ایران
پل طبیعت دومین طرح برتر جهان
پل طبیعت، تندیس سیمین و دومین طرح برتر جهان در سال ۲۰۱۵ را از انجمن بین المللی مدیریت پروژه توسط گروه تخصصی شهید رجایی به نام خود ثبت کرد و با این کار توانست برگی دیگر به افتخارات قرارگاه خاتم الانبیاء به عنوان مجری پروژه اضافه کند. گروه تخصصی شهید رجایی که از زیرمجموعه های قرارگاه خاتم الانبیاء محسوب می شود به عنوان مجری ساخت پل طبیعت توانست تندیس سیمین و دومین پروژه برتر جهان در سال ۲۰۱۵ از انجمن بین المللی مدیریت پروژه با ساخت پل طبیعت به نام خود ثبت کند. معاون هماهنگ کننده گروه تخصصی شهید رجایی گفت: این پروژه ۳۶ ماه به طول انجامید و اگر فرآیند طراحی آن زودتر انجام می شد قطعاً می توانستیم این پروژه را در طول دو سال به سرانجام برسانیم. وی خاطر نشان کرد: اوایل تیر ماه سال جاری ۵ نفر از کارشناسان و ارزیابان انجمن بین المللی که ملیت های لهستانی، کانادایی، نپالی، ترکیه ای و فرانسوی داشتند برای بررسی پروژه پل طبیعت در گروه تخصصی شهید رجایی حضور پیدا نموده و از زوایای مختلف این پروژه را مورد ارزیابی و بررسی کامل و جامع قرار دادند. معاون هماهنگ کننده گروه تخصصی شهید رجایی خاطر نشان کرد: بر اساس مدل PEM پروژه پل طبیعت مورد ارزیابی قرار گرفت و معیارهای ۹گانه ای که ارزیابان برای این پروژه در نظر داشتند از جمله اهداف، رهبری، رضایت ذینعفان، رضایت کارکنان و نتایج حاصله و میزان رعایت استانداردهای خاص پروژه ها از جمله PMBOK و… مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن همراه با مشاهدات میدانی و مصاحبه ها به هیات داوران ارسال گردید.
وی درباره ایمنی پل طبیعت نیز یادآور شد: جوشکاران ما جوشکاران صنایع نفت بودند که در بالاترین رتبه جوشکاری فعالیت می کردند و کل پروژه تست جوش شده است. این پروژه بر اساس محاسبات صورت گرفته در برابر زلزله ای به قدرت بالای ۷٫۵ ریشتر مقاومت دارد. وی خاطر نشان کرد: پروژه ها در سه سطح پروژه های خیلی بزرگ، پروژه های بزرگ و پروژه های متوسط تقسیم بندی شده بود که پل طبیعت در میان پروژه های بزرگ بود. معاون هماهنگ کننده گروه تخصصی شهید رجایی گفت: در مقیاس پروژه های خیلی بزرگ از کشورهای کره جنوبی، روسیه، مکزیک، مالزی و بلژیک و همینطور در مقیاس پروژه های بزرگ و متوسط نیز از ایران (پل طبیعت)، چین، آلمان، برزیل، رومانی و ایتالیا به مرحله فینال راه پیدا کردند که گروه تخصصی شهید رجایی از ایران در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۵ موفق به کسب مقام دوم برای پروژه پل طبیعت (دومین پروژه برتر جهان در سال ۲۰۱۵) شد. وی گفت: همزمان این گروه تخصصی در دریافت جایزه ملی نیز شرکت کرده است که ۲۶ مرداد سال جاری ارزیابی های ملی توسط انجمن مدیریت پروژه ایران انجام شد که اوایل آذر نیز نتایج آن مشخص و اعلام خواهد شد.
