این کلیسا درخیابان تبریزیها ازمحله تبریزیها یا محلات جلفای اصفهان قراردارد که در سال ۱۶۵۹ میلادی توسط گروهی ازارامنه ای که در سال ۱۶۵۵ میلادی از محله شمس آباد اصفهان به این محله در جلفا کوچانده شدند ساخته شد. در ابتدا این کلیسا به یادبود کلیسایی که این جماعت در محله شمس آباد داشتند مریم مقدس نام گذاری شد ولی بعدا به میناس مقدس تغییر نام یافت. در سر در دربهای ورودی کلیسا لوحه هایی نصب شده که تاریخهایی همچون ۱۶۵۹ و ۱۶۸۷ و ۱۶۸۹ بر آنها خوانده میشود. همچنین در بالای درب حیاط کلیسا نوشته ای به تاریخ ۱۶۹۱ میلادی نصب شده است. در قسمت داخلی طوقه گنبد نوشته هایی در خصوص تاریخچه کلیسا وجود داشته که در زمان مرمت کلیسا در سال ۱۹۰۹ میلادی از میان رفته ولی قبل از آن تمامی نوشته ها بر روی دو سنگ مرمری حکاکی شده و بر روی ستونهای داخل صحن کلیسا نصب شده است.

پلان کلیسا بازیلیک ستوندار و بصورت شرقی غربی بوده و گنبد آن بر روی قوسهایی قرار گرفته است که بر چهار ستون تکیه دارد. پلان کلیسا به سبک معماری ارمنی طراحی شده است ولی بنا از خارج دارای معماری ایرانی است که معمار سازنده آن با مهارت خاصی این دو سبک معماری را با هم تلفیق نموده است. در سمت غربی بنا برج ناقوسخانه ای با یک گنبد قرار دارد. مصالح بکار رفته آجر و خشت میباشد. سطح دیوارهای خارجی دارای حجاریهای زیبایی با آجر بوده ولی دیوارهای داخلی با گچ پوشانده شده است که بر روی آن نقاشیهای دیواری زیبایی تصویر شده است. این نقاشیها بخصوص در قسمت زیر گنبد و داخل محراب کلیسا بسیار زیبا است. کلیسا دارای سه ورودی یکی در قسمت غربی و دو ورودی دیگر در قسمت جنوبی بنا میباشد. ورودی غربی به تالار مستطیلی شکل باریکی باز میشود و در مقابل یکی از ورودیهای جنوبی نیز یک اطاقک چهار ستونی ساخته شده است. به فاصله کمی از کلیسای میناس مقدس نمازخانه کوچکی است که در سال ۱۷۱۳ بنا شده است. همچنین در محوطه کلیسا سنگ قبرهایی وجود دارد که قدمت آنها به قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی میرسد.

در چهل کیلومتری جادة مورچه خورت به نظنز، در اطراف آبسنجد یکی ازعجایب دیدنی طرقرود است. این چاه به چاه اجنه نیز معروف است در میان دشتی خشک و وسیع واقع شده است و از جاذبه های طبیعی دهستان طرقرود به شمار می آید.به گمان مردمان گذشته فوران هوا در داخل غار که در برخی مواقع با صداهای دهشتناک همراه است نتیجه بازدم یک دیو عظیم می باشد.این چاه به چاه دیو هم معروف است. این چاه، با قطری در حدود ۳۵ متر و عمق ۸۰ متر، در اثر عوامل فرسایشی غارهای زیرزمینی کوه مزبور، که به صورت مدّور فروکش کرده، ایجاد شده است. بازدید از این غار (چاه) که در نوع خود کم نظیر است، به علت وجود شیب زیاد و ریزش دیواره های آن، فوق العاده خطرناک می باشد و وسایل فنی و ایمنی کامل را می طلبد. این غار نیز از فوران مواد و گدازههای آتشفشانی و فروکش آن تشکیل شده به طوری که در بعضی از قسمتهای دیواره آن با وجود گذشت میلونها سال حالت صیقلی که در نتیجه خروج مواد آتشفشانی است هم چنان به چشم می خورد.

کلیسای نیکاغایوس مربوط به دوره صفوی است و در اصفهان، جلفا، محله قاراکل، کوچه خواجه عابد واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۰۷۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کلیسای نیکوغایوس مقدس واقع در محلهٔ قاراگل در۱۶۳۰م بنا شده است. کلیسا با پلانی مستطیل شکل در جهت شرقی ـ غربی قرار گرفته و سقف و گنبد آن بر ستون های پهن متصل به دیوارهای جانبی تکیه کرده است. این ستون ها فضای داخلی کلیسا را به سه بخش مرتبط با یکدیگر تقسیم کرده اند. گنبد اصلی کلیسا با هشت نورگیر در بالای بخش میانی قرار گرفته. ناقوس خانه نیز در بخش غربی و بر روی سقف بنا واقع شده. در بخش شرقی نیز محراب با دو اتاقک چهارگوش در دو سوی آن قرار گرفته است. مصالح به کار رفته در ساختمان عبارت اند از خشت و آجر. دیوارهای داخلی بنا با گچ پوشانده و در برخی قسمت ها با خطوط هندسی تزیین شده اند. در سمت شمال شرقی کلیسا، نمازخانهٔ استپانوس مقدس واقع شده که در۱۷۷۴م ساخته شده است. در حیاط کلیسا نیز قبر خواجه میناس قرار دارد که به دستور نادرشاه کشته شد.

در فراخنای دشتهای گسترده ، و در کرانه کوه های سربه فلک کشیده ، و در چراگاهها و بیابان های دهکده کهن دَماب ، و در نزدیکی تنگه ای تُند ، در ۱۳ هزار گزی (بیش از دو فرسخی) روستا بنایی با شکوه از روزگاران کهن خود نمایی می کند ، که یادآور روزگاران باشکوه ایران زمین بوده، و مردم آن سرزمین آنرا کاروانسرا یا قلعه جلوگیر می نامند . این بنای بزرگ و تنومند که روزگاری دیرین ، کاروانیان خسته و فرسوده و از راه مانده را ، که پیوسته در برابر یورش راهزنان و دزدان بوده درخود جای داده تا ایشان لختی بیاسایند و در آسایش به سربرند. این کاروانسرا که در روزگار کهن ،در سر راه ” اسپاهان، چاله سیاه، هسنیجه، دماب ، روستای در، تیکن، گلپایگان ” و در سرراه کاروان هاى بازرگانى و مسافری و در جایگاهی مهم، از دیدگاه امنیت راههای بازرگانی ، اقتصادی ، کشور بوده ، و نیز مرکز ایران زمین و اصفهان را به گلپایگان و از آنجا به باختر ایران پیوند می داده است .

این بنا در سال ۱۸۲۲میلادی(۱۲۰۱ ه.ش – دوره قاجاری) ساخته شده است.‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ البته حکاکی ستون اول جنوبی از سمت محراب نیز نشان می دهد که بنا در سال ۱۸۲۲ در ماه نوامبر افتتاح گردیده است.در حدود ۱۲ سال بعد نیز مدرسه ای در جنوب نمازخانه که دسترسی به آن از بیرون نمازخانه امکانپذیر میباشد ساخته شد . بنا در شهرستان فریدونشهر، بخش مرکزی ،دهستان برف انبار و روستای خویگان علیا واقع است . روستای خویگان علیا در حدود ۱۰ کیلومتری شهر فریدونشهر قرار دارد . کلیسای حضرت مریم(س) با مساحتی حدود ۹۱۶ متر مربع در قسمت جنوبی عرصه در دو طبقه بوده است که قسمت پائین جهت سکونت و طبقه بالا کتابخانه می باشد که اکنون تخریب گردیده اند. ؛ در غرب حیاط مرکزی فضاهایی بشکل پلان مستطیل شکل و تقریباً شبیه بهم ساخته شده است . کلیت فضاهای موجود در عرصه و اعیان بنا را میتوان بصورت زیر تقسیم نمود : ورودی ازشمال غربی عرصه و اعیان بنا حیاط فضاهای استراحت گاهی (نیمه غربی حیاط) نمازخانه (نیمه شمال حیاط) فضاهای نوساز جهت سرویسهای بهداشتی و انبار (دیواره غربی حیاط) باغچه ای در مرکز حیاط