شهرستان نقده در قسمت جنوبی استان آذربایجان غربی ایران قرار دارد و  مرکز آن شهر نقده است . این شهر در ۹۵ کیلومتری جنوب ارومیه واقع شده‌است. جمعیت این شهرستان طبق سر شماری سال ۱۳۹۰ برابر  با ۱۲۱۶۰۲ نفر بوده‌است . ساکنان آن به  ترکی آذربایجانی  و  کردی سورانی  سخن  می‌گویند.
بررسي هاي زمين شناسي حاكي از آن است كه شهرستان نقده ( سرزمين و ولايت تاريخي سولدوز ) در ۵۰۰ ميليون سال قبل و در دوران سوم زمين شناسي (دوره پالئوزويك ) زير آب قرار داشته است كه سنگواره ها و فسيلها ي بدست آمده از كوههاي ((لاواشلي )) مبين اين ادعاست و كشف اين سنگواره ها در سال ۱۳۷۴ بازتاب  رسانه اي گسترده اي در ايران و جهان داشت
آب و هواي شهرستان نقده تحت تأثير عوامل فرامحلي است . اگر چه عوامل محلي نيز در كيفيت آن مؤثرند ، در زمستان توده هاي شمالي ، هواي منطقه را به شدت سرد و خشك مي نمايد و توده هايي كه از غرب و شمال غرب وارد منطقه مي گردد عمدتاً از درياي سياه و مديترانه منشا گرفته ، باعث بارندگي هاي زمستاني مي شود و در تابستان توده هاي قطبي دريايي از طريق شمال و شمال غرب با كسب رطوبت درياي سياه و درياي خزر و قسمتي از مديترانه وارد منطقه مي شوند ، اين توده هوا معمولاباعث رگبار و بارندگي هاي تابستاني و بهاره در سولدوز مي شود و وجود ارتفاعات نسبتاً بلند مجاور درياچه اروميه واقع در شمال شرقي شهرستان نقده ، باعث بوجود آوردن تغييرات محسو سي در آب و هواي نواحي دشت و كوهستاني منطقه مي گردد و به ويژه در شرق اين شهرستان اين عامل موجب تعديل درجه حرارت در زمستان   مي شود. از طرف ديگر مجاورت نسبي سولدوزبا درياچه اروميه ، باعث اعتدال آب و هواي منطقه مي شود.
بايد اشاره كرد كه آب و هواي اين شهرستان در سال هاي اخير با توجه به تغييرات عمده آب وهوايي فرامحلي دگر گون شده و نسبت به زمستانهاي دهه هاي گذشته ، ديگر
هواي آن چندان سرد نبوده و تابستان منطقه نيز بسيار ملايم و معتدل گشته و از بارش و نزولات آسماني فصول بارندگي كاسته شده است و ادامه چنين روندي مي تواند علاوه بر تاثير در تغييرات پوشش گياهي و زيست جانوري ، تاثير زيادي هم در تحول نوع اكوسيستم و سيماي طبيعي منطقه بگذارد .

بخش‌ها:     ۱-  بخش مركزي                ۲-  بخش محمديار
شهرها  :    ۱-  شهر نقده                     ۲-  شهر محمد یار

دهستان‌ها :  دهستان‌های بخش مرکزی  : ۱-  دهستان بيگم قلعه  ۲ – دهستان نقده و دهستان‌های بخش محمد یار :  ۱- دهستان المهدي    ۲-  دهستان حسنلو
در اين شهرستان، تپه‌هاي تاريخي ذيل قابل اشاره مي‌باشد:  تپه محمديار  ،  تپه نظام‌آباد ،  تپه گرد دينخواه ،  تپه دلينجي ارخي، تپه كويك، تپه مملو، تپه محمدشاه، تپه ميرآباد، ساخسي تپه، تپه گرد قورخ  تپه شيخ معروف، تپه حاجي فيروز، تپه تادر، تپه كهريزه عجم،  تپه ورزنه، تپه شيخ احمد،  تپه باراني عجم،  تپه امينلو،  تپه اسلام آباد،  تپه تابيه،  تپه قلات ،  تپه حسينعلي خان ،  تپه قارنا ،  تپه آقابيگلو ،  تپه عجملو،   عقرب تپه ، تپه پيزدلي، تپه قبرستان آغ جزوه، سلمان تپه،  تپه ماواران،
اين شهرستان جاذبه هاي متعددي براي جذب توريست دارد :
دو تفریحگاه و تفرجگاه سلطان یعقوب و يددی گز (به معنی هفت چشمه)   یکی  از پرطرفدارترین و زیباترین مناطق  گردشگری این منطقه دهکده توریستی تپهٔ حسنلو و سدحسنلو نیز زیبا و گردشگر پذیر هستند تپهٔ حسنلو که در۷کیلومتری  شهر نقده قرار دارد، یکی از تپه‌های باستانی ایران است که قدمت آن به بیش از ۶ هزار سال قبل از میلاد می‌رسد  معروفترین  اثر باستانی یافت شده دراین  محل   جام طلای حسنلو  است که به عصر آهن تعلق داشته ودرموزه ایران باستان نگهداری می شود
_ دره سرسبز سلطان يعقوب،  كه درفصول بهاروتابستان پذيراي حضورطبيعت دوستان و كوهنوردان مي باشدو چشمه بالاي دره هر خسته ازراه رسيده را بخود جلب       مي نمايد ودر چهار كيلومتري جنوب شهر نقده و در جوار روستاي باليقچي قرار دارد.
