اکوتوریسم
سفر به لانه سیمرغ‌ها
ما قله قاف شنیده بودیم اما قلعه قافه”‹ نشنیده بودیم که شنیدیم! روستای قلعه قافه، پیشنهاد این هفته ماست که برای سفر به آن باید ابتدا به مینودشت بروید و بعد به سمت جنوب حرکت کنید و آنقدر در جاده سبز و جنگلی از حسن کل و علی‌آباد و عروسک دروک و کوه کمر بگذرید و برسید به روستای قلعه قافه. قلعه قافه از توابع بخش مرکزی شهرستان مینودشت در استان گلستان است که در ۱۳۵ کیلومتری گرگان قرار دارد. این روستا از اطراف به کوههای آرام ذوالفقار در غرب، کوه کمر در شمال و کوههای گاورلی، اینجهسو و نرمدار محدود میشود. مردم این روستا آن طور که در کتاب گردشگری روستایی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نقل شده است اجداد خود را از بازماندگان حسن صباح می‌دانند و اگر از آنها معنای نام روستای شان را بپرسید می‌گویند «لانه سیمرغ». این روستا را از آن جهت قلعه قافه نامیده‌اند که در منطقه‌ای کوهستانی با شیبی تند قرار دارد. اگر گذارتان به این منطقه بیفتد، می توانید در کنار رودخانه چلی‌چای که از وسط روستا می‌گذرد دست و پایی تر کنید و از طبیعتی که در کنار رودخانه به وجود آمده بهره ببرید. این رودخانه قلعه قافه را به دو بخش بالا و پایین تقسیم می کند.
معماری روستای قلعه قافه مثل بیشتر روستاهای دامنه ای، پلکانی است. یعنی شبیه به همان چیزی که در ماسوله گیلان دیده اید. خانه‌های این روستا یکرنگ و یک شکل هستند و از دور شبیه نقاشی ها به نظر می رسند… با کوچه‌های باریک و پیچ در پیچش که زیر سایه درختان آرمیده‌اند و تصویری شبیه کارت پستال ها به شما نمایش می دهند. خانه های روستا معمولاً در دو طبقه و با سقف شیروانی و دیوارهای گلی ساخته شده اند؛ طبقات پایین محل نگهداری دام و انباری و طبقه دوم سکونتگاه خانوار روستایی است. بسیاری از خانه ها فاقد حیاط هستند و در ورودی آنها به کوچه باز میشود. مصالح به کار رفته در آنها هم اغلب گل، کاهگل، چوب، خشت و سنگ است. چشمه های متعدد گلو (گل و آب)، بیرام (تأمین کننده آب شرب قلعه قافه بالا) و چشمه های نهر آب، بیبی زهرا و لشآب (تأمین کننده آب شرب قلعه قافه پایین) و چشمه برات علیشاه، در داخل روستا قرار دارد که در سفر به قلعه قافه می توانید از آنها دیدن کنید. اگر اهل کوهنوردی هم باشید، کوههای ماران، آرام ذوالفقار، اینجه سو، گاورلی و نرمدار که مانند حصاری روستای قلعه قافه را در بر گرفته اند فرصت خوبی برای یک گشت و گذار کوهستانی به شما می دهند. این ارتفاعات، از جنگلهای درختان سوزنی برگ و پهن برگ و انواع گونه های جنگلی مانند راش، بلوط و توسکا و همچنین مراتع غنی با انواع گلها و گیاهان پوشیده شدهاند و چشم انداز ارتفاعات، حاشیه رودخانه و چشمه ها، فضای دل انگیزی برای اقامت شما پدید آورده اند.
