ایرانشناسی
روستای نوژی وران کرمانشاه
-
کرمانشاه یکی از شهرهای قدیمی ایران زمین است که علاوهبر آثار تاریخی و دیدنی فراوان روستاهای زیبایی برای گشت و گذار دارد. روستای نوژی وران کرمانشاه که در ۴۰ کیلومتری شهر کرمانشاه و ۵ کیلومتری شهر بیستون واقع شده است، روستایی زیبا با آب و هوایی دلپذیر است که بهترین زمان سفر به این منطقه فصل بهار تا نیمه تابستان است. این روستا را نجوبران نیز مینامند که در زبان محلی لکی به معنای عدس است و بران یا وران به سرزمینی گویند که محصول آن عدس است. روستای نوژی وران جمعیت زیادی ندارد و شغل اصلی مردم این روستا کشاورزی و دامداری است. طبیعت بکر و زیبای روستا شما را به وجد میآورد و میل به گشت و گذار را در شما زنده میکند. رودخانه پرآب و خروشان دینور که در شرق روستا قرار دارد، از میان طبیعتی سبز در حال عبور است و صدای گوشنواز آب آرامشی عجیب به شما میبخشد. همچنین غارهای دیدنی گلستان و زری نیز در جنوب غربی نوژی وران قرار دارند. از دیگر مکانهای دیدنی و تاریخی این روستا گورستان قدیمی و پل آجری نوژی وران است که نشانگر قدمت طولانی این روستاست. بخشی از این روستا زیستگاه بسیاری از گونههای نادر گیاهی و جانوری است و از این لحاظ نیز اهمیت زیادی دارد. جانورانی مثل بزکوهی، خرس، پلنگ، گرگ و روباه از جاذبههای حیات وحش روستای نوژی وران هستند و گیاهانی همچون زالزالک، بلوط، انجیر، گلابی، آلبالوی وحشی و انواع داروهای گیاهی از جاذبههای طبیعی این منطقه محسوب میشوند.
ساختمان گمرک بندر گز
ساختمان گمرک بندر گز با طرح و نظارت مهندسین بلژیکی در سال ۱۲۸۱ احداث شد و یکی از قدیمی ترین بناهای تاسیسات بندری شهر و از جاذبه های گردشگری بندر گز بهشمار میرود. این ساختمان آجری با هواکشهایی در چهار طرف برای ایجاد کوران هوا و سازگاری با شرایط محیطی و اقلیمی منطقه ساخته شده است. همچنین وجود پنجرههای متعدد، علاوه بر نقش موثر در تهویه هوا، نور طبیعی زیادی را در ساختمان فراهم میآوردند. ساختمان گمرک که یادگاری از دوران طلایی تجارت در بندر گز محسوب میشود، در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ به شماره ۱۲۵۶۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آرامگاه سید غلام رسول
آرامگاه سید محمد، مشهور به سید غلام رسول، از زیارتگاههای مسلمانان هند و مردم منطقه بوده است و قدمت این آرامگاه به سال ۴۵۶ هجری قمری باز میگردد. این مقبره در بدو ورود به شهر چابهار نمایان است و بهواسطه معماریاش، برای غالب گردشگران جذابیت دارد. بنای آرامگاه سید غلام رسول از معماری هندی تاثیر پذیرفته است و شاخصههای معماری هند را بهطور واضح میتوان در آن رویت کرد. به احتمال بسیار مسلمانان هند بهدلیل توجه به صاحب مقبره، این تغییرات را در دورههای بعد از ساخت روی آن صورت دادهاند. این آرامگاه با شماره ثبت ۱۵۵۹ در تاریخ ۱۳۵۶/۱۰/۵ به ثبت رسید و در دهههای اخیر توسط میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان مرمت شده است.
آرامگاه سید غلام رسول از مقاصد مذهبی و جاذبه های گردشگری استان سیستان و بلوچستان است و در حاشیه ضلع شرقی و در پنج کیلومتری شمال غربی خلیج چابهار قرار دارد. پلان معماری بنای آرامگاه سید غلام رسول بهشکل بناهای دوره سلجوقی است. برخی بر این اعتقاد هستند که بنا مربوط به دوره تیموری است و شاخصههای معماری این دوره نیز در بنا دیده میشود. احتمال میرود بنا در دورههای بعد تکمیل شده باشد و شاخصههایی از معماری تیموری هند در آن به کار رفته باشد. طرح و نقشهای روی بنا نیز از اصالت خاصی برخوردار هستند و مشابه در بناهای دیگر مربوط به عصر صفویه نیز دیده میشود. بنابراین میتوان گفت بنا به احتمال بسیار، آرامگاه در عصر سلجوقی ساخته و تزیینات آن در دورههای بعدی تکمیل شده است.
آرامگاه سید غلام رسول با دیوارهای سفید به سبک معماری هندی ساخته شده است. بنا در ضلع غربی حیاط، روی صفههای به ارتفاع یک متر قرار دارد. ورودی اصلی بنا در میانه ضلع غربی این پیشخوان است و سطح دیوارهایش را با تعبیه طاقچهها و طاقنماهایی با تزیینات گچی بهشکل دایره، پشت سر هم ساختهاند. بر پیشانی ورودی بنا نقاشی تزیینی رنگارنگی با طرحهای نقوش ستارههای مشبک دیده میشود. در قسمت شرقی آرامگاه، یک پیشخوان با سقف تیرهای چوبی و حصیری و چند ستون چوبی جای گرفته است که با پنج پله به حیاط وصل میشود و قدمت چندانی ندارند. در چهار گوشه زیارتگاه، چهار مناره کوتاه وجود دارد و نیمدایرههایی از گچ، به رنگ سفید، بین این منازل را پر میکند. گنبد از داخل دارای نواری از تزیینات هندسی و گیاهی با رنگهای زرد، قرمز، آبی، سفید است. بالای چهارطاقی بنا، چهار نورگیر وجود دارد که قسمتی از نور داخل آرامگاه را تامین میکنند. در ضلع غربی طاقنمایی با تزیینات مقرنس دیده میشود که در داخل آن کلمات «لااله الا الله» «یا محمد» «یا علی» و… را روی نقش گلها طرحاندازی کردهاند. در نمای ضلع شمالی، روبهروی محراب نیز طاق نماهایی با تزیینات مقرنس دیده میشود که محل نذر و روشن کردن شمع است. مقبره در میانه بنا واقع و روی آن صندوقچه و بر فراز صندوقچه حجله چوبی با تزیینات هندسی و زینتهای بلوچی گذاشته شده است.
در مورد صاحب آرامگاه در کتاب فرهنگ مردم بلوچ که توسط عبدالله ناصری به نگارش درآمده، دو دیدگاه ذکر شده است:
در مورد صاحب مزار دو عقیده وجود دارد. یکی آنکه معتقد هستند این مزار از آن عارف وارسته و مرد حقی است به نام سید عبدالرسول و این زیارتگاه مردم شیعه چابهار است و افراد غیرشیعه هم از شیعههای این سرزمین پیروی میکنند. بعضی دیگر بر این باوراند این مزار یک لوطی است (مطربهای دوره گرد را لوطی مینامند). در مورد صاحب مقبره روایاتی مختلف وجود دارد. گفته شده که وی خود هندی تبار بوده و زنی از اهالی چابهار را اختیار کرد، اما در شب عروسیاش دچار کسالت شد و فوت کرد.
معتقدان به سید غلام رسول هر ساله در سالروز مرگش (روز آخر ذیالقعده)، بهمدت ده روز با سازودهل به آوازخوانی، رقص و پایکوبی میپرداختند. دو نظریه درباره این مراسم وجود دارد:
- از آنجا که لوطی فوت شده عمرش را به شاد کردن مردم میپرداخت، وصیت کرده بود بعد از مرگش در کنار قبر وی مراسم شادی برگزار شود و تاثیر وجود خود را در شادمانی مردم بعد از مرگش حفظ کند.
- از آنجا که این شخص عروسی ناکام و نافرجامی داشت، دوستدارانش هر ساله در سالروز مرگش برایش جشن تدارک میدیدند تا یاد او را زنده کنند.
هرکدام از این نظریهها صحت داشته باشد، در هر صورت امروزه چنین مراسمی برگزار نمیشود و تقریبا میتوان گفت از بین رفته است. پیروان صاحب این مزار اکثرا شیعه مذهب هستند و در ماه محرم مراسم سوگواری در این مقبره برگزار میکنند.
سازه های آبی شوشتر
ما ایرانیان در کشوری زندگی می کنیم که از گذشته تا به امروز به لحاظ ساختار معماری بی نظیرش در جهان شناخته شده است. آثار تاریخی بسیاری از تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین باقی مانده است که هر کدام از آن ها جلوه ای خاص از معماری این سرزمین را به نمایش می گذارد. یکی از دوره های تاریخی ایران که در مورد معماری آن بسیار زیاد می توان صحبت کرد، عصر هخامنشیان است. به جز تخت جمشید و شکوه بی همتایش، در گوشه و کنار کشور ایران بناهای حیرت انگیز فراوانی وجود دارد که با دیدن آن ها غرق در حیرت می شویم. عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی، وصفی است که مادام دیولافوا از سازههای حیرتانگیز و اعجابآوری که در شوشتر دیده است در سفرنامه خود آورده است. اغراق آمیز نخواهد بود اگر سازه های آبی شوشتر را یکی از عجایب جهان باستان بدانیم. این مجموعه از چنان عظمت و شگفتی برخوردار است که با دیدن آن، پی به نبوغ سازندگان آن خواهید برد. سازندگان سازه های آبی شوشتر از نبوغ و دانش فنی زیادی در زمینه مهندسی هیدرولیک برخوردار بودهاند و با مدیریت و کنترل آب، اقدام به بهرهبرداری صحیح و اصولی از منابع آبی کردهاند. آنها با احداث سازه های آبی متعدد، انحراف و انتقال آب رودخانه کارون؛ کاملا هوشمندانه از آب نهایت استفاده را بردهاند و از آن برای آشامیدن، آبیاری زمینهای کشاورزی و صنعت استفاده کردهاند. اگر به شهر شوشتر سفر کردید، به راحتی می توانید از اهالی این شهر سراغ این سازه آبی عظیم و با شکوه را بگیرید. این مجموعه، یک سیستم آبیاری پیچیده است که طبق مدارک به دست آمده قدمتش به دوران حکومت داریوش بزرگ و قرن پنجم پیش از میلاد باز می گردد. از دوره هخامنشیان تا زمان ساسانیان با استفاده از طراحی های هوشمندانه و کاملا مهندسی شده، مجموعه ای به هم پیوسته از پل ها، بندها، آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب را ساخته اند تا بهره بیشتری از آب نصیبشان شود. با وجود آن که در حال حاضر تنها بخشی از این ساختار پیچیده باقی مانده است؛ ولی با ریزش آب حاصل از پساب آسیاب ها، آبشارهای مصنوعی زیبایی ایجاد شد که به یک محوطه حوضچه مانند می ریزند و یک منظره حیرت انگیز و بی نظیر به وجود می آورد. در واقع شاید بتوان گفت این مجموعه را باید موزه زنده صنعت آب ایران باستان نام گذاری کرد که سندی بر اثبات دانش بسیار پیشرفته ایرانیان در علوم آب در گذشته بوده است. یکی از مواردی که شگفتی بسیاری از افراد را در بر می گیرد، نحوه کار کردن این مجموعه است که در ۱۷۰۰ سال پیش با ابزارهای آن زمان چیزی نبوده است که به راحتی بتوان از کنارش گذشت. بستن مسیر رودخانه کارون همزمان با احداث پل بر روی رودخانه ای که عرض آن بیشتر از ۲ متر است و بعد از آن مهار جریان آب و بالا آوردن سطح آب رودخانه و روانه کردن آن به سوی زمین های کشاورزی شگفتی معماری ایران را به نمایش می گذارد.
سازه های آبی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو شامل چندین اثر است که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم:
۱ – بند میزان: همان طور که می دانید برای کشاورزی باید زمین را با آب رودخانه آبیاری کرد و به سبب پایین بودن سطح رودخانه از زمین ها، باید آب را بالا آورد. امروزه آب را از رودخانه پمپاژ می کنند، اما در گذشته خبری از پمپ نبود! پس یک سازه به اسم بند را به وجود آوردند که به صورت عمود بر رودخانه ساخته می شود و با مسدود کردن جریان آب سطح آن را بالا نگاه می دارد.
۲- برج کلاه فرنگی: این برج در دوره قاجار ساخته شده و در کنار رودخانه شطیط قرار دارد. این مکان محل نظارت قیصر روم یا شاپور ساسانی بر پهنه رودخانه و کار کارگران بوده است. البته برخی هم آن را مکانی برای نظارت بر مقدار و شدت جریان رودخانه می دانند.
۳- رودخانه دست کند گرگر: این رودخانه در شمال شهر شوشتر و در دوره هخامنشی و برای تکامل سازه های آبی شهر حفر شده است. از دلایل ساخت این رودخانه هم می توان به کاستن حجم آب رود کارون، آبیاری زمین های بالادست رودخانه کارون و امنیت شهر اشاره نماییم.
۴ – پل بند گرگر: پیشینه ساخت این پل به دوره ساسانی بر می گردد و علت ساخت آن هم این است که مسیر آب را از رودخانه دست ساز و تاریخی گرگر منحرف کند و آب به سمت تونل های آسیاب های بادی به راه افتد. سه تونل این بخش عبارتند از تونل بلیتی، تونل دهانه شهر و تونل سه کوره.
۵ – مجموعه آبشارها و آسیاب های آبی: شاخص ترین بخش این مجموعه هستند که در کنار پل بند گرگر و در مسیر رودخانه دست کند گرگر قرار دارند. در این مجموعه تعداد بسیار زیادی آسیاب بادی وجود دارد که مصداق بارزی از به کار گیری نیروی آب برای چرخاندن آسیاب های بادی است. این مجموعه به سه بخش محوطه شرقی، محوطه شمالی و محوطه غربی تقسیم می شود.
از دیگر بناهای این مجموعه عظیم و بزرگ می توان به پل بند برج عیار یا صابئی که بر روی رود گرگر و در قسمت پایین آبشارها واقع شده است اشاره کرد که در دوره ساسانی ساخته شده و برخی از افراد بر این عقیده هستند که برج عیار نام ظرفی برای نگهداری زیرور آلات زنان در گذشته بوده و این برج هم با ذخیره طلای یکی از زنان ساخته شده است. قلعه سلاسل شوشتر هم دژ بسیار بزرگی است که در کنار رودخانه شطیط واقع شده و بخش های مختلفی از جمله حیاط های متعدد، سرباز خانه، طویله ها، حمام ها، شبستان ها، برج ها، باغچه ها، غورخانه ها، نقاره خانه، حرم خانه، آشپزخانه، قاپی یا دروازه های متعدد و… را هم شامل می شود. قلعه سلاسل اقامتگاه رسمی والی خوزستان است و در روی کوهی که مانند فلات کوچکی است قرار دارد و بارها هم مورد مرمت قرار گرفته است. بند ماهی بازان شوشتر یا بند خداآفرین یکی از بندهای طبیعی در این منطقه است که بر اساس شواهد به دست آمده در زمان حفر رودخانه گرگر ساخته شده است. پل بند شادروان از دیگر قسمت های مجموعه عظیم سازه های آبی شوشتر است که برخی از آن، با نام قدیمی ترین پل جهان یاد می کنند. این پل ۴۴ دهانه داشته که در حال حاضر فقط ۱۶ دهانه طاق دار و ۸ دهانه بدون طاق در آن دیده می شود. پل شاه علی یا بند شاه علی هم از دوره صفوی به جا مانده است و بر روی نهر داریون قرار دارد. این پل که پس از احداث پل جدید بین اهواز و شوشتر دیگر از آن استفاده ای نمی شود، دارای طاقی های متعددی بوده است که امروزه تنها ۳ طاق از آن باقی مانده است. پل بند لشکر هم که از دوره ساسانیان باقی مانده در کنار یکی از دروازه های شش گانه تاریخی شوشتر قرار دارد و هنوز هم آثاری از حصار شوشتر در آن دیده می شود. هم اکنون این پل بند را سالم ترین پل بند به جا مانده از دوره ساسانی می دانند که گردشگران زیادی از آن بازدید می نمایند. بند شرابدار و بند دختر هم از دیگر قسمت های این مجموعه عظیم هستند. مجموعه عظیم سازه های آبی شوشتر بی مانندترین اثر استفاده بهینه از آب در ادوار کهن محسوب می شود. مجموعه ای بزرگ شامل تونل ها، کانال های فرعی، آسیاب های آبی و غیره به صورت یک مجموعه صنعتی و اقتصادی شکل گرفته است که در ارتباط باهم و نظم فراوان کار می کنند. نحوه کار کردن آن هم به این ترتیب است که سد گرگر مسیر رودخانه را مسدود کرده و سطح آب در پشت آن بالا می آید تا به سه تونلی که در تخته سنگ حفر شده است برسد. این تونل ها آب را به مجموعه هدایت کرده و به وسیله آن ها آب در کانال های متعدد جریان پیدا می کند. آب هم پس از گرداندن چرخ آسیاب ها به شکل آبشارهایی به محوطه حوضچه مانندی می ریزد. این محوطه حوضچه ای علاوه بر استفاده های صنعتی در روزهای کمبود آب هم مشکلات آبی مردم را بر طرف می کرده است.
احتمالا نکته مهمی که در رابطه با این سازه ها در ذهن شما شکل می گیرد این است که چه نیازی به ساخت چنین بنایی عظیم در این منطقه احساس می شده است؟ در ادامه با ما همراه باشید تا توضیح مختصری در این رابطه به شما ارائه دهیم. قدیمی ترین آثار به دست آمده در این منطقه مربوط به دوران پارینه سنگی و قبل از تاریخ است. به سبب قرار داشتن رودخانه کارون در کنار شهر شوشتر، موقعیت و شرایط ایده آل زندگی در این محل فراهم بوده و اقوام مختلف هم تمایل به اقامت در این محل داشتند. طبق اسناد به دست آمده شهر شوشتر در دوره عیلامی ها به سبب نزدیکی به معبد چغازنبیل اهمیت فراوانی داشته است. در زمان سلطنت اردشیر یکم این شهر بازسازی شد و به صورت جزیره ای در میان آب ها در آمد که همین موضوع اهمیت ساخت مجموعه عظیم سازه های آبی شوشتر را چند برابر کرد. با ساخته شده این مجموعه چهره شهر دگرگون شد که البته سنگ بنای اولیه آن توسط داریوش بزرگ گذاشته شده بود که در این دوره به تکامل چشمگیری دست یافت. شهر شوشتر در دوره اشکانیان به عنوان پایتخت حاکمان محلی خوزستان انتخاب شده بود و در زمان ساسانیان هم یکی از مراکز مهم خوزستان به شمار می رفت. این شهر در زمان حکومت شاپور ساسانی به اوج شهرت خود رسید و تابان ترین دوره تاریخی خود را سپری کرد. در حال حاضر هم از شهر شوشتر با عنوان موزه بناها و سازه های آبی یاد می شود که به همین جهت آن را شهری بی نظیر و بی مانندی در جهان توصیف می کنند. این مجموعه عظیم و تاریخی به سبب آن که شاهکاری از نبوغ و خلاقیت انسانی به شمار می رود، نمایانگر تبادل ارزش های بشری در یک دوره خاص است که همین تبادل منجر به پیشرفت معماری و فناوری و برنامه ریزی شهری شده است و همچنین نمونه ای بارز از تعامل بین انسان و محیط زیست است و… که در سال ۲۰۰۹ و در شهر سویل اسپانیا با شماره ۱۳۱۵ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. سازه های آبی شوشتر اثری فاخر در فهرست میراث جهانی یونسکو است که باید به آن توجه خاص داشت.
قلعه کنجانچم ایلام
قلعه کنجانچم از جاهای دیدنی مهران به شمار میرود و در ۱۵ کیلومتری شمال شهر مهران در منطقه امیرآباد در میان تنگهای موسوم به کنجانچم و در نزدیکی رودخانه کنجانچم ساخته شده است. این قلعه در جاده ایلام-مهران در مسیر راه کربلا قرار دارد. سابقه قلعه کنجانچم به اواخر دوره قاجار میرسد. این قلعه در سال ۱۳۲۶ هجری قمری به دستور غلامرضا خان ابوقداره آخرین والی ایلام ساخته شد. قلعه مزبور به قصد سکونت خاندان والی در فصل زمستان ساخته شد که مقر حکومتی خود را در آن قرار داد و برای گرفتن عوارض و مالیات از آن استفاده کرد. این اثر تاریخی در ۲۲ تیر ماه ۱۳۹۷ با شماره ثبت ۲۷۴۳ بهعنوان یکی از آثار تاریخی ایران ثبت ملی شد. امروزه این قلعه با خلاقیت، ابتکار و بازاریابی مناسب به یکی از مراکز مهم گردشگری کشور تبدیل شده است. تلفیق مناظر اطراف با نمای قلعه، جلوهای زیبا به این مکان گردشگری داده است.
معماری قلعه کنجانچم : قلعه کنجانچم دارای ابعاد مستطیلی و در یک طبقه با زیرزمین ساخته شده است. قلعه به شیوه چهارایوانی با سقفهای قوسدار نیمدایره و طاق گهوارهای بنا شده است. قلعه کنجانچم شامل اتاقهای مرتبط به هم، حمام، برج نگهبانی و قسمت مسکونی و دیوانخانه است. قلعه سه ورودی دارد و دارای چهار برج دیدهبانی است. تمام اتاقهای قلعه به وسیله درهای تو در تو به هم وصل شده است و ارتباط ورودی به تمام اتاقها و حیات اصلی به وسیله راهروهای پوشیده صورت میگیرد. نمای خارجی آن از سنگ تشکیل شده است. حمام قلعه کنجانچم نیز در پشت ساختمان قلعه ساخته شده است. این بخش از بنا شامل سه اتاق، یک راهرو اختصاصی و خزینه است که از طریق کانال و تنبوشههای سفالی آب آن تامین میشده است. مصالح به کار رفته در ساخت این حمام سنگ و گچ بودهاند. در طراحی قلعه فضاهای مختلف مورد نیاز مثل استراحتگاه، اندرونی، حرمسرا، اصطبل، سیاهچال، حمام، مطبخ و شاه-نشین و هشتی در نظر گرفته شده است. سرویس بهداشتی در فضای داخل برج نگهبان قرار دارد. مصالح به کار رفته در قلعه تماما بومی بوده و در همان محل تهیه شدهاند. در میانه طول جنوب شرقی قلعه، ورودی زیبایی با کمی شکستگی رو به بیرون وجود دارد که تاکید بیشتری را القا میکند. ورودی با نمایی با دو جرز پیش آمده در طرفین درگاه و دو طاقنمایی که جزرها را به دیواره اصلی قلعه متصل میکند زیبایی خاصی دارد. در پس درگاه، ورودی هشتی جای دارد که با چرخشی ۹۰ درجه به دالان ارتباطی منتهی به حیاط، متصل میشود. فضای ورودی شامل پیشتاق، درگاه، سکو و هشتی و… است. قلعه کنجانچم، دارای معماری درونگراست و بیرونی آن کاملا ساده و فاقد هرگونه تزیین ساخته شده است. چهار برج دیدهبانی در