-تفرجگاه يئددي گوزكه با مساعي فرمانداري وشهرداري بازسازي و همه ساله پذيراي جمع كثيري ازگردشگران ميباشد.داراي شهربازي وكمپهاي اقامتي نيزميباشدودر۳كيلومتري جنوب غربي شهر نقده و درقسمت شرقي سلطان يعقوب  واقع است
– رودخانه گدار :  ساحل سرسبزو پراز باغهاي ميوه  رودخانه گدارازكوههاي غربي شهراشنويه گرفته ودرحومه نقده از روستاي جاشيران  شروع و با طي مسافتي بالغ بر۲۰كيلومتر به شهر  نقده رسيده و  از قسمت  شمالي شهر مي گذرد و پس از طي  ۱۵  كيلو متر  به شهر محمديار رسيده واز وسط شهر گذشته و درنهايت با طي ۱۵كيلومتر ديگر به روستاي مميند منتهي و از آنجاوارد حومه روستاي داشخانه شده و به درياچه اروميه سرازير مي شود لازم به ذكر است روستاي جاشيران درمسيرجريان رودخانه اولين روستا و مميندآخرين روستاي  شهرستان مي باشد .
كوههاي سرسبز وداراي چشمه هاي پرآب اطراف شهركه اكثراً بصورت رشته كوه  درقسمت جنوبي شهرستان قرار دارند. كوههاي مهم شهرستان نقده عبارتند از:كوه قره داغ با ارتفاع ،   ۱۶۵۲  متر سلطان يعقوب با ارتفاع ۲۱۴۹ متر و كوه بابا حسن كاني رش سرشاخان، كوه خرنگ، قلعه ماران .
– پل تاريخي مميند كه مربوط به دوره صفويان مي شود و درانتهاي حوزه شرقي شهرستان قرار دارد و فاصله آن از سه راه محمديار حدود ۱۰ كيلومتر است .
–  چشمه هاي جوشان و معدني شيخ معروف كه آب آن شافي امراض پوستي مي باشد ودر قسمت جنوب شرقي شهرستان واقع ودر كيلومتر پنجم سه راه محمديار بطرف مهاباد تابلوي راهنماي آن نصب شده است
– ساحل درياچه اروميه كه در فصل تابستان پذيراي خيل عظيمي ازمسافرين ميباشد وآثار اسكله بندر حيدر آباد هنوز هم در ساحل جنوبي  درياچه كه حومه شهرستان نقده ميباشد جلب توجه مي نمايد.
– ساحل درياچه سد حسنلو كه قسمت شمال شرقي آن مسير جاده اروميه– نقده و مهاباد است و جاده اروميه نقده از قسمت شمال غرب آن نيز در دست احداث است و از طريق هر دو جاده مسافرين درياچه آب شور اروميه مي توانند به ساحل درياچه آب شيرين دسترسي داشته باشند .
– چشمه هاي شهرستان نقده ـ اشنويه : تعداد كل چشمه‌ها براساس آمارسال ۱۳۷۱دراين دشت به ۱۶۰دهنه باميزان۲۹/۳۸درصدتخليه منابع آبهاي زيرزميني موردبهره‌برداري قرارگرفته است.اين چشمه‌ها داراي مالكيت خصوصي بوده وجهت آبياري نمودن اراضي زراعي وباغات مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرند . چشمه‌هاي مهم اين منطقه عبارتنداز:چشمه دشت بيل،هفت چشمه،درگه،چشمه شور،راندوله.
بازارهاي محلي شهرستان نقده : تعداد بازارهاي موجود در شهرستان ۱ عدد مي باشد كه اجناس شامل دام زنده ، فرآورده هاي دامي ، پوشاك ، فرش ، صنايع دستي ، لوازم خانگي ، خشكبار ، خواربار ، حبوبات ، غلات و كفش و ارزاق در اين بازارها عرضه مي شود قدمت اين بازارها ۷۰ سال مي باشد . پر‌رونق‌ترين فصل بازار ، فصل پائيز و كم رونق ترين فصل بازار فصل زمستان مي باشد و بيشتر اين بازارها در روز پنج شنبه برگزار مي شود . مالكيت زمين بازار تحت اختيار بخش دولتي مي باشد . حجم معاملات اين بازار حدود چهارصد ميليون تومان در روز مي باشد .
ـ تالابهاي شهرستان نقده:
ـ تالاب بين المللي يادگارلو  :اين تالاب در كنار روستاي يادگارلو از تالابهاي مهم و بين‌المللي بوده كه با ايجاد زهكشي دركنارآن متأسفانه آب آن خشكيده است وتوسط مسئولين دراحياي اين تالاب اقداماتي صورت گرفته، اميد است در آينده نزديك شاهد احياي اين تالاب مهم باشيم
ـ تالاب حسنلو : محل وموقعيت :مختصات جغرافيايي اين تالاب عبارت است از َ۲۲و۳۷۰عرض شمالي و..و۲۷و ۴۵۰طول شرقي از نظر تقسيمات كشوري اين تالاب در حوزه شهرستان نقده واقع شده و در حدود ۲۵ كيلومتري اين شهرستان قرار دارد، ارتفاع اين تالاب از سطح دريا ۱۲۸۶ متر است. ـ راه دسترسي: اين تالاب در غرب جاده آسفالته اروميه و مهاباد و حدوداً در ۵ كيلومتري درياچه اروميه قرار دارد و از شهرستان نقده ۲۵ كيلومتر فاصله دارد .مساحت و محدوده اين تالاب از شمال و شمال شرقي و غربي توسط تپه‌هايي با شيب ۳۰ الي ۴۰ درصد احاطه مي‌شود. از شرق به جاده اروميه ـ مهاباد و از سمت جنوب به اراضي پست و شور منتهي مي‌شود. مساحت اين تالاب ۱۱۰۰ هكتاربوده كه با احداث سد مخزني حسنلو باقيمانده تالاب بنام تالاب آق قلعه در سال ۱۳۸۶ به مساحت ۴۰۰ هكتار توسط اداره حفاظت محيط زيست و همكاري جوامع محلي احياء گرديد
ـ تالاب دورگه سنگي (سيران گلي): محل و موقعيت : مختصا ت جغرافيايي اين تالاب عبارت است از : َ۳۲ و ۳۶۰ عرض شمالي و َ۳۳ و ۴۵۰ طول شرقي و از لحاظ تقسيمات كشوري جزء محدوده شهرستان نقده محسوب مي‌شود و در ۲۰كيلومتري اين شهرستان واقع شده و ارتفاع اين تالاب از سطح دريا ۱۲۸۶ متر است
ـ راه دسترسي : اين تالاب در محور جاده اروميه به مهاباد واقع شده و از كنار جاده قابل رؤيت است. بعد از رسيدن به سه‌راهي محمديار و پيمودن يك جاده خاكي ۲۰۰ متري بطرف شمال شرقي به روستاي دورگه سنگي مي‌رسيم كه تالاب در حاشيه آن قراردارد.
ـ مساحت ومحدوده : اين تالاب از شمال به رشته كوههاي سنگي و از مغرب و جنوب غربي به اراضي چمن زار و پست و شور با شيب ۰ تا ۵/۰ درصد منتهي مي‌شود كه اين اراضي با افزايش ميزان آب به زير آب مي‌رود. و از شرق و جنوب به ارتفاعات نيمه سنگي تا سنگي با خاك كم منتهي مي‌شود. مساحت اين تالاب حدود ۳۸۰ هكتار است، عمق متوسط اين تالاب ۱۰۰ سانتيمتر و حداكثر عمق آن ۱۶۲ سانتيمتر مي رسد.
ـ تالاب طالقان :اين تالاب در ۶ كيلومتري شهرستان نقده و در سمت شرقي جاده شوسه نقده ـ حيدر آباد قرار گرفته و در حدود ۲۵ هكتار وسعت دارد با وجود وسعت كم از زيستگاه‌هاي مهم پرندگان مهاجر است .
ـ تالاب سلدوز :اين تالاب در فاصله ۲۵ كيلومتري نقده و در شمال جاده گرده قيط ـ مميند واقع شده و قبلاً در حدود ۲۰۰ هكتار وسعت داشته ولي بعلت ريزش آب كانال زهكشي پايين دست سد حسنلو به اين محل و احداث دايك توسط اداره كل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي و جمع شدن آب بر وسعت آن افزوده شد و حدود ۸۰۰ هكتار مي‌رسد دليل اين امر وجود خشكسالي‌هاي اخير چندين ساله و نبود محل مناسب براي پرندگان آبزي و كنار آبزي بوده است.و در سال۱۳۹۰ تالاب سولدوز و نيزارهاي گرده قيط و مميند جهت يكپارچه سازي تالابها  با ثبت موقعيت جغرافيايي(u.t.m) به مساحت ۳۱۸۲ هكتار به اداره كل محترم ارسال شده است.
ـ عوامل تهديد كننده گونه هاي گياهي و جانوري شهرستان نقده :
از مهمترين عوامل تهديد‌كننده گونه‌هاي گياهي و جانوري در شهرستان نقـده همانند ساير شهرستانها بلكه فراتر از استان مسائلي چون تبديل مراتع به زمينهاي كشاورزي و سير قهقرايي مراتع و تغيير مسير رودخانه گدار و خشك‌كردن تالابها از جمله يادگارلو و تغيير اكوسيستم تالاب شورگل (حسنلو) با احداث سد بدون ملاحظات زيست محيطي و معرفي گونه‌هاي غير بومي آبزيان و تعدد اسلحه‌هاي شكاري وبهره‌برداري بي‌رويه از اراضي طبيعي و نابودي زيستگاهها نابودي گونه‌هاي گياهي وجانوري را به دنبال دارد.

