیکره های گلی و سنگی نشان داده شده است. یک نمونه از این دست پیکره هرکول را می توانید در کنار شاهراه شرقی- غربی جاده بزرگ ابریشم یا جاده بزرگ خراسان در بیستون نزدیک کرمانشاه ببینید که از سنگ تراشیده شده است. هرکول به صورت شخصی نیرومند کاملاً عریانی با موی و ریش مجعد در حال استراحت بر روی پوست شیری نشان می دهد که بر سکویی به طول ۲۰/۲ متر به پهلوی چپ به طور نیم خیز به آرنج تکیه کرده و در دست چپ پیاله ای دارد که تا نزدیک صورت نگه داشته است و نیز دست راستش برروی پای راست قرار گرفته و پای چپ را تکیه گاه پای دیگر کرده است.

زمان ساخت مجسمه سال ۱۵۳ ق.م تعیین می شود این تاریخ با اواسط سلطنت مهرداد اول اشکانی ( اشک نهم ۱۷۴-۱۳۶ ق.م ) منطبق است. در زیر تنه هرکول نقش شیری دیده می شود که در ازای آن از سر تا دم ۲۰۰ سانتیمتر و بلندی دم آن ۱۱۴ سانتیمتر است. طول مجسمه ۴۷/۱ متر که به طور برجسته از سنگ کوه تراشیده شده و از طرف پشت به کوه متصل است. در عقب مجسمه نقوش و کتیبه ای به زبان یونانی قدیم بر روی سنگ نقش شده است نقوش آن شامل درخت زیتونی است که از شاخه آن کماندان و تیردانی آویزان شده است. در کنار این درخت گرز مخروطی شکل گره داری حجاری شده که برجستگی آن نسبت به سایر نقوش بیشتراست. کتیبه به خط یونانی قدیم در هفت سطر بر روی لوحی به ابعاد ۳۳ * ۴۳ سانتیمتر که نمای آن به شکل معابد یونانی ساخته شده نوشته اند. زمان ساخت مجسمه سال ۱۵۳ ق.م تعیین می شود این تاریخ با اواسط سلطنت مهرداد اول اشکانی ( اشک نهم ۱۷۴-۱۳۶ ق.م ) منطبق است. در زیر تنه هرکول نقش شیری دیده می شود که در ازای آن از سر تا دم ۲۰۰ سانتیمتر و بلندی دم آن ۱۱۴ سانتیمتر است. سر این مجسمه در سال ۱۳۷۰ کنده و دزدیده شده بود که پس از چند سال (شایع شد که) کشف و دوباره به جایگاه اصلی خودش برگشته است. اما مسئولان میراث فرهنگی اعلام کردند که سر فعلی هرکول را هنرمندان جدید از جنس همان سنگ (سنگ آهک) ساخته اند.