آبشار بان گنبد
آبشار بان گنبد در استان ایلام واقع است. آبشار بان گنبد در جنوبی ترین منطقه عشایری سرابباغ و در ابتدای آبریز بخش کلات مورموری قرار دارد. رودخانه بان گنبد به عنوان شریک و خروجی رودخانه دویرج آبدانان که در محاوره محلی به (خرگهی) معروف است، پس از گذشتن از روستاهای سرپله، ماهوته و زمین ها و ارتفاعات کاسه ماس، مناطق عشایری شلت، هل هله و زنگل ماهی، آبشار طبیعی و دل انگیز بان گنبد را در یک منطقه بکر و جذاب بوجود می آورد.این آبشار در ایام زمستان و فصل بارندگی از حجم آب زیادتری برخوردار است و با وجود نبود راه دسترسی مناسب سالانه میزبان جمع زیادی از گردشگران، ورزشکاران و کوهنوردان است. این آبشار در ۳۰ کیلومتری جنوب آبشار ماهوته و در ۲۰ کیلومتری جنوب آبشار له ریو قرار گرفته است.
منطقه عشایری و پر جاذبه بان گنبد در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی آبدانان قرار دارد و به عنوان یکی از آثار ماندگار دوره ساسانیان، در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار ملی و فرهنگی ثبت شده است.در این حال نداشتن جاده مناسب، فقدان اعتبار مورد نیاز برای ایجاد امکانات رفاهی و نا آشنایی مردم با این اثر طبیعی باعث شده مسافران و گردشگران سایر استانها از طراوت این آبشار بزرگ و دلربا محروم باشند. زلالی و شفافیت آب، بکر بودن فضاهای پیرامونی، تمیز و بهداشتی بودن، سرسبزی و پوشش های متنوع گیاهی منطقه و همچنین وجود پرندگان و آبزیان متنوع و رنگارنگ از مهمترین مزیت ها و داشته های آبشار بان گنبد آبدانان است. عمق زیاد، ارتفاع مطلوب، وجود سنگواره های رنگین، ماهیان گوناگون و آبزیان مهاجر و طبیعت سنگی از دیگر جذابیت های کم نظیر آبشار بان گنبد است. آبشار بان گنبد پس از آبشارهای ماهوته و میانه وار سومین آبشار بکر و دلپذیر این شهرستان است. شمار زیادی از مردم استان ایلام در طول سال برای دیدن این آبشار به منطقه مسافرت می کنند.
دومین دوره توانمندسازی تشکلهای مردم نهاد میراث فرهنگی شمالغرب در ارومیه
در مراسم افتتاح رسمی این دوره ، جلیل جباری مدیرکل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان ضمن ابراز خیر مقدم به اعضای تشکلهای مردم نهاد اظهار کرد : رویکرد اخیر سازمان برحمایت و فعال سازی تشکلهای مردم نهاد استوار است و این امر با توجه دایره گسترده وظایف وسیعی از مخاطبان ، ضروری و بجا بوده است . جلیل جباری ادامه داد : این اداره کل نیز حسب سیاست سازمان متبوع ، در طی یکسال اخیر جلسات هماهنگی متعددی را باتشکلهای مردم نهاد استان جهت اخذ نظرات و طرحهای پیشنهادی آنها برگزار نموده و کارگاههای آموزشی تخصصی نیز برای اعضای تشکلهای استان برگزار نموده است . مدیرکل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان افزود : تشکلهای مردم نهاد می توانند در هویت بخشی و افزایش فعالیتهای عمومی و اجتماعی بسیار موثر باشند و براساس همین ظرفیت موجود می توانند انتظارات و خواسته های بخش عمومی را به نهاد های دولتی منتقل ساخته و متقابلاً دستگاههای اجرایی را در انجام وظایف محوله یاری رسانند . استان آذربایجان غربی با بیش از ۱۵۳۵ آثار فرهنگی و تاریخی ثبت شده ملی ، رتبه هفتم کشور را دارد مضافاً اینکه جاذبه های گردشگری و ظرفیتهای بالایی در حوزه صنایع دستی دارد و براساس این قابلیتها ، ضروری است که تشکلهای مردم نهاد بیشتری در حوزه های تخصصی مربوطه شکل گرفته و وارد میدان شوند که قطعاً ما نیز به نوبه خود حمایت های لازم را بعمل خواهیم آورد . جلیل جباری مدیرکل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان در پایان گفت : برگزاری این دوره ها قطعاً می توانند درانسجام بخشی و فعالسازی تشکلها موثر واقع شود و معتقدم که با این تعامل و ارتباط گیری ها ، خود تشکلها نیز می توانند برگزار کننده کارگاهها و دوره های بعد در سطح وسیعتر آن باشند . دراین دوره آموزشی محمد باقر جلیلی نماینده اداره کل مجامع و تشکلهای مردم نهاد سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کشور نیز حضور دارد . بیش از سی نفر از اعضای تشکلهای مردم نهاد استان های آذربایجان غربی ، شرقی ، اردبیل ، کردستان و زنجان در این دوره حضور دارند و در روزاول آن ، اصول و مبانی حفاظت و صیانت از آثار و ابنیه تاریخی توسط حسین بحرینی کارشناس مرمت و آثار ابنیه تاریخی اداره کل ، تشریح شد .
