شهرستان سلماس ( دیلمان یا دیلمقان ) یکی از شهرستانهای استان آذربایجان غربی ایران است که در قسمت شمالی شهرستان ارومیه قرار دارد. اين شهرستان از سمت شمال با شهرستان خوي ، از سمت جنوب با اروميه از سمت شرق با تسوج ، شبستر و پارك ملي درياچه اروميه و از سمت غرب با مرز تركيه همسايه ميباشد.

  شهرستان سلماس داراي دو بخش مركزي و كوهسار است كه شامل ۱۵۲ آبادي ميشود همچنين داراي ۷ دهستان شامل : ۱- لكستان ۲- كنارپروژ ۳- كره سني ۴- زولاچاي ( ۴ دهستان مربوط به بخش مركزي ) ۵- چهريق ۶- شنتال ۷- شپيران ( ۳ دهستان مربوط به بخش كوهسار) ميباشد.

شهرستان سلماس داراي ۱۸۳۳۸۱ نفر جمعيت و ۴۰۳۳۲ خانوار ميباشد داراي دو شهر سلماس و تازه شهر بوده كه اين دو شهر در مجموع جمعيتي بالغ بر ۸۹۶۱۷ نفر را در قالب ۲۱۶۰۹ خانوار در خود جاي داده اند تعداد جمعيت خود شهر سلماس ۸۱۴۰۱ نفر و شهر تازه شهر ۸۲۱۶ نفر ميباشد و تعداد جمعيت روستائي اين شهرستان ۹۳۷۶۴ نفر در قالب ۱۸۷۲۳ خانوار روستائي است.

سلماس در غرب فلات آذربایجان که به شکل مثلث درمیان جلگه بین النهرین ، دریای خزر و کوههای قفقاز شمالی می باشد، واقع است. سلسله جبال آذربایجان که به صورت طویل و مرتفع چون دیواری سر حد مرزی طبیعی باترکیه را به وجود آورده است مانع نفوذ ابرهای باران آورو حوضه اقیانوس اطلس ودریای مدیترانه به آذربایجان می شودولی در عوض منابع سرشماری از نزولات جوی رابه صورت برف درخود ذخیره می کند.

   مرتفع ترین کوه سلماس « اره ویل » نامیده می شود که با ارتفاع ۳۴۰۹ متر بام سلماس را تشکیل می دهد. سایر کوه های سلماس عبارتند از قیرداغ ، ساری چیچک، هودر، عیا ن، انبت، چیمن لر، قارنی یاريق ، پالان توکن، قاباق تپه ، کچل داغ، آوقان داغ ، پیرچاوش ، و غیره . جلگه سلماس بین این کوهها قرار داردوجهت جریان آبها از غرب به شرق است.

      آب و هواي سلماس با توجه به كوه هاي بلند و وجود درياچه اروميه و بارندگيهاي مناسب نسبتا معتدل و مطبوع ميباشد بارندگي ساليانه در حدود ۳۵۰ – ۴۰۰ ميليمتر ميباشد ( در چند سال اخير بدليل خشكسالي اين ميزان بارندگي كاهش يافته و به ميانگين ۲۵۰ ميليمتر رسيده است ) دوره سرما و يخبندان در اين شهر در حدود ۱۰۰ روز بوده و جهت وزش باد غالب از جنوبغرب به شمالشرق و بالعكس ميباشد و باد مشهور آن خوي يلي ( باد خوي ) است كه نوعي باد خنك است كه از شمال مي وزد.

   عمده منابع آبی سلماس از ارتفاعات مرتفع اره ویل ، ساری چیچک ، ساری داش ، در غرب سلماس سرچشمه می گیرند. زولا چاي يا به اختصار زولا اصلي ترين رود سلماس است اما رودهاي دريك و ديرعلي هم جزو رودخانه هاي سلماس هستند كه در حال حاضر بر روي رودخانه هاي زولا و دريك سد احداث گرديده كه از امسال آبگيري آنها شروع شده و سد ديرعلي هم كار مطالعاتي اش تمام شده و كار احداث آن آغاز شده است.امروزه علاوه بر آب رودخانه زولا وسایر رودهای سلماس تعداد زیادی چاه عمیق برای مصارف کشاورزی در مناطق مختلف نیز حفر شده است.

   آبهاي معدني سلماس شامل آبهاي گرم ايستي سو ، دريك ، ميناس و صدقيان ميباشد كه ۲ مورد آخر بدليل كاهش نزولات جوي در سالهاي اخير، خشكيده و بي آب هستند. ضمنا تالابهاي سلماس كه شامل : ۱- آغ زيارت ۲- تالاب علي آباد و تالابهاي فرعي مثل چيچك و غيره ميباشد نيز به دليل كاهش بارندگيها در چند سال اخير خشك شده و در حال تخريبند كه اين امر باعث كاهش مهاجرت پرندگان آبزي و كنار آبزي به سلماس شده كه با توجه به آبگيري سدهاي زولا و دريك اميدواريم اين مشكل با ايجاد درياچه هاي پشت اين سدها مرتفع گرديده و ما باز شاهد حضور چشمگير پرندگان مهاجر در اين شهر باشيم.

   شهرستان سلماس داراي مناطق كوهستاني بسيار مستعد براي زيست گونه هاي مختلف حيات وحش اعم از پستانداران ، پرندگان ، خزندگان و دوزيستان ميباشد بطوري كه در منطقه كوههاي دريك شهرستان سلماس در نزديكي روستاي دريك از پستانداران مي توان به قوچ و ميش ارمني اشاره كرد همچنين احتمال ميرود كه در كوهها و ارتفاعات روستاي تمر به شورگل و حسنوا كل و بز در جمعيت بسيار كم وجود داشته باشد.