جزیره قشم بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس است که در این روزها آب و هوای معتدل و خوبی برای سفر دارد. به خصوص اگر در مناطق سرد کشور زندگی می کنید، این جزیره گرم و آفتابی بهانه خوبی برای یک سفر اسفند ماهی به شما می دهد! یکی از دیدنی‌های این جزیره برای گردشگران علاقمند به آثار تاریخی و فرهنگ‌های بومی، مقبره «بی‌بی ‌تم‌سنتی» است. مقبره «بی‌بی‌تم‌سنیتی» که به نام بی بی مریم هم معروف است، در روستای «تم سنیتی» در جزیره قشم قرار دارد. از روستا که بگذرید با بستری خشک شده از رودخانه‌ای که گویا تا همین چندی پیش جاری بوده، روبه‌رو می‌شوید و پس از گذشتن از آن اولین چیزی که توجهتان را جلب می‌کند، نمای باقیمانده گنبدی تاریخی است که نشان می‌دهد آدرس را درست آمده‌اید. نام «تم سنیتى» یا «طم صنیتى» (به روایت بعضى کتاب‌ها) در حقیقت باید نامى باشد که اسپانیایى‌ها به بقعه پیر داده و احتمالا تغییر یافته Tomb Saint یا Saint Tomp (مقبره مقدس) است. این بنا از جنس سنگ و مرجان همراه با روکش آهک صدفی ساخته شده است اگر شما هم جزو افراد کنجکاو و تیزبین باشید با کمی پیاده‌روی در اطراف این آرامگاه دچار شگفتی فراوانی می‌شوید زیرا با یک نگاه اجمالی می‌توانید تعداد زیادی تکه‌های سفال  را از دوره‌های مختلف تاریخی و همچنین سنگ قبرهای تاریخی  مشاهده کنید.

این مکان ارزش و احترام خاصی بین مردم روستا دارد، آنقدر که دور تا دور آن را قبرهای بسیاری از دوران مختلف تا امروزه پوشانده است. بنای مقبره دارای پلانی چهار ضلعی است که از خارج به هشت ضلعی تبدیل و به گنبد ختم می‌شود. آنچه از شواهد و قرائن پیداست در چهار طرف بنا سازه‌هایی وجود داشته که امروزه تخریب شده‌اند. این سازه‌ها به صورت یک تل آوار در ضلع جنوبی، بقایای دو دیواره در ضلع غربی و باقیمانده اتاقی کوچک در ضلع شمالی و طاق‌نماهای تزئینی در ضلع شرقی به چشم می‌خورد.  در داخل اتاق مقبره تلی از خاک دیده می‌شود که روی آن یک پارچه سبز رنگ کشیده شده است که بیانگر اعتقاد اهالی روستا به تدفین شخصی بزرگ و احتمالا امامزاده در این محل است. هنوز در گوشه و کنار این بنا ثار کاشیکاری و رنگ‌های تند تکه‌های باقیمانده کاشی به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد در روزگاری دور این بنا دارای تزئیناتی از جنس کاشی بوده است. در اطراف این گنبد تعداد زیادی سنگ قبر با اشکال مختلف دیده می‌شود که روی بیشتر نها کتیبه‌هایی به خط کوفی، نسخ و ثلث وجود دارد . پلان بنا به صورت چهار گوش است و برای ایجاد گنبد بنای چهار ضلعی به هشت ضلعی تبدیل شده و گنبد را روی آن ایجاد کرده اند که در داخل آن تزئیناتی به صورت کاربندی ها و مقرنس کاری هایی از گچ دیده می شود. لاشه سنگ و ملات گچ شیوه ای پارتی – ساسانی است که در این بنا نیز به کار رفته است. ورودی بقعه در قسمت غربی است که با توجه به آثار باقی مانده یک ایوان کوچک نیز داشته است و با توجه به نوع گنبد سازی و تزیینات می توان این بنا را به دوره تیموری(قرن هشتم) نسبت داد. شاید در کمتر نقطه‌ای از ایران بتوانید مشابه این گنبد را پیدا کنید زیرا جنس گنبد بنا از مرجان‌های دریایی است و از داخل نیز با آهک صدفی اندود شده است. هنوز در گوشه و کنار این بنا آثار کاشیکاری و رنگ‌های تند تکه‌های باقیمانده کاشی به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد در روزگاری دور این بنا دارای تزئیناتی از جنس کاشی بوده است. در اطراف این گنبد تعداد زیادی سنگ قبر با اشکال مختلف دیده می‌شود که روی بیشتر آنها کتیبه‌هایی به خط کوفی، نسخ و ثلث وجود دارد.

قلعه باستانی زیویه به فاصله ۵۵ کیلومتری جنوب شرق شهرستان سقز در استان کردستان و در شمال روستایی موسوم به همین نام واقع شده است. قلعه زیویه یکی از قلعه های باستانی استان کردستان است که در سال ۱۹۴۷ کشف شد. این قلعه بر روی تپه ای بنا شده که بر نواحی پیرامون آن مشرف بوده و تسلط کامل داشته است که امروزه از نظر گردشگری نیز چشم انداز بسیار زیبایی دارد. زیویه هم از نظر معماری و هم از نظر آثار هنری یکی از شاخص ترین مکان های دوره تاریخی محسوب می شود و احتمالاً مربوط به اقوام ماننایی است که ۲۷۰۰ سال پیش می زیسته اند و محل حکومت آنها شمال غرب ایران بوده است. نخستین باری که از «زیویه» نامی آورده شد در سالنامه آشوری مربوط به سارگن دوم است. وی به هنگام لشکرکشی به سرزمین ماننا عنوان می کند که پس از تسخیر پایتخت ماننایی ها یعنی ایزیرتر و شکست پادشاه آنها به نام «ایرانزو» ۲ قلعه مهم مرکزی سرزمین ماننا بنام های زیپیه (ایزیپیه ازیپنا) و آرماثیت را متصرف شد که اغلب نویسندگان و پژوهشگران را عقیده بر این است که این زیپیه همین زیویه فعلی است و احتمال دارد که محل قلعه آرماثیت نیز در روستای «قپلانتو» در ۵ کیلومتری زیویه باشد. در ضمن چنان که می دانیم مسکن و مأوای ماننایی ها که یکی از قبایل متحد با مادها بودند در جنوب دریاچه ارومیه و شمال کردستان فعلی بوده است.در این که قلعه زیویه یک قلعه حکومتی مهم و قابل توجه بوده، شکی نیست و بیشتر محققان بر این عقیده استوارند؛ نویسندگان و باستان شناسان بسیاری درباره زیویه اظهار نظر کرده اند از جمله پرفسور گیرتنس محقق و باستانشناس فرانسوی، مؤلف کتاب «هنر ایران در دوره ماد و هخامنشی معتقد است که این قلعه یک قلعه حکومتی بوده و گنجینه به دست آمده را دفینه ای می داند که در کنار جسد یک پادشاه سکایی گذارده شده است. اهمیت، اعتبار و شهرت جهانی زیویه به زمانی برمی گردد که در حوالی سال ۱۳۲۵ شمسی تعدادی از آثار آن در اثر بارندگی شدید و فرو ریختن قسمتی از خاک تپه به صورت اتفاقی کشف شد. به دنبال وقوع این امر و پیگیری های شخصی به نام «ایوب ربنو» مجوزی تحت عنوان حفاری تجاری در زیویه از سوی مقام ها صادر شد و این شخص در ۸ سال متوالی در حدود ۹۵ درصد از سطح تپه را کاوش کرد و آنچه از بقایای معماری قلعه در جوار اشیا و آثار به دست می آمد را تخریب کرد و با دستیاری و همکاری اعضای هیأت خویش توانست به غارت و چپاول آثار زیویه بپردازد و اکثر آثار گران بها و ارزنده این محوطه باستانی را به خارج از کشور انتقال دهد که در حال حاضر زینت بخش بزرگترین و مهم ترین گالری ها و موزه های دنیا چون لوور در فرانسه، بریتانیا در انگلستان، رمیتاژ در لنینگراد و… است و تنها تعداد معدودی اشیا طلایی، نقره ای و سفالی در اختیار سازمان میراث فرهنگی کردستان قرار گرفته است. از نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کردستان سفالینه های به دست آمده و دیگر آثار کشف شده از این قلعه باستانی نشان می دهد که از اواسط قرن هشتم قبل از میلاد تا اوایل دوره هخامنشی، زندگی در این قلعه وجود داشته و با به سلطنت رسیدن داریوش هخامنشی و تهاجم وی به سرزمین مادها زندگی در این قلعه به پایان رسیده است.

مسجد حضرت علی (ع) معروف به مسجد نظربگ واقع در بلوار هگمتانه در نزدیکی تپه هگمتانه واقع شده است این بنا از آثار دوران زندیه به شمار می رود طبق سنگ قبرموجود در ضلع شمالی بنا تاریخ ۱۳۷۹ ه.ق و به نام محمد جعفر بیگ به چشم می خورد که به گفته اهالی محل بانی مجلس نظر بیگ بوده است این مسجد دارای وسعتی در حدود ۷۱۳ متر مربع می باشد و دربخش داخلی صحن اصلی دارای ۱۰ ستون سنگی در دو ردیف ۵ تایی با طاق و قوس جناقی به هم متصل گردیده اند و طاق نماهایی در قسمت نمای بیرونی ایجاد گردیده که جهت تزئین بوده است این بنا به شماره ۱۸۶۴ مورخ بیست ویک اردیبهشت ماه ۱۳۷۶ در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است مسجد بری از هرگونه تزئینات خاص است و سادگی آن در عین زیبایی است تنها قسمتی که در این مسجد دارای تزئینات است مهراب آن است که طی سالهای اخیر همراه با مرمت مسجد بدین صورت تزئین یافته است.

این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۴۰۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این پل در شمال ماکو در موقعیت ْ۵۳۸ و ۱۷ طول شمالی و ْ۴۶۱ و ۴۴ عرض شرقی در ارتفاع ۱۳۰۰ متر از سطح دریا در انتهای تنگه ماکو به طرف بازرگان بر روی رودخانه قره سو حدود صد متر مانده به محل اتصال رودخانه مزبور با رودخانه زنگمار قرار گرفته است . تاریخ ساخت این دژ به دوره صفویه می رسد. پل سیاه ( قره کورپو ) بر روی صفه سنگی رودخانه ساخته شده و به همین علت پی سازی برای این پل انجام نشده است و پی بنا شامل همان صخره های طبیعی کف رودخانه است . این پل دارای ۳ دهانه است که دو تا از دهانه ها چسبیده به کناره های رودخانه و لی دهانه وسطی به طول ۶/۳ متر و ارتفاع ۸/۱ متر در وسط رودخانه واقع شده است. پایه های پل در جهت مخالف آب رودخانه دارای آب شکن های نیم دایره به قطر ۵/۳ متر است و تمامی پایه ها و آب شکنها با لاشه سنگ های سیاه و سفید و با ملات آهک ساخته شده اند. مصالح پل را سنگ های سفید و سیاه آتشفشانی و سنگ های لاشه و قلوه سنگ با ملات آهک تشکیل می دهد و ظاهراً وجه تسمیه پل به خاطر استفاده از سنگهای سیاه آتشفشانی بوده است . نوع مصالح و فرم طاق روی چشمه باقیمانده ، بیننده را به یاد بنای قره کلیسا می اندارد. پل سیاه با توجه به عملکرد آن فاقد تزئینات خاص معماری است و دقت در اجرای سنگهای تراشیده شده در این اثر قابل توجه است .