دومین و آخرین روز از دوره فعال سازی و توانمندسازی تشکلهای مردم نهاد میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استانهای شمالغرب کشور در سالن همایش هتل جهانگردی ارومیه به کار خود پایان داد . جلیل رستم پور سرپرست معاونت برنامه ریزی و سرمایه گذاری اداره کل در خصوص برگزاری این دوره گفت : طبق سیاست معاونت برنامه ریزی و سرمایه گذاری سازمان مرکزی برگزاری چنین دوره هایی به منظور آشناسازی تشکلهای مردم نهاد فعالیت ها و رسالتها ی سازمان بوده و انتظار داریم مشاور فکری سازمان در رسیدن به اهداف سازمان باشند به همین منظور لازم است تشکلها با بنیه علمی قوی برخوردار باشند و این کارگاه ها قطعاً اثر بخش خواهد بود . او ادامه داد : تا قبل از این ، ما دو کارگاه آموزشی و توانمندسازی برای تشکلهای مردم نهاد استان برگزار کرده ایم و این دور دومین دوره ای است که به شکل منطقه ای و برای تشکلهای مردم نهاد استانهای آذربایجان غربی ، آذربایجان شرقی ، اردبیل ، زنجان و کردستان برگزار شد . رستم پور افزود : در دومین روز از برگزاری این دوره ، طبق برنامه تدوین شده مبانی اکوتوریسم و مجموعه قوانین و مقررات صنعت گردشگری توسط معاون گردشگری استان و کارشناسان اکوتوریسم برای حاضرین تشریح شد . سرپرست معاونت برنامه ریزی و سرمایه گذاری در خصوص اهداف کلی برگزاری این دوره ها تصریح کرد : برگزای این دوره های آموزشی قطعاً در فعال سازی و ایجاد انگیزش تشکلهای مردم نهاد تاثیرات بسزایی دارد و امیدواریم که بمرور بازخورد مثبت این دوره ها را بصورت مشارکت فعال تشکلها در تصمیم گیری و اجرای برنامه های سازمانی مشاهده کنیم . رستم پور در پایان گفت : برای برگزاری برنامه های بین تشکلهای مردم نهاد آمادگی داریم و انتظار داریم حتی تشکلهای غیر استانی ما را در اجرای برنامه های سازمانی یاری نمایند و پذیرای هرگونه انتقاد و پیشنهاد از سوی تشکلها می باشیم . گفتنی است در پایان این دوره اعضای تشکلهای مردم نهاد از برخی آثار و ابنیه تاریخی و فرهنگی ارومیه با مدریت اعضای موسسه جویندگان برنای اورمیه بازدید بعمل آورند تا با خاطره ای خوش از شهر اورمیه خارج شوند .