زندگی آدمی از همان دوران آفرینش به سمت تامین نیازهای مادی خود پیش می‌رود؛ رفته رفته با پیشرفت علوم اقتصادی و گذر از دوره اقتصادی کالا به کالا، جامعه شکل و شمایلی پیچیده به خود می گیرد و انسان را به کام خود فرو می‌برد؛ آدمی برای تامین مایه احتیاج زندگی خود خواستار ساختاری منسجم تر می‌شود و رفته رفته بازارهایی متناسب با جمعیت منطقه‌ها شکل می گیرد. به گزارش ایسنا، منطقه آذربایجان غربی، بازار تاریخی ارومیه نیز یکی از این مراکزی است که بر حسب نیازهای اجتماعی در مقطعی از تاریخ شکل گرفت، بازاری که سبک معماری به کار گرفته در آن نیز نشانگر فرهنگ و ذوق اصلی آذری- ایرانی است، وقتی وارد این بازار می شوی گویا دریچه‌ای از زمان آدمی را به چند صد سال پیشتر برده و با فرهنگ و هنر ایران قدیم آشنا می سازد. بازار قدیمی شهر ارومیه در مجموعه بافت قدیمی و در گوشه جنوب شرقی شهر قرار دارد؛ قدیمی ترین بخش‌های این بازار مربوط به دوره صفویه و بعد آن تعلق دارد؛ در گوشه کنار این بازار تاریخی حمام‌هایی نیز وجود دارد که تاریخ شناسان آنها را متعلق به دوره زندیه و قاجار می دانند. با دخل و تصرفاتی که بر اثر انقلاب صنعتی و زندگی مدرن در کالبد شهر ارومیه بوجود آمده، قسمت‌های زیادی از بافت قدیمی مخصوصاً بخش تجاری شهر منهدم و یا اتصال آنها از هم گسیخته شده، به طوری که در حال حاضر قسمت کوچکی از بافت قدیمی بازار با حد فاصل دو خیابان و میدان نوساز در شمال شرقی شهر قرار گرفته و یکی از حمام های قدیمی در قسمت دیگر شهر، در حال حاضر بخش عمده و سالم بازار قدیمی ارومیه در بین خیابان های عسگرآبادی، امام، مهاباد و اقبال محصور می باشد. مجموعه بازار قدیمی ارومیه در حال حاضر در مرکز شهر قرار گرفته و پلان کلی آن به شکل مستطیل ناقص، محصور در بین خیابان های امام، عسگرآبادی، اقبال و مهاباد می‌باشد. این بازار حدوداً دارای ۶۰ هزار مترمربع مساحت بوده تنها در قسمت بافت قدیمی آن که در حال حاضر تحت مراقبت و بهسازی می باشد حدود ۱۰۰۰ باب مغازه با عملکردهای متفاوت و تعداد ۷ تیمچه و سرای نسبتاً بزرگ، پنج حمام قدیمی و یک باب مسجد با پنج هزار مترمربع مساحت(مساحت مسجد جامع شهر) و دیگر واحدهای مربوطه به مشاغل گوناگون واقع شده‌اند که در نتیجه این مجموعه را به صورت یکی از آثار ارزشمند کشور و بازارهای قدیم قابل توجه درآورده است. با توجه به اهمیت و ارزش معماری و تاریخی مجموعه مذکور، بعد از انجام مطالعات لازم در سالهای ۵۸ و ۵۹ اقداماتی برای ثبت بازار قدیمی ارومیه در ردیف آثار ملی کشور معمول و در سال ۶۱ با ثبت مجموعه، امکان حفاظت قانونی از آن فراهم و در حال حاضر مطابق ضوابط و برنامه‌های مصوب، فعالیت های عمرانی و حفاظتی این بافت تاریخی انجام می شود. نکته قابل ذکر اینکه مانند دیگر بازارهای قدیمی با گذشت زمان و براثر دخل و تصرفات غیراصولی، مقدار قابل توجهی از فضای معماری اعم از راسته بازارها، دکاکین، سراها، تیمچه‌ها و برف اندازهای آن به صورت ناهماهنگ با بافت قدیمی و به شکلی مغایر با معماری اولیه و به صورت غیر اصولی نوسازی گردیده‌اند. به همین جهت تیپ معماری چندین راسته و سرا و تیمچه دستخوش تغییرات واقع و حالت ناهماهنگی با بخش های اصلی پیدا نموده‌اند. همچنین برف اندازها و سراهای آن از میان رفته اما بلافاصله باید یادآوری نمود که خوشبختانه به علت حجم و گستردگی زیاد آثار مجموعه و با عنایت به اینکه قسمت اعظم راسته بازارها و دیگر واحدهای معماری شکل اصلی و بافت اولیه خود را حفظ نموده‌اند به همین جهت هنوز این بازار در ردیف اماکن تاریخی و معماری بسیار خوب کشور محسوب می‌شود. مجموعه بازار قدیمی ارومیه به طوریکه در ذکر تاریخچه و موقعیت آن گفته شد شامل واحدهای مختلفی با عملکردهای متفاوت می باشد، از خصوصیات بارز این مجموعه سادگی معماری آن است، با وجود تفاوت‌هایی که از نظر فرم در طاق ها و چشمه و گنبدهای بازار مشاهده می‌شود، هیچ نوع تنوعی از حیث تکنیک هنری مانند کاشی کاری، گچبری، سنگ کاری و دربهای قدیمی پرکار چوبی در بازار دیده نمی‌شود، مصالح تمام راسته بازارها و چهارسوها از آجر انتخاب و اکثراً حتی فاقد اندود ساده گچ نیز می باشند. تنها تنوع مجموعه، ذوق و سلیقه معماران دوره‌های مختلف است که هرکدام با انتخاب فرمی خاص از نظر شکل قوسها اثری از خود به یادگار گذاشته اند. بازار از طریق هشت یا نه راسته به خیابان های اطراف راه دارد. این بازار همچنان هسته مرکزی خرید و فروش اهالی این منطقه است. مصالح تمام راسته بازار و چهارسوها از آجر و اغلب بدون اندود ساده گچ است. بازار تاریخی ارومیه از قسمت های مختلف و سراهای متعدد تشکیل شده است و در هر سرا صنف خاصی فعالیت دارد. قسمتی از بازار دو طبقه است. درون بازار مسجد و حمام‌های مختلفی تعبیه شده بود. یکی از ویژگی‌های منحصر بفرد این بازار تاریخی، مجاورت آن با مسجد اعظم ارومیه است، سردر ورودی اصلی بازار ارومیه از طرف مسجد اعظم، یکی از زیباترین جلوه‌های قدیمی معماری ایران است. سبک به کار رفته در احداث این بازار، منحصرا سبک ایرانی – اسلامی است که با فرهنگ مردم آن دوران همرنگی دارد. علیرغم زیبایی و کم نظیر بودن بازار تاریخی ارومیه، باید اذعان کرد که این منطقه تاریخی با بی مهری رو به روست، به طوریکه کمتر اقدامی در جهت شناساندن ابعاد تاریخی آن صورت گرفته است چراکه سبک معماری به کار گرفته شده در این بازار، نشانگر فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی است. بازار تاریخی ارومیه سالیان درازی است که میزبان مسافران و گردشگران خارجی و داخلی است که برای آشنایی با سبک معماری ایرانی از این مکان تاریخی بازدید به عمل می رسانند. به گزارش ایسنا این بازار در تاریخ ۱۳۶۲٫۰۳٫۲۲ به شماره ۱۶۳۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

موقعیت فعلی :
در حال حاضر این بنا با نام شهرداری ارومیه واقع در استان آذربایجان غربی،شهرستان ارومیه و به نشانی میدان انقلاب مربوط به دوره پهلوی اول با مالکیت دولتی در تاریخ ۲۲/۰۴/۱۳۷۹ و با شماره ثبتی ۲۷۶۲ و کد ۳ و در زمان ریاست سید محمد بهشتی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و در اختیار شهرداری ارومیه قرار دارد.

تاریخچه بنا :
این بنا در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی به طرح متخصصین آلمانی و توسط ملا¬اوستا که چیره دست ترین معمار زمان خود در شهر بوده و با نام بلدیه اجرا شده که در زمان جنگ جهانگير اول (۱۸-۱۹۱۴ ميلادي) رياست بلديه شهر اروميه با حسين خان جهانگيري معروف به بيگلربیگي يكي از محترمين و اعيان شهر بود، وي با وجود فقدان وسائل نسبت به امور شهرتوجه فراوان داشت.
در زمان حكومت اعتمادالدوله تمام كوچه هاي بزرگ و كوچك و خيابانهاي شهر با سنگ هاي كوچك و گرد به رنگ كبود كه از رودخانه شهرچاي مي آوردند و پياده روها با سنگ هاي بزرگ مسطح كه از معادن سنگ نزديك شهر به دست مي آمد سنگفرش گرديده، روشنايي محلات و كوچه ها سر و صورتي پيدا كرد .در آن زمان (جنگ جهاني اول و قبل از انقلاب رضائيه) اين شهر بسيار آباد و معمور و زيبا بوده است.
اعتمادالدوله در دوره حكمراني اش در اروميه، در آبادی و نظافت شهر قدمهاي مؤثري برداشت، اداره اي به نام بلديه(شهرداري)كه سابقه نداشت به وجود آورد و در حدود ۸۰۰ چراغ نفتي جهت تأمين روشنايي شهر تهيه كرد و آنها را به ديوارها در كوچه و محلات نصب مي كردند و مردم از زحمت تردد در ظلمت شبها آسوده شدند. همچنين به سنگفرش كوچه ها پرداخت و دو نفر از محترمين و معتمدين و صالح ترين شهر را به نظارت دقيق و اجراي سريع امر سنگ فرش تعيين نموده بود و اين دو نفر عبارت از حاج تمجيد و ديگري غلامخان بوده كه هنوز هم راسته غلامخان به نام وي باقيمانده است .ناودانهاي عمارات كه به سمت كوچه ها بودند، به فرمان اعتمادالدوله تغيير جهت داده شدند. اعتمادالدوله در امر درختكاري هم اقدام مي كرد، از جمله خياباني كه از نوگچر شروع و به شهرچاي متصل مي شود، كنار خندق قرار گرفته بود به دستور اعتمادالدوله درختكاري شد و از طرف بلديه (شهرداري) هم، در كنار آن محجر شش گوشه و رنگ آميزي شده نصب گرديد تا عيب خندق مستور و پوشيده شود و زينتي به آن خيابان ببخشد و بعدها در اين محل ها ساختمان هاي مدرن به وجود آمدند.
احداث دروازه نوگچر (محل فعلي ساختمان هاي شهرداري،شهرباني و ستاد لشكر) از يادگارهاي اعتمادالدوله مي باشد. اعتمادالدوله اگرچه از اوامر و احكام سنپطرزبورغ (لنينگراد فعلي) اطاعت مي كرد، ولي طوري با فرماندهان روس مماشات و رفتار مي نمود كه به نفع شهرو اهالي شهرتمام مي شد و يا با استفاده از نفوذ خود جلوي بسياري از خودسريها را گرفته، اشرار و ياغيان را به جاي خود نشانده و از طرفي نيز به آبادي شهرو تهيه روشنايي و آب و نظافت محلات مي پرداخت .در آن ايام كسي از ترس اعتمادالدوله قادر نبود آب شهررا آلوده سازد زيرا مردم بيشتر از آب جويها كه در كوچه ها و خيابانها بودند استفاده مي كردند. قصاب و ميوه فروش و بقال و غيره روي مواد غذايي را مي پوشاندند تا از گرد و غبار محفوظ بمانند و يا مگس و پشه و زنبور و غيره روي آنها ننشيند بدين وسيله رعايت بهداشت مي شد. از طرفي كسبه قادر به گرانفروشي و يا كم فروشي و يا عمل قاچاق و تقلبات نبودند زيرا مرتكب بلافاصله، شديداً تنبيه مي شد. قصيده خواني دراويش در كوچه و بازار موقوف شده بود و از مارگير و معركه طلب نيز شديداً جلوگيري مي شد رضاشاه كبير از اوائل سلطنت خود توجه خاصي به عمران و آبادي شهرها داشتند. در اين موقع بر توسعه تأسيسات بلديه در شهرها كه بعدها نام آن به كلمه زيباي شهرداري تبديل شد، فرماندهان واحدهاي نظامي و پادگانها طبق دستور رضاشاه در عمران شهرها نظارت داشتند و شهرداريها را تقويت مي نمودند در اين زمان ابتدا به حمايت ارتش كارهاي عمراني كه در رأس آنها خيابان كشي بود شروع گرديد. در همان سالهاي اوليه سلطنت رضاشاه كبير نقشه ايجاد خيابان پهلوي در رضائيه از طرف اداره بلديه تهيه گرديد. اين خيابان از مركز بازار بزرگ ميوه و تره بار فروشي كه به ميدان قاپان موسوم است شروع مي شود و تا باغ دلگشا كه در آن موقع نظاميه رضائيه شده بود امتداد مي يافت .اين خيابان از شمال به جنوب رضائيه كشيده شده و شهر را به دو قسمت شرقي و غربي تقسيم مي كند. در انتهاي خيابان پهلوي ميدان بزرگي به نام ميدان شهرداري يا استانداري ايجاد شده است و در اطراف آن ميدان ساختمان هاي شهرداري ( استانداري)، ستاد لشگر، شهرباني و بالاخره دادگستري بنا گرديده و وسط ميدان با مجسمه اعليحضرت محمدرضاشاه آريامهر تزئين يافته است شهرداري رضائيه ابتدا ساختمان مناسبي نداشت، در زمان سلطنت رضا شاه قطعه زمين واقع در ضلع جنوب غربي ميدان بزرگ شهر، انتهاي خيابان پهلوي جنب ستاد لشكر جهت شهرداري تخصيص داده شد و در آن دو دستگاه ساختمان بزرگ بنا گرديد كه از ساختمان مشرف به ميدان، ادارات استانداري و شهرداري استفاده مي كردند و ساختمان داخل باغ محل سكونت استانداران آذربايجان غربي بوده و كليه اجتماعات بزرگ شهردر سالن وسيع شهرداري رضائيه برگزار ميشده است.

مشخصات بنا :
این ساختمان از دو طبقه همکف ، اول و یک زیر زمین تشکیل شده است. در حال حاضر از زیرزمین آن که در بخش جنوبی واقع شده بعنوان موتورخانه و کلیه بخشهای آن حتی از بخشهایی از راهروهای آن استفاده اداری می شود.