چهار راس بنا، ساخته شده است. نصب کنگرههای دیدهبانی بر روی دیوار، داشتن دستانداز بلند دیوار از لبه خارجی و تعبیه نمودن سوراخهایی به صورت اریب برای نگهبانی و حراست از تمامی اضلاع قلعه به خوبی نمایان است و بنا را از یکنواختی خارج کرده است. قاببندی اطراف طاقهای ورودی قلعه با آجر و سطح داخلی آن به صورت گلچین آجری در نقش حصیری نماکاری شده و در لبه قوس یک گره چینی آجری کار شده است. نمای سر در تمام اتاقهای قلعه که رو به حیاط مرکزی هستند، به همین روش، قاببندی و تزیین شدهاند. قاببندی آجری در نمای دیوار هشتی ضلع شمال شرقی و قوسهای نیمدایره از نوع گچی در فضاهای بین قوسها بخش دیگری از تزیینهای آجری در قلعه است. وجود گچبری در نقوش ساده، تلفیق خطوط و گلبرگهای ریز در اطراف طاقنماها و بدنههای دیوار قلعه، از تزیینهای داخلی اتاقهاست.
قلعه تاریخی کنجانچم در سال ۱۳۸۵ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مرمت شد. تسطیح و رکلاژ سطوح خاکریزی و خاکبرداری پیها-پیکنی کانال کشی-تهیه و نصب بلوکهای بتنی جدولی با بندکشی، تهیه و اجرای بتن پشت جدول، تهیه و اجرای کرسی چینی، تهیه و اجرای لوله برق، تهیه و اجرای لوله آب، تسطیح و رگلاژ مسیر دسترسی، آجرفرش اطراف قلعه همراه بندکشی و اجرای آبنما از جمله خدمات عملیاتی است که روی این قلعه انجام شد. عملیات مرمت قلعه همچنین شامل دیوارچینی ضلع غربی، تعمیرات داخل اتاقها، مرمت حوض حیات، هدایت آبهای داخل به خارج قلعه و قسمتی از سقف قلعه میشد. نوع مصالح استفاده شده برای مرمت قلعه استفاده از سنگهای رودخانهای و گچ نیمکوب بوده است. قلعه کنجانچم که به دستور غلامرضاخان ابوقداره، آخرین والی ایلام بهعنوان قلعه زمستانی در عصر قاجار ساخته شده بود، به دلیل بارش باران و وقوع سیل در سال ۱۳۹۴ نیز دچار آسیب شد و با وجود استحکام فراوانی که داشت به دلیل برخورد ساعقه به آن، دیوار جنوبی قلعه، به طول ۱۵متر تخریب شد. مهران یکی از شهرستانهای جنوبی استان ایلام است که آثار ارزشمند تاریخی توام با موقعیت ویژه مرزی از نظر تردد و مبادلات تجاری دارد. با این وجود، مهران همچنان عنوان منطقه محروم را یدک میکشد. یکی از آثار ازرشمند در این منطقه قلعه کنجاناست که مربوط به سلسله محلی والیان پشتکوه است که در اواخر قاجاریه بنا نهاده شده است. این قلعه دارای پتانسیل بسیار بالا برای تبدیل شدن به یک مکان گردشگری است. با سرمایهگذاری در بخش گردشگری تاریخی-فرهنگی امروزه میتوان بخشی از نیازهای شهرستان در حوزه اقتصاد و اشتغال را مرتفع ساخته و با ورود آثار تاریخی گذشته به زندگی روزمره، میتوان مهمترین گام را در حفظ و صیانت از این منابع تاریخی ارشمند برداشت.