روستای بریس
در ۶۰ کیلومتری شرق چابهار، در پس کوههای مخروطی که گویی تکه یی از زمین شهاب خورده کره ماه را بر آن نهاده اند، بندری زیبا در امتداد دریای عمان روبه اقیانوس هند واقع شده است. آبادی بریس که اخیراً به بندر صیادی تبدیل شده در حاشیه ساحلی شمالی دریای عمان در دهانه خلیج کوچکی واقع است. ارتفاع بریس از سطح دریا ۱۰متر و حداقل عمق آب در خور۴ متر است. به لحاظ آخرین تقسیمات کشوری، بریس در دهستان نگور از بخش دشتیاری شهرستان چابهار واقع و فاصله آن ازمرکز بخش «نگور» ۴۴کیلومتر است. بندر بریس عمدتاً روی تشکیلات لایه های ماسه سنگی متراکم تا نیمه متراکم صدفدار دوران سوم زمین شناسی قرار گرفته که بیرون زدگیهای آن در محدوده سطوح صخره یی مشرف به ساحل جنوبی قابل رؤیت است. حداکثر دما در تیرماه ۳۶ و حداقل آن۱۶ درجه سانتیگراد در بهمن ماه است. میزان بارندگی در بریس بسیار کم است و در صورت بارندگی تالاب عظیمی درحد فاصل کوههای مشرف به بریس و نوار ساحلی شکل می گیرد که یکی از زیباترین جلوه های مناظر طبیعی را به وجود می آورد که می تواند در جذب توریست نقش بسزایی ایفا کند. در امتداد ساحل دریای عمان، قبل از رسیدن به بندر بریس فعلی، به چند خانه متروکه برخورد می کنیم. آنجا نیز روزگاری مأمن صیادان و بومیان بریس بوده است. حدود صد سال پیش بریس دارای ۳۵ باب خانه و قریب به ۳۰ شناور بوده است. در اینجا نیز مسجد مانند هر روستای دیگری جزو اولین بناهای قوم بلوچ است. قسمت عمده بلوچهای بریس را «میدها» تشکیل می دهند. میدها ماهیگیران و لنج داران و ملوانانی هستند که از وضع مالی نسبتاً خوبی برخوردارند. خانواده گسترده یکی از اشکال مهم استحکام بخشی به نظام اجتماعی بلوچ است. جمعیت بومی و ساکن بریس، حدود ۲۷۵۰ نفر است که این رقم باتوجه به مهاجرت نیروی کار از اطراف بریس درنوسان است.
صید و صیادی در بریس : با شروع توفانهای استوایی که از حدود ۱۵ خردادماه آغاز و تا آخر مردادماه ادامه می یابد، شناورهای کوچک از رفتن به دریا پرهیز می کنند و یا خط سیر خود را به سمت جاسک و تنگه هرمز تغییر خواهند داد. سرعت این توفانها گاه تا ۵۵ نات نیز گزارش شده است. تعداد صیادان منطقه ۱۵۶۰ نفر است. مقدار استحصال آبزیان در بندر بریس براساس آمار سال ۱۳۷۹ ، ۲۸۷۱ تن برآورده شده است. عمده ماهیان دریای عمان را ماهی حلوای سفید و سیاه، سنگسر قباد، هوور، شیر، شوریده و سرخو تشکیل می دهند. همچنین در سال ،۱۳۷۹ در منطقه بریس، ۱۱۱۲۴۶ کیلوگرم کوسه ماهی صید شد. انتهای باله دمی کوسه ماهی بعد از صید، قطع شده و به وسیله پمپاژ، خون کوسه خارج شده و آنگاه آن را نمک سود کرده به بازارهای پاکستان ارسال می کنند. قیمت هر کیلو گوشت کوسه در بازارهای پاکستان ۶۰ روپیه است که با برنامه ریزی صحیح در بهره برداری مناسب در صید این گروه از ماهیان و صدور آن به کشورهای همسایه و آسیای دور، سهم بسزایی در درآمد ارزی خواهد داشت. از دیگر آبزیان ذیقیمت که در آبهای شور در سواحل صخره یی دریای عمان و من جمله بریس وجود دارد، سخت پوست زیبایی به نام شاه میگو یا «لابستر» است که ارزش غذایی بالایی داشته و عمدتاً صادر می شود. بریس