طبقه همکف شامل سرسرا و فضاهای اداری و طبقه اول شامل سالن اجتماعات و فضاهای اداری بوده ارتباط دو طبقه توسط پله دو طرفه عريضي ميسر شده كه دقيقاً در آكس ورودي طراحي شده و با انحنايي كه در قسمت پايين بخود مي‌گيرد، از پله بعنوان عامل دكوراتيو استفاده شده است. این بنا دارای یک ورودی اصلی از جبهه شمال شرق و سه ورودی فرعی از جبهه جنوب شرق است. نمای شمال شرق با ورودی اصلی با چهار ستون طراحی شده، بالکن پیش آمده طبقه اول، پنجره های مرتفع و سقف مرتفع سالن اجتماعات خود را به عنوان نمای اصلی ساختمان مطرح می¬کند. از بدو تأسيس ساختمان بالكن مذكور رابط اصلي مقامات كشوري و لشكري با مردم بوده است. در اوايل انقلاب نيز اغلب راهپيماييها به اين ميدان ختم مي‌شد و عمدة سخنرانيها و قطعنامه‌ها از اين بالكن قرائت مي‌شد. از آنجا که طرح بنای شهرداری توسط متخصصین آلمانی تهیه شده، فرم پلان بصورت عقابی با بالهای گشوده طراحی شده که در پیروی از این اصل طراح مجبور به رعایت تقارن نسبت به محور عرض شده و نیز قسمتهایی از پلان را با زاویه ۴۵ درجه طراحی نموده است.

دیوارها :
ديوارها از سمت داخل ساختمان تا عمق حداقل ۳۰ سانتيمتر از خشت است و بدنه خارجي ديوارها در طبقه همكف تا عمق ۴۰ سانتيمتر از سنگ مي باشد و بعد از آن ديوار خشتي است. جنس ديوارها در طبقه همكف تا عمق ۵۰ سانتيمتر خشت و ۴۰ سانتيمتر سنگ است، شايان ذكر است در هر رگ چند سنگ تا عمق ۶۰ سانتيمتر هم وجود دارد كه به صورت هشت وگير داخل خشت كار شده است. در ديوار چينيها، در فواصلي كه پنجره ها نزديك به هم قرار گرفته اند، معمار براي اينكه بتواند لغاز كنار پنجره ها را در آورد، بجاي سنگ لاشه از آجر استفاده كرده است. لازم به ذكر است استفاده از سنگ تنها در طبقه همكف و زيرزمين مشاهده مي شود و در طبقه اول بخشهاي بيروني ديوارهاي خارجي، از آجر مي باشد. اندازه دیوارهای باربر ۹۰ سانتیمتر و دیوارهای جداکننده ۳۰ سانتیمتر می باشد و جنس همگی آنها از آجر می باشد. ایستایی ساختمان به طور کلی توسط دیوارهای باربر و تیر چوبی و خرپا برپا شده است.

نما :
– ارتفاعات داخلي
به غير از سالن اجتماعات كه ارتفاع زير سقف آن ۶/۵ متر مي باشد، در بقيه فضاها به طور كلي ارتفاع زير سقف ۱۰/۴ متر مي باشد، كه به نظر مي رسد براي يك فضاي اداري ارتفاع مناسبي مي باشد.كف كليه پنجره ها به جز پنجره هاي پاگرد راه پله از كف زمين ۸۵ سانتیمتر و پنجره هاي راه پله ۳۰ سانتي متر مي باشد. لازم به يادآوري است كه ارتفاع ۸۵ سانتي متر براي يك فضاي اداري مناسب مي باشد. چرا كه شخص در حال نشسته بر روي صندلي به راحتي ناظر فضاي بيرون مي باشد. دليل پائين بودن ارتفاع كف پنجره پاگرد راه پله به خاطر حفظ ريتم در نماي شمالي مي باشد چرا كه در واقع پاگر نيم طبقه از طبقه هم كف بالاتر مي باشد و با انتخاب ارتفاع ۳۰ سانتي متر پنجره راه پله بين دو طبقه قرار مي گيرد و چنان كه در عكس مشاهده مي كنيم در نهايت تناسب چشم نوازي در نماي بيروني به چشم مي خورد. يكي ديگر از خصوصيات درها و پنجره ها همان طوري كه در پلان نيز مشاهده مي شود پخ بودن جرزها در محل پنجره از طرف داخل به طرف خارج مي باشد كه احتمالاً طراح به خاطر سردسير بودن منطقه از اين امر براي هدايت بيشتر نور خورشيد به داخل بنا استفاده كرده است.
– نظم در نما
در همان نگاه اول به نماي اين ساختمان متوجه مي شويم كه رعايت نظم و تكرار پنجره هاي مشابه در نهايت ايجاد يك ريتم مشخص همراه با ساير المانهاي بصري اصول اوليه و اساس نماسازي در ساختمان فوق مي باشد. در نماي خارجي دو عامل اساسي طبقه همكف را با طبقه اول از لحاظ بصري جدا مي كند. يكي قاب بيروني پنجره ها كه در كل ساختمان دو تيپ مي باشد و پنجره ها را محصور كرده اند. در صفحات بعد اين دو تيپ مشاهده مي شود.
دومين عامل كه طراح با استفاده از آن دو طبقه را از لحاظ بصري از هم جدا مي كند خطوط برجسته افقي مي باشد كه با ايجاد سايه روشن هاي چشم نواز اين هدف طراح برآورده مي كند. همچنين مشابه همين خطوط در قسمت بالاي ساختمان وجود دارد كه اشاره¬اي است به جان پناه پشت بام و ارتفاع آن را از بيرون مشخص مي كند. در نماي جنوبي (رو به ميدان) كه در معرض ديد عموم قرار گرفته با استفاده از برجستگيهاي عمدي و اوريب كه در طرفين ورودي قرار دارد عظمت اين بنا را تشديد مي كند و در ضمن از يكنواخت بودن سطح خارجي بنا می كاهد و اين برجستگيها نماي خارجي را خرد كرده و به چند قسمت كوچك تقسيم مي كند. لازم به يادآوري است كه مشابه همين برجستگيهاي عمودي در نماي شمالي نيز ديده مي شود. سه رديف سنگ كار شده ازكف زمين اين ساختمان را در جاي خود محكم نموده و قرنيز بالاي دست انداز نيز انتهاي بنا را مي بندد.
– محورهاي اصلي در نما
اصلي ترين محور نما همانند پلان، محور عرضي مي باشد كه از آكس ورودي عبور مي كند و نماي بيروني بنا نسبت به اين محور متفاوت مي باشد. محور دوم كه از اهميت كمتري نسبت به محوي عرضي برخوردار است، عمود بر محور قبلی می باشد.
– عناصر مشخصه نما
در كل مي توان گفت نما، نماي يكنواختي مي باشد و تنها عناصري كه نسبتاً روي آنها تأكيد شده جلو ورودي و ستونهاي مربوطه مي باشد. همچنين قسمت بالاي ورودي (كتيبه اي كه هم اكنون آرم شهرداري اروميه بر آن نصب شده) از عناصر مشخصه نما مي باشد و بالاخره قاب پنجره ها كه اغلب ۲ يا ۳ پنجره را در بر مي گيرد سومين عامل مشخصه نما مي باشد.
جنس مصالح در نما :
سطح نما به طور كلي سيمان مي باشد. نماي خارجي ديوارها در دو طبقه داراي اندود سيمان سفيد بوده که پوشش سیمان سفید آن در سال ۱۳۸۷ هجری شمسی توسط سازمان میراث فرهنگی برداشته و قسمت آجرکاری زیر این پوشش توسط این سازمان مورد مرمت قرار گرفته که نمای موجود آن آجری می باشد.
مصالح بکار رفته در این بنا :
بناهای پهلوی نشان می¬دهند که ساخت آنها ترکیبی از مواد و مصالح مختلف است این مصالح ساختمانی شامل آجر، سنگ، پنجره ها و درهای چوبی و نیز نرده و محافظهای پنجره ها و سقف ها فلزکاری است. استفاده از مصالح در بنای شهرداری متمایل به شیوه سنتی می باشد. مصالح مورد استفاده در این بنا شامل سنگ، آجر، خشت، چوب و فلز است که دارای جنبه سازه ای و تزئینی می باشد.
ملات :
تنها ملات مورد استفاده در ساخت اين بنا شفته آهك مي باشد و نحوه تهيه اين ملات به اين ترتيب بوده كه ابتدا حوضچه اي احداث كرده و آهك را در آن ريخته و با آب پر مي كردند، بعد از چند ساعت مواد ناخالص و سنگ ريزه هاي آن ته نشين و قسمت رويي آن را برداشته و با مخلوط خاك، ملات خاك آهك به دست مي آمد.
نحوه ساخت :
ابتدا محل پي را كنده و مقداري آهك خشك در داخل كانال ريخته و آن را با مقداري ماسه مخلوط مي كردند سپس روي اين مخلوط را به مقدار كافي آب ريخته و سنگهاي پي را در داخل آن قرار مي دادند. اين كار تا حد لزوم تكرار مي شد بعد از اتمام پي ريزي ديوارها را كه شامل سه رديف سنگ و بقيه آجر مي باشد به وسيله ملات تهيه شده در حوضچه هاي مخصوص مي چيدند.
استراكچر سقف و ايستائي آن :
مصالح بکار رفته در سقف بطور کلی تیر چوبی، آجر و تخته به صورت توفال می باشد. نحوه ایستایی سقف در طبقه همکف بدین ترتیب است که نیروی وزن سقف در طبقه همکف توسط تیرهای چوبی به دیوارهای حمال که بصورت جرزهای ضخیم (۹۰ سانتیمتر) می باشد به پی ها منتقل می شود. در طبقه اول نیز بجز سقف سالن اجتماعات، سقف بقیه فضاها به همین ترتیب ساخته شده است. سقف سالن به خاطر ابعاد بزرگ و قابل توجهي كه دارد، داراي استراكچر خاصي است. ايستائي اين سقف توسط خرپايي كه از تيرهاي چوبي تشكيل شده و اين خرپا از به وجود آمدن مماني كه باعث لنگر دادن تيرهاي اصلي مي شود جلوگيري مي كند.
شيرواني :
پوشش خارجی ساختمان که در تماس مستقیم با محیط بیرون می باشد و بر روی تیرهای خرپا نشسته، شیروانی می باشد. در قسمتهای کناری شیروانی با شیبی ملایم به طرف لبه های خارجی ساختمان ادامه پیدا می¬کند.در این قسمتها تیرهایی به عنوان ستون و به منظور جلوگیری از لنگر شیروانی در زیر آن قرار میگیرد.