نحوه ساخت پل ۲ هزار تنی طبیعت : مدیر پروژه پل طبیعت درباره مراحل ساخت این پل اظهار داشت: از سال ۸۷-۸۶ اجرای پروژه پل طبیعت توسط اراضی عباس آباد مطرح شد با توجه به اینکه اراضی عباس آباد به عنوان یک منطقه گردشگری است این پروژه برای اتصال دو پارک طالقانی و آب و آتش آغاز شده بود و به همین دلیل نیز شرکت نوسازی عباس آباد از گروه شهید رجایی درخواست کرد که این پروژه را اجرایی کند. مدیر پروژه پل طبیعت افزود: پل طبیعت پروژه خاصی بود به همین دلیل برای ساخت آن با مشکلات عدیده ای مواجه بودیم که از جمله آن اتوبان شهید مدرس در زیر این پل وجود داشت که امکان بسته شدن آن حتی به مدت ۱۰ دقیقه نبود.وی خاطر نشان کرد: از آنجائیکه اراضی سرسبز عباس آباد را اتوبان شهید مدرس غرب به شرق و اتوبان همت جنوب به شمال تقسیم کرده بود، با اجرای این پل (طبیعت) غرب به شرق اراضی عباس آباد به یکدیگر متصل شد و راه اتصال دو پارک طالقانی و آب و آتش به یکدیگر هموار شد. وی درباره طراحی پل طبیعت نیز اظهار داشت: اراضی عباس آباد طراحی این پل را به مسابقه گذاشت که نهایتا سه شرکت رتبه اول تا سوم را آوردند و در مجموع یک شرکت برنده طراحی این پل شد و تفاهم نامه ای مابین گروه تخصصی شهید رجایی و اراضی عباس آباد برای ساخت این پل منعقد گردید. وی درباره مشخصات پل طبیعت یادآور شد: طول این پل ۲۸۰ متر و بین ۱۰ تا ۶۰ متر عرض در سه طبقه است که دو طبقه آن تقریبا کامل است و در طبقه سوم دو ایستگاه وجود دارد که ۷۰۰ متر مربع سطح آن است.
مدیر پروژه پل طبیعت یادآور شد: در مجموع ۷ هزار متر مربع سطح این پل است که از این مقدار ۶۰۰ مترمربع فضای سبز دارد. سازه پل، لوله ای است که تماماً جوشکاری شده است و ۱۴ هزار قطعه لوله توسط جوشکاران حرفه ای به یکدیگر متصل شده اند. وی افزود: تمامی قطعات پل با یکدیگر تفاوت دارد و ۲ هزار تن وزن پل است. ارتفاع پل از کف اتوبان نیز ۳۸ متر است و عرض پل نیز از ۱۰ متر تا ۶۰ متر متغیر است و تعداد رمپ نیز ایجاد شده که تردد برای افراد راحت تر باشد. مدیر پروژه پل طبیعت افزود: دو رستوران در طبقه اول این پل وجود دارد که هزار متر مربع سطح رستوران های آن است. وی خاطر نشان کرد: قرارداد پل طبیعت اواخر سال ۸۸ منعقد و از سال ۸۹ مراحل ساخت آن انجام شد و ۳۶ ماه به طول انجامید که اگر نقشه های طراحی آن به موقع ارسال می شد می توانستیم زودتر این پل را تکمیل و به بهره برداری برسانیم. وی به سختی ها و مشکلات ساخت پل طبیعت نیز اشاره کرد و گفت: ساخت این سازه فلزی به دلیل وجود اتوبان در زیر پل کار سختی بود و پلیس راه به هیچ وجه اجازه بسته شدن اتوبان را نمی داد و ما مجبور بودیم که جرثقیل فوق سنگینی را برای ساخت پل و اتصال قطعات بیاوریم که ۱۲۰۰ تن ظرفیت باربری این جرثقیل بود و تنها یک جرثقیل فوق سنگین در کشور وجود دارد که آن نیز در جنوب کشور است ولی با بررسی های صورت گرفته مشخص شد با توجه به قناتی که در زیر پل وجود دارد و خاک رُس امکان حضور جرثقیل در این محدوده را نداشتیم.
مدیر پروژه پل طبیعت افزود: بنابر این گروه شهید رجایی با توجه به سابقه پل سازی که داشت تصمیم گرفت در ارتفاع ۲۵ متر از سطح اتوبان میز کاری به وسعت ۱۰ متر و به طول ۳۰۰ متر با تحمل باری به وزن ۱۰ تن ایجاد کند و ستون هایی برای عرشه پل زده شد که ۱۳۰۰ تن وزن آن بود. وی اظهار داشت: با توجه به روش ساخت پل طبیعت به صورت پلت فرم این پل به صورت بافتنی به یکدیگر بافته شد و این اقدامات ۲۵ متر بالاتر از سطح زمین انجام شد که ۳ تاورکرین برای این کار در نظر گرفته شده بود که با این روش توانستیم مشکلات را برطرف کنیم. مدیر پروژه پل طبیعت یادآور شد: ایجاد پلت فرم برای اولین بار بود که اجرایی شد و با توجه به اینکه امکان ریزش مصالح به سطح اتوبان نیز وجود داشت تصمیم گرفتیم تونل های حفاظتی نصب کنیم که در قبال افتادن قطعات خسارتی وارد نشود. البته ناگفته نماند که خوشبختانه این پروژه بدون هیچ حادثه ای به اتمام رسید. وی خاطر نشان کرد: سطح پل از چوب ساخته شده است که با زیرسازی خاصی این چوب ها در سطح پل جا گرفته اند. این چوب ها از کشور مالزی وارد شده و ۷۶۰۰ متر مربع زیرسازی این پل با چوب بوده است.
فعالیت ۱۵۰۰ نفر در ساخت پل طبیعت : مدیر پروژه پل طبیعت خاطر نشان کرد: در طول ساخت این پل حدود ۱۵۰۰ نفر فعالیت داشتند و تماماً به دست متخصصان ایرانی و پیمانکاران دست دوم گروه ساخته شده است. وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه با حضور ۵ نفر از کارشناسان از کشورهای مختلف به ایران و بازدید از این پل چه نظری داشتند، گفت: اجرای پروژه پل طبیعت در ایران برای انها جذاب بود چرا که این پروژه ایده و جذبه ای محیط زیستی دارد. مدیر پروژه پل طبیعت گفت: ما در ساخت این پل محیط زیست را حفظ کردیم و اجازه ندادیم که درختی قطع شود و البته از لحاظ مهندسی پروژه (پل طبیعت) به اعتبار رعایت الزامات محیط زیست بسیار سخت بود.
مقاومت پل طبیعت در برابر زلزله ۷٫۵ ریشتری : وی درباره ایمنی پل طبیعت نیز یادآور شد: جوشکاران ما جوشکاران صنایع نفت بودند که در بالاترین رتبه جوشکاری فعالیت می کردند و کل پروژه تست جوش شده است. این پروژه بر اساس محاسبات صورت گرفته در برابر زلزله ای به قدرت بالای ۷٫۵ ریشتر مقاومت دارد. پروژه پل طبیعت در حال حاضر تبدیل به یک نماد ملی در پایتخت شده است و روزانه تعداد کثیری از شهروندان و گردشگران از این پل که الگو گرفته از طبیعت است بازدید می کنند.
شهری روی آب
برای دیدن شهری که قلبش با آب میتپد لازم نیست راه دوری تا ایتالیا و ونیز بروید. این شهر نزدیک شماست. در خوزستان؛ شوشتر! گیرشمن، باستانشناس سرشناس، معتقد است غار پیده، نخستین سکونتگاه بشری بوده است و این یعنی ۱۰ هزار سال قدمت. عیلامشناس معروف والترهینس در کتاب دنیای گمشده عیلام، احتمال داده است شوشتر امروز همان آدامدن عیلامی باشد. اما آنچه این شهر استان خوزستان را جذابتر میکند آبی است که در دل آن جریان دارد. باستانشناسان گمانه میزنند که در دوره هخامنشی اقتصاد وابسته به کشاورزی سبب شد سنگ بنای این آبشارها برجا گذاشته شود. حفر نهرهای ساخته دست بشر «گرگر» و «داریون» را هم به این دوره نسبت میدهند. پس از هخامنشیان، ساسانیان بودند که تحولی عظیم در منطقه ایجاد کردند و بینظیرترین شبکه آبیاری در اعصار کهن را در این منطقه بنا نهادند. محوطه این آبشارها مجموعهای است از سدها، تونلها، کانالهای فرعی و آسیابهای آبی. هرچند آبشارهای شوشتر را با هدف کشاورزی بنا نهادند، اما اهداف صنعتی، بازرگانی، دفاعی و معماری هم به راحتی در سایه کشاورزی به دست آمد. در منطقه شوشتر دهها آسیاب ساخته شده که بزرگترین مجموعه صنعتی تا پیش از انقلاب صنعتی به شمار میرود. بعد از مرگ نادرشاه اوضاع شوشتر مانند سایر نقاط کشور دچار هرج و مرج شد. در زمان کریمخان زند نیز به دلیل شورشهایی که در شوشتر صورت گرفته و انواع شر و درگیری،کشاورزی و کسب و کار در این شهر از رونق افتاد.
رودی که خندق بود : شوشتریها از رودخانه دور شهرشان به عنوان خندقی برای دفاع هم استفاده میکردند. استفادهای که شوشتر را برای دورهای در تاریخ غیرقابل تسخیر کرده بود. رودخانه ساخته دست بشر «گرگر» قابل کشتیرانی بود و برای تجارت و بازرگانی از آن استفاده میشد. در سایت پایگاه میراث فرهنگی منطقه شوشتر از پل و سد شادروان در منطقه، به عنوان معدود راههای عبور از رودخانه پهناور کارون نام برده شده که گمان میرود جاده شاهی نیز از همین پل عبور میکرد. برخی تاریخدانان معتقدند شوش و شوشتر را شوشیندخت (شوش) زن یزدگر پسر شاپور ساخت. اما برخی دیگر میگویند این نام در اصل «ششدر» است چون شهر شش در یا شش دروازه داشت. در زمان افشاریه به دلیل شورشی که در این شهر علیه حکومت مرکزی انجام شد، نادرشاه به شوشتر لشکر کشید و پس از فتح شهر دست به فجایع زیادی زد. به طوری بسیاری از بزرگان شهر را کشتند. بعد از مرگ نادرشاه اوضاع شوشتر مانند سایر نقاط کشور دچار هرج و مرج شد. در زمان کریمخان زند نیز به دلیل شورشهایی که در شوشتر صورت گرفته و انواع شر و درگیری،کشاورزی و کسب و کار در این شهر از رونق افتاد. پل بند «گرگر» بر فراز مجموعه آسیابها و آبشارها قرار دارد که مسیر رودخانه «گرگر» را مسدود کرده و عملکردی مانند سدهای امروزی دارد که منجر به هدایت آب به تونلهای مجموعه «آسیابها» میشود. پیشینه ساخت این پل بند را به دوره صفوی نسبت می دهند.در «مجموعه آسیابها و آبشارها» تعداد قابل توجهی آسیاب وجود دارد و نمونه کامل و بزرگی از به کارگیری نیروی آب برای چرخاندن آسیاب ها را می توان در این مجموعه مشاهده کرد. در شوشتر به آسیاب «آسیو» (Asyo) و مجموعه آسیابها «آسیووا»(Asyova) میگویند. در مجموعه آسیابهای شوشتر آسیابها از نوع تنورهای (پرهای) و شیبی (چرخی) بودند.پل بند شادروان روی شاخه شطیط ساخته شده و یکی از اساسیترین بخشهای تأسیسات آبی شوشتر است. این پل بند در فهرست آثار ملی هم ثبت شده است. پیشینه ساخت این پل بند مربوط به دوره شاپور ساسانی است و بر اساس شواهد و مدارک، در زمان شاپور ساسانی پیریزی و ساخته شده است. پل بند شادروان در ۳۰۰ متری جنوب بند میزان، در شمال غربی شوشتر، ساخته شده است و در حال حاضر بقایای آن در کنار پل آزادگان به چشم میخورد.
قدیمیترین جزیره ایران – بوشهر
جزیره گردی، شاید یکی از بهترین انواع سفری باشد که ما کمتر تجربه کرده ایم. زندگی در جزیره، سبک متفاوتی دارد و سفر به میان مردمی که با این سبک روزگارشان را می گذرانند، می تواند شما را به دنیای متفاوتی ببرد. دنیایی پر از ماهی و بوی دریا! جزیره خارک یکی از آن جزیره هایی است که باید آن را از نزدیک ببینید. این جزیره در شهرستان گناوه از استان بوشهر قرار گرفته و حدود ۳۰ کیلومتر از نزدیکترین ساحل ایران یعنی بندر ریگ فاصله دارد. فاصله خارک با بوشهر هم حدود ۵۷ کیلومتر است. بنابراین در سفر به خارک، می توانید یک جنوب گردی خوب هم داشته باشید. در قسمت شمالی خارک، جزیزه بسیار کوچکتر و باریکی با نام خارکو وجود دارد که این نام توسط بومیان منطقه بر آن گذاشته شده است. با این که یکی از مهمترین مراکز صادرات نفت خام جهان در خارک قرار دارد، اما این جزیره فقط دارای حدود ۸ هزار نفر جمعیت بومی است. موقعیت جغرافیایی جزیره به گونهای است که از اواخر اسفند ماه هوا رو به گرما رفته و در کنار افزایش دما رطوبت هوا هم بالا میرود، پس بهترین زمان برای بازدید از خارک فصلهای پاییز و زمستان است.جزیره خارک بزرگترین پایانه نفتی ایران است که بیش از ۹۵ درصد از کل صادرات کشور را تامین می کند اما این تنها دلیل اهمیت خارک نیست؛ میراث فرهنگی به جا مانده از تمدنهای عظیم کهن پارسی در این جزیره لقب باستانیترین جزیره ایران را به آن داده است. این جزیره را به لحاظ سابقه حضور تمدنهای مختلف میتوان «موزه طبیعی دیرینهشناسی و باستانشناسی ایران» نامید.
ورود پر دردسر
در دوران جنگ تحمیلی ورود افراد متفرقه و غیربومی به جزیره ممنوع بود و این قانون به دلیل وجود تاسیسات مهم نفتی و… در جزیره اجرا میشد، متاسفانه پس از پایان جنگ این قانون مورد بازنگری قرار نگرفت و هنوز هم اگر کسی قصد بازدید از این جزیره را داشته باشد باید از فرمانداری مجوز دریافت کند که باعث رکود گردشگری در این جزیره زیبا میشود. البته در حال حاضر روزانه یک کشتی گردشگران را از بوشهر به خارک منتقل کرده و یک کشتی نیز در روز از جزیره به سمت بوشهر حرکت میکند که بهترین امکان دسترسی به جزیره نیز همین کشتیها هستند.
جزیره شگفت انگیز
این جزیره از فسیلها و اندامهای مرجانها، دوکفهایها و دیگر جانداران دریایی که آمیخته با ذرات ماسه شدهاند، تشکیل شده و تنها لایهای نازک از سطح جزیره که ضخامتی حدود ۲۰ سانتیمتر تا ۵ متر دارد، از سختی بیشتری برخوردار است. درخت بومی جزیره، درخت انجیر هندی یا banyan tree است که بسیار بزرگ و پرسایه است. این درخت دارای ریشههای هوازی است که از خاک بیرون آمده و با پیچیدن بر تنه درخت از آن بالا رفته و از شاخهها آویزان میشود. جزیره خارک از معدود جزیرههای خلیج فارس است که آب شیرین فراوان دارد و در سراسر جزیره آثار و نشانههای استفاده از آب شیرین به چشم میخورد. علاوه بر آن کاریزهای کهنسالی هم در جایجای جزیره دیده میشود که در حال تخریب هستند. همچنین چاههای دیگری نیز در جزیره وجود دارند که مردمان خارک مانند دیگر نواحی جنوبی ایران، در انتهای آنها درختان مو میکارند. این درختان بدون نیاز به آبیاری و با استفاده ار رطوبت اعماق چاه، هر کدام سالانه تا چند صد کیلو انگور میدهند. در این جزیره امکاناتی از قبیل مراکز خرید و رستوران و… وجود دارد و همچنین میتوانید از سواحل شنی زیبای آن برای شنا استفاده کنید. بهترین ساحل برای شنا در جزیره، پلاژ شرکت نفت است که امکانات مناسبی برای شنا کردن دارد.
دیدنیهای جزیره خارک
بقعه میرمحمد: این بنا مربوط به اواخر قرن ۷ هجری قمری است که دارای دو گنبد مخروطی بوده و از سنگ و گچ ساخته شده است. امکانات بنا عبارتند از یک نمازخانه بزرگ به همراه پوشش گنبد مخروطی و یک اتاق کوچک که ضریح و قبر امامزاده در آن قرار دارد. مردم بر این باورند که این بقعه مدفن محمد حنفی فرزند حضرت امیرالمومنین(ع) است، کتیبهای هم با این مضمون در آن وجود دارد: «هذه المشهد محمد بن امیرالمومنین علی.»امامزاده میرارم: امامزاده میرارم یا «پیرارم» در جنوب شهر خورموج واقع شده است. درون بقعه ضریحی وجود ندارد. مقبره با سنگی قدیمی و سخت به طول ۱۲متر با تراش اسلیمی و نقش سروکسازی بسیار ظریف روی پایهای مستطیل شکل قرار دارد. در کنار این سنگ اسلیمی شکل، خطوط و نقوش ظریف در اندازههای مختلف به چشم میخورد.دو پایه آتشدان سنگی نظیر آتشدانهای سنگی دوره هخامنشی روی این سنگ قرار دارد. علاوه بر آن یک قطعه سنگ بیضی شکل در داخل بقعه و روی آن قرار گرفته که قابل جابهجا شدن است. به نظر میرسد قدمت این سنگ به زمانهای بسیار دور پیش از اسلام و به دوران سلطه یونانیان و عهد سلوکیان میرسد. مردم خورموج بر این باورند که این مقبره مدفن میرارم فرزند سام، پسر نوح پیامبر است.قلعه هلندیها : یکی از دیدنیهای خارک بقایای قلعهای است که در شمال شرقی جزیره قرارگرفته است. گذر زمان به همراه تخریبهایی که توسط انسانها صورت گرفته بخشهای بسیاری از این قلعه را از بین برده است. اینگونه که از اسناد و شواهد بر میآید این قلعه در گذشته دارای برج و بارویی بوده که امروزه از آن اثری دیده نمیشود.متون تاریخی، سازنده قلعه را فردی هلندی به نام کینپ هاوزن معرفی میکند که وی در دوره تسلط بیگانگان بر جزایر خلیج فارس در سال ۱۷۴۷ میلادی این قلعه را بنا نهاد؛ همان زمان که هلندیها به بهانه تجارت این جزیره را تصرف کردند و به عنوان مرکز تجاری از آن استفاده میکردند.کتیبه هخامنشی: این کتیبه که متعلق به اواخر دوره هخامنشی است روی صخرهای مرجانی به ابعاد ۸۵ در ۱۱۶ حک شده است. البته کشف این کتیبه به صورت اتفاقی و حین عملیات راهسازی برای ساخت جادهای منتهی به کتابخانه عمومی واقع در محله ۳ تانکی جزیره صورت گرفت.متاسفانه در خرداد ماه سال ۱۳۸۷، افرادی ناشناس از حصار دور کتیبه عبور کردند و با شیء نوک تیز مابین حروف میخی کتیبه را بشدت تخریب کرده و به آن آسیب رساندند. از این کتیبه به عنوان قدیمیترین سندی که نام خلیج فارس در آن ذکر شده است، یاد میشود.گورستان باستانی: در قسمتی از کوهستان جزیره خارک قبرهای زیادی وجود دارد که باتوجه به عمق کم و سطح مدور برخی از آنها، میتوان آنها را به زرتشتیان نسبت داد. روی بعضی از قبرها که مدخلهای کوتاهی دارند نقش صلیب وجود دارد که نشان میدهد مسیحیان نیز مردههای خود را در آنجا به خاک سپردهاند. باستانشناسان تعدادی از قبرها را در گورستانی در قسمت شرقی جزیره شکافتهاند که همگی به اواخر دوره ساسانی مربوط است؛ در گور مردان شیءهایی به دست نیامده ولی درقبر زنان شیشههای کوچکی که احتمالا در آن عطر میریختند و همچنین جواهرات کمارزش مانند حلقه انگشتری و آینههای مفرغی پیدا شده است.
دیدار با آرامگاه پیر علمدار – سمنان
اگر اهل تماشای بناهای تاریخی هستید و عادت دارید از گلچین تاریخی های هر شهر دیدن کنید، پیشنهاد می کنیم یک سفر کوتاه به سمنان داشته باشید تا بتوانید آرامگاه پیر علمدار را در این استان و در شرق شهر دامغان ببینید. آرامگاهی که در محله خوریا نزدیک مسجد جامع و مدرسه حاج فتحعلی بیگ قرار دارد و در آن محمد بن ابراهیم پدر ابو حرب بختیار ملقب به پیر علمدار، حاکم ایالت قومس به سلطنت محمد غزنوی دفن شده است .آرامگاه پیر علمدار از جمله بناهای تاریخی شهر دامغان است که به برج معروف شده و یکی از بهترین نمونههای معماری آرامگاهی است. تاریخ ساخت آرامگاه را به سال ۴۱۷ قمری نسبت می دهند اما این آرامگاه در سال ۱۳۱۰ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. چشمگیرترین بخش آرامگاه را روی نوار حاشیه قوس سردر، خواهید دید. یعنی کتیبههایی تزئینی که روی آنها بقایای نوشتههایی با گچبری زیبا قابل تشخیص هستند . ورودی آرامگاه یک قاب مستطیل شکل است که سردر و ستونهایی پیل پا مانند آن را دربرگرفتهاند. اولین چیزی که در آرامگاه پیر علمدار توجه تان را جلب خواهد کرد، کتیبهای است که به خط کوفی نوشته شده.
این کتیبه به جا مانده از ایوانی مقرنس است که در گذشته در اطراف آن کتیبه ای از گچ بوده ولی اکنون از آن ایوان فقط کتیبه ای به چشم می خورد که رویش نوشته شده:
بسم الله الرحمن الرحیم امر ببنا هذاالمسجد الشرف المولی المعظم خلیفه العرب والعجم سلطان قضاه الشرق کافل مصالح الخلق والدین عمل حاجی بن الحسین البنا الدامغانی غفرالله له.بعد از آن، چشمگیرترین بخش آرامگاه را روی نوار حاشیه قوس سردر، خواهید دید. یعنی کتیبههایی تزئینی که روی آنها بقایای نوشتههایی با گچبری زیبا قابل تشخیص هستند. بخش بالای برج شامل ۷ نوار با تزئینات زیبای آجر تراش و یک کتیبه تسمهای است که دورتا دور پیکره برج را فراگرفتهاند.نگارههایی که در گوشه و کنار آرامگاه به چشم می خورند، به دو روش هندسی و دوردار کار شدهاند. بدنه استوانهای برج این آرامگاه دو بخش دارد. قسمت پایین که حدود نیمی از ارتفاع کلی برج را دربرمیگیرد، آجرکاری ظریف و ساده بدون بندکشی دارد و در این بخش فقط دروازه ورودی بنا جا گرفته که با تزئینات خود یکنواختی سطح برج را تغییر میدهد.نمای خارجی آرامگاه با گنبد مدور آجری کمخیز آن از نمونههای ارزشمند معماری آغاز قرن پنجم هجری قمری ایران به شمار میرود. ارتفاع گنبد این مقبره ۱۳ متر، قطر داخلی آن چهار و نیم متر است. همچنین این بنا در فضای داخل و خارج، طرحی دایره شکل دارد. درگاه ورودی آن هم در جنوب غربی رو به سوی مسجد و صحن است.
بزرگترین مسجد روباز ایران
بیایید ساختمان یک مسجد را تصور کنیم. ساختمان مساجد از چه بخش هایی تشکیل می شود؟ مساجدی که این روزها در شهرها ساخته می شوند همه با کمی تفاوت شبیه همدیگر هستند. ساختمان این مساجد از دیوار حائل، گنبد، گلدسته، صحن و شبستان و … سقف تشکیل شده اند. همان طور که کسی نمی تواند خانه اش را بدون سقف تصور کند صحبت کردن درباره مسجد بدون سقف هم چندان عادی نیست.
اما جالب است بدانید خیلی از معماران قدیمی با شما هم عقیده نیستند. این استادکاران به دو دلیل مساجد روباز را به مساجد مسقف ترجیح می دادند. اول این که در تاریخ نقل شده که مسجد پیامبر هم در ابتدا مسقف نبوده است. اما به خاطر محفوظ ماندن نمازگزاران از گرمای آفتاب و ریزش باران، سقف این مسجد را با استفاده از شاخ و برگ درختان نخل که روی داربست های چوبی سوار شده بود ساختند بنابراین در مناطقی که به لحاظ اقلیمی و آب و هوایی امکان احداث مساجد روباز وجود داشته باشد بعضی معمارها ترجیح می دهند مسجدشان را بدون سقف بنا کنند. دلیل دوم علاقمندی معماران به مساجد روباز این است که یکی از مستحبات در انتخاب مکان نماز و نیایش، روباز بودن و مسقف نبودن محل عبادت است. با همه این حرف ها شاید این موضوع هنوز برای شما عجیب باشد و بپرسید که آیا مسجد روباز در کشور ما وجود دارد؟پاسخ مثبت است. برای دیدن یک مسجد روباز می توانید به استان آذربایجان غربی؛ شهرستان خوی سفر کنید. اسم این مسجد زیبا مسجد مطلب خان است که در مرکز شهر خوی واقع شده است. این مسجد به فاصله حدوداً ۳۰ متری بازار قدیمی و در کنار خیابان طالقانی در کنار چند مسجد قدیمی دیگر قرار گرفته. یادگار مطلب خان درواقع متعلق به دوره ایلخانی است اما بعد از ویرانی در اوایل دوره قاجار تجدید بنا شده.مسجد مطلب خان شبستان بزرگ روباز مربع شکلی دارد که دور تا دور آن را حجرههای دو طبقه و شاهنشینهای بلند و ایوانی عظیم احاطه کردهاست. جبهه بیرونی و درونی این مسجد آجری بدون تزئینات است، قسمتهای داخلی ایوان و طرفین ورودی آن در آجر چینی با پس و پیش نمودن آجرها فرم خاصی بدان دادهاند و قسمت بالای محراب ورودی شبستان، با مقرنسهای درشت گچی آرایش شده. در طبقه بالا و در چهار گوشه شبستان فضاهایی با نردههای چوبی برای نشستن زنان تعبیه شده و دسترسی به این فضاها از طریق پلههایی که در چهارگوشه بنا وجود دارد تأمین شده است.
همان طور که گفته شد ساختمان اولیه مسجد مطلب خان در دوره ایلخانی در بافت مرکزی و قدیم شهر خوی بنا شده اما پس از تخریب شدن، یک بار دیگر در حدود ۱۲۵۵ هجری قمری به همت مرحوم مطلب خان از نوادگان شیخ بهایی مرمت و تجدید بنا شده است. بنا براین اسم مسجد برگرفته از نام حاج مطلب، زرگر مخصوص نایب السطنه عباس میرزا است که از روی احترام به او عنوان خان داده شده است. در تاریخ نقل شده که مسجد پیامبر هم در ابتدا مسقف نبوده است. اما به خاطر محفوظ ماندن نمازگزاران از گرمای آفتاب و ریزش باران، سقف این مسجد را با استفاده از شاخ و برگ درختان نخل که روی داربست های چوبی سوار شده بود ساختند . مسجد مطلب خان خوی ویژگی های معماری کم نظیر دیگری هم دارد که این مسجد را از دیگر مساجد تاریخی کشور متمایز کرده است؛ در واقع محراب این مسجد با ۱۲٫۵ متر ارتفاع و ایوان آن با ۲۵ متر ارتفاع از بلندترین محراب ها و ایوان های مساجد در ایران است. هرچند گفته شده که مسجد مطلب خان به زودی مورد مرمت و بازسازی قرار می گیرد و مسقف می شود اما یادمان باشد که این مسجد یادگار معماران روشن ضمیری است که روزگاری دوست نداشتند دیوارها و سقف های تیره و آجری بین آنها و عالم قدس کوچک ترین فاصله ای ایجاد کند.