با وجود ۱۳ هزار هکتار اراضی مستعد پرورش میگو، بزودی شاهد واگذاری و شروع عملیات اجرایی ساخت و ساز استخرهای پرورش میگو خواهد بود. استقبال از مرحله اول واگذاری اراضی مستعد بریس فراتر از حدانتظار بوده و از مرز هشتصد تقاضا گذشته است و در میان آنها نام چند چهره اقتصادی و بنیاد خصوصی نیز دیده می شود. بخش اول این طرح با سطح ۶۰۰۰ هکتار قادر خواهد بود حدود۳۰۰۰ نفر را به صورت مستقیم فعال کند. تولید میانگین ۱۲۰۰۰ تن میگو در هر دوره پرورشی در این مجتمع پرورشی زمینه بسیار مساعدی را برای صدور کالاهای غیرنفتی و تحصیل ارز فراهم می کند. از مهمترین قابلیت های خدادادی بریس، مناظر بدیع و اسکله منحصر به فرد آن است که می تواند نقش بسزایی در جذب گردشگران فرهنگ و طبیعت و گسترش اکوتوریسم و اگروتوریسم (گردشگری روستاهای شگفت) داشته باشد. این مهم منوط به تأمین امنیت، تزریق امکانات و بهادادن به تحقیقات و استفاده از کارشناسان خبره این کار است که خود مقوله دیگری می طلبد.
دریای سفید
شگفتی نمکی آران و بیدگل : دریاچه نمک یکی از دیدنی‌های استثنایی و منحصر به فرد کویر آران و بیدگل است. این دریاچه با ۵۰۰ کیلومتر وسعت در ۷۰کیلومتری شهرستان آران و بیدگل و در بین استانهای اصفهان، سمنان و قم قرار دارد. چندضلعی‌های خانه زنبوری که از کریستال‌های نمک، منظره‌ای جادویی در پیش چشم بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان مجسم می‌سازد این دریاچه را به یکی از جاذبه‌های بدیع و استثنایی طبیعی تبدیل ساخته است. این دریاچه در فصل گرما مثل سفیدی‌های برف می‌درخشد. به عبارتی شوره‌زاران این گستره زیبا که شکلی مثلثی دارد چشمان تماشای شما را مسحور می‌کند. بسیاری از سال‌ها اوایل پاییز، فلامینگوها به این دریاچه مهاجرت می‌کنند و مناظری غیرقابل وصف به وجود می‌آورند ضمن آن که در زمان‌های مناسب، برگزاری همه‌ساله مسابقات رالی در سطح دریاچه بر جذابیت‌های گردشگرانه آن افزوده است. رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران و بیدگل، دریاچه نمک را یکی از استعدادها و پتانسیل‌های کم‌نظیر اکوتوریسم و جاذبه‌های گردشگری این شهرستان دانست و گفت: هر ساله تعداد زیادی از گردشگران که برای بازدید از کاروانسرای مرنجاب به این شهرستان می‌آیند از این دریاچه هم بازدید می‌کنند. رسوبات نمکی این دریاچه زیبا بر اثر انباشته شدن سیلاب‌ها و آبهای سطحی در طول قرن‌ها پدید آمده است. عمق نمک این دریاچه از ۵ تا ۵۴ متر متغیر است و لایه‌های خاک رس، این رسوبات نمکی را از یکدیگر جدا کرده است. زمین‌های اطراف این دریاچه بشدت باتلاقی است که وسعت باتلا‌ق‌ها در منطقه غرب دریاچه به مراتب وسیعتر از دیگر مناطق آن است. از جمله مناطق باتلاقی این دریاچه می‌توان به «حوض قیلوقه» در شرق یا باتلاق «دو‌کویری» در منطقه جنوب شرقی دریاچه اشاره کرد. از جمله مناطق دیدنی این دریاچه جزیره سرگردان است که در قسمت جنوبی آن قرار دارد. این دریاچه در اکثر ماه‌های سال خشک و پوشیده از نمک است. به گفته محسنی‌تبار این دریاچه از قدیم‌الایام برای تامین نمک طعام مورد توجه و بهره‌برداری مردم منطقه بوده است.