باستانی
کاخ موزه گرگان
اولین موزه در شمال ایران کاخ موزه گرگان به شمار میرود، که ساختمان تاریخی آن در دو طبقه به سبک اروپایی بنا شده است. این کاخ موزه در دوره پهلوی اول برای خانواده رضا شاه ساخته شد، که پس از مرمت و بازسازی در سال ۱۳۴۳ به موزه تبدیل شده است. چون این کاخ یکی از ۱۲ کاخ پهلوی به شمار میرود، باعث جذب بیشتر گردشگران شده، تا از نزدیک با شگفتی و زیبایی این جاذبه آشنا شوند. هدف از ساخت کاخ موزه گرگان، رفاه بیشتر خاندان پهلوی به هنگامِ زمان حضور خود در این منطقه بوده است، طوری که در دوره پهلوی اول و دوم مورد استفاده این خاندان و حتی میهمانان آنها قرار میگرفت. در دهه آخر حکومت خاندان پهلوی یعنی در سال ۱۳۴۳ این بنا، برای اولین بار به عنوان موزه مرمت یافت و در آن به روی عموم گشوده شد. در بدو ورود به محوطه این بنای زیبا، محیطی سرسبز را مشاهده خواهید کرد که بر زیبایی فضای اطراف کاخ موزه میافزاید. درختان نخلیِ سر به فلک کشیدهای که منطقهای زیبا و چشمنواز را خلق کرده است که در انتهای آن کاخ سلطنتی را خواهید دید. جدا از محوطه سبزی که دارد، شامل دو بخش اصلی به نامهای بخش اشیاء سلطنتی و مشاهیر استان گلستان میشود. از جمله آثاری باارزشی که در کاخ موزه گرگان به معرض نمایش گذاشتهاند، میتوان به تندیس دانشمندان، علما و فرهیختگان ناحیه گرگان قدیم و استرآباد و حتی اشیای سلطنتی مربوط به مبلمان کاخ اشاره کرد. گردشگرانی که به بازدید از این کاخ میروند، میتوانند از دو طبقه دیدن کنند. در طبقه همکف موزه، تعدادی از مشاهیر استان گلستان معرفی شدهاند که مربوط به قرن سوم تا دوره پهلوی میشوند. از جمله چهرههایی که در این بخش از موزه وجود دارد، عبارتند از: سحابی استرآبادی صوفی و شاعر، میرداماد استرآبدی فیلسوف حکیم، ابوالحسن علی جرجانی خطاط و شاعر، ابولهیثم جرجانی شاعر ترکمن، عبدالحی منشی استرآبادی خطاط منشی استرآبادی مشهور و پر آوازه، محمدرضا لطفی ردیفدان، آهنگساز، پژوهشگر و نوازنده تارهای موسیقی و بسیاری دیگر از شعرا، فیلسوفان، فقها و ادیبان. دیدنیهای این موزه تنها به همین طبقهی همکف ختم نمیشود، میتوانید به طبقه بالای کاخ بروید و استراحتگاه خانواده پهلوی و ۱۰۰ قلم از لوازم و اشیای دوره پهلوی را ببینید. علاوه بر تمامی این جذابیتهای دیدنی، در این بین میتوانید از ویترین سنگهای قیمتی که در ابتدای راه پله است، دیدن کنید. ویترینی کوچک پُر از سنگهای زیبا و خوش رنگ که در همین منطقه کشف شدهاند. جذابیتهای کاخ موزه گرگان تمامی ندارد، با رفتن به سالن اصلی طبقه دوم اشیای ارزشمند دیگری را میبینید که در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دادهاند. حین گشتی که میان این طبقه میزنید، میتوانید ظروف مختلف از کشورهایی همچون آلمان، ایتالیا و فرانسه و حتی مجسمههای زیبا و آیینه ملکه را هم در این بخش مشاهده کنید. در سمت چپ این سالن، یک سرویس مبل به رنگ سبز، میز و تعدادی مجسمه دیده میشود. علاوه بر تماشای اینها، در قسمت رو به رویی سالن وارد بخش خصوصیتر کاخ موزه گرگان خواهید شد که به اتاق خواب شاه و ملکه ختم میشود. بخش دیگری هم از این موزه به سالن باستان شناسی اختصاص دارد که دیدنِ آن میتواند برای علاقهمندان به تاریخ لذتبخش باشد. در این سالن زوایایی از تاریخ سرزمین باستانی گرگان از ۵۰۰۰ سال پیش تا اواخر دوره قاجاریه قابل مشاهده است.
لمس تاریخ در موزه باستان شناسی سلیمانیه عراق
«موزه سلیمانیه» (Sulaymaniayh Museum) از موزه های ناحیه کردستان عراق و یک موزه باستان شناسی است. موزه سلیمانیه مسلماً بهترین موزه باستان شناسی در منطقه کردستان عراق بوده و پس از موزه ملی عراق در بغداد، دومین موزه بزرگ این کشور است. این مجموعه کار خود را به طور رسمی از ۱۴ جولای سال ۱۹۶۱ با مدیران و کارکنان متعهد خود آغاز کرد. یونسکو برای حفاظت و ترویج میراث ملی چند ملیتی در عراق با معرفی و به اشتراک گذاری موزه های معتبر بینالمللی به دولت منطقه ای پذیرفته شده کردستان کمک هایی کرد؛ علاوه بر این، هر ماه کمک های سخاوتمندانه ای از سوی اتحادیه میهنی کردستان و خانم “هرو طالبانی” (Mrs. Hero Talabani) یکی از رهبران آن ها که همسر رئیس جمهور سابق عراق، آقای جلال طالبانی نیز هست، صورت می گیرد. با توجه به شرایط حال حاضر کشور عراق، وضعیت این مجموعه نسبت به دیگر موزههای این کشور بهتر بوده و برای گردشگران خارجی، تورهای گردشگری و همچنین مردم محلی بدون هیچ محدودیتی به راحتی قابل دسترس است. هر یک از آثار این مجموعه دارای توضیحاتی به زبان های عربی، کردی و انگلیسی است. کافه یا رستورانی در داخل این مجموعه وجود ندارد. زمانی که مصنوعات موزه باستان شناسی سلیمانیه را تماشا می کنید متوجه می شوید که بر روی بسیاری از مصنوعات برچسب IM زده شده است، این برچسب نشان دهنده آن است که این ها به موزه عراق تعلق دارند اما عده ای هم معتقدند که این مصنوعات به طور موقت قرض گرفته شده و در موزه به نمایش گذاشته شده است. در این موزه بخشی وجود دارد که در آنجا اشیای تازه کشف شده را مورد بررسی قرار می دهند، آن ها را بازسازی می کنند و بر روی آن ها تحقیقاتی انجام می دهند، در واقع اینجا یک اتاق تحقیقاتی است. گردشگران نمی توانند از بخش تحقیقاتی دیدن کنند و تنها پرسنل بازسازی و تحقیقاتی مصنوعات موزه اجازه رفت و آمد به این بخش را دارند.
هنگامی که وارد ساختمان می شوید، سالن های اصلی را روبه روی خود خواهید دید و اولین اشیایی که با آن مواجه خواهید شد، تکه سنگی از غار کیز کاپان (cave of Kiz Kappan) است که در کنار تکه سنگ هایی از کوه های ربان (Rabana) و میر کولی (Meer Quli) قرار دارد؛ این سه قطعه سنگ ارائه کننده و یادآور نشانه های تاریخی دولت سلیمانیه است. پس از ورود به محوطه اصلی، اگر به سمت راست سالن بروید، محوطه کوچکی را می بینید که اخیراً توسط یونسکو بازسازی شده است. این سالن شامل مصنوعاتی است که مربوط به دوران پیش از تاریخ اسلام تا دوره اسلامی عباسیان به شمار می رود. بسیاری از مهمترین و قابل توجه ترین مصنوعات موزه در این بخش در معرض نمایش قرار داده شده است. در پشت این سالن، موزه به دو سالن بلند متصل شده است. مصنوعات این بخش نیز با توجه به تاریخچه آن ها در تاریخ بین النهرین، جداگانه نمایش داده می شود؛ برخی از مصنوعات نیز متعلق به دولت های محلی امروزی کردستان عراق است. مخروط های باستانی مربوط به زمانی بابلی ها نمونه هایی از مصنوعات مربوط به موزه است، بر روی این مخروط ها می توان نوشته هایی را دید که اطلاعاتی از ساخت و ساز معبد Numushda شهر Kiritab که توسط پادشاه Enlil-bani، شاه Isin ساخته شده بود را در بر دارد. مجسمه عبادت کننده سومری (از جنوب بین النهرین مربوط به قرون وسطی؛ ۲۸۰۰ تا ۲۳۰۰ قبل از میلاد)، بلوک کوچکی از برج پیکولی (Paikuli Tower)، لوح گیلگامش (Gilgamesh Tablet)، گوشواره های طلایی، استوانه ای سنگی از Iddi-sin، گرم کن یا مشعل بخور دادن Hurrian، Door Lintel، گردنبندهای مطابق با نمونه اصل و یک لوح رسی با نوشته های باستانی نمونه های برجسته دیگری از اشیای این مجموعه فرهنگی هستند.
ساعات کار و آدرس موزه سلیمانیه عراق : این مجموعه در خیابان سلیم شهر واقع شده است. ساعت کار آن در روزهای یکشنبه تا چهارشنبه ۹:۰۰ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر و پنجشنبه ها ۱۲:۰۰ ظهر تا ۴ بعد از ظهر است. در روزهای جمعه و شنبه تعطیل می باشد. ورود رایگان بوده و نیازی به خرید بلیط نیست. با بازدید از موزه سلیمانیه تاریخ این سرزمین را لمس کنید.
گوردخمه دکان داوود
در ایران باستان خاک سپاری مرده ها در گوردخمه ها انجام می شد، گورهایی که امروز از مکان های تاریخی جالبی برای بازدید شده اند. در کرمانشاه گوردخمه ای به اسم دکان داوود وجود دارد که تاریخ دوستان زیادی را برای بازدید به این شهر می کشاند. قبل از اینکه درباره گوردخمه دکان داوود حرف بزنیم خوب است بدانید که گورخمه با دخمه فرق دارد دخمه جایی در بالای کوه بود که جسد مرده ها در آنجا قرار داده می شود تا توسط حیوانات و پرندگان از بین برود اما گوردخمه آرامگاهی اتاق مانند است که در دل صخره ها و کوه ها حفاری می شد و به اندازه کافی بزرگ بود تا بتوان در آن اشیایی را قرار داد و مراسمی برگزار کرد. گور دخمههای ایران برای سه دوره مادها، هخامنشیان و پس از هخامنشیان هستند، در ایران فقط یک گوردخمه در تپه حسنلو است که برای دوره قبل از مادهاست. گور دخمه ها از نظر نمای بیرون سه دسته هستند: گوردخمه هایی که نمای ورودی آن ها ستون آزاد دارد، گوردخمه هایی که در دوطرف نمای ورودی آنها دو نیم ستون تزئینی حفاری شده، گوردخمه های ساده که هیچ ستون یا نیم ستونی ندارند. برای رسیدن به این گور دخمه تاریخی باید به ۳ کیلومتری جنوب شرقی سر پل ذهاب در ابتدای جاده انزل و در فاصله حدود ۱۰۰ متری از جاده اصلی کرمانشاه به سرپل ذهاب بروید. اینکه قدمت این گوردخمه به چه زمانی برمی گردد دقیقا معلوم نیست عده ای آن را برای دوران مادها می دانند و معتقدند که گوردخمه داوود مقبره آخرین پادشاه مادها یعنی ایشتوویگو است که کوروش بزرگ او را از سلطنت برکنار کرد.
اما تحقیقات جدید این نظریه را اشتباه می داند و می گوید قدمت این گوردخمه برای دوران هخامنشیان است و این احتمال وجود دارد که نقش برجسته آن برای دوره سلوکیان باشد. چون مقبره همه پادشاهان هخامنشی در پاسارگاد و تخت جمشید قرار دارد، این گور دخمه برای پادشاه هخامنشی ضحاک است که پدربزرگ مادری کوروش بود. بر اساس گفته ها، در زیر این گوردخمه نقش نوه ضحاک وجود دارد که در حال دعا برای آمرزیده شدن پدربزرگش است. اهل حق یا یارسان این گوردخمه را متبرک می دانستند و در روزهایی از سال در کنار آن مراسمی ویژه برگزار می کردند. گوردخمه دکان داوود در جلو ایوانی دارد که طولش در قسمت جلوی آن ۶۰/۹ متر و در قسمت عقب ۳۲/۹ متر است و ارتفاعش ۶۰/۲ متر و پهنای آن ۹۵/۱ متر می باشد. دو طرف ورودی مقبره ستونهایی وجود دارد که فقط سرستون و پایهاش به جای مانده است. در دیوار عقبی ایوان، ورودی با ابعاد ۱ در ۱/۵ متر به چشم می خورد که به اتاقی به طول ۸۳/۲ به عرض ۳۱/۲ و به ارتفاع ۱۸/۲ متری می رسد. در دیوارهای این اتاق ۵ طاقچه می بینید که محلی برای قرار دادن نذورات است، سقف اتاق برخلاف سقف مسطح ایوان جلو به شکل هلالی ساخته شده و در گوشهای از آن هم یک قبر بیضی شکل با عمق ۷۰ سانتی متر به چشم می خورد. در ۸ متر پایین تر از گوردخمه قاب مستطیل شکلی روی یک قاب قدیمی تر کنده کاری شده که در آن شخصی به حالت نیمرخ ایستاده، لباسی بلند پوشیده و یک دستش را برای نیایش بالا برده است.
ربع رشیدی تبریز
رَبع رشیدی یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند شهر تبریز واقع در خیابان عباسی به سبک معماری آذری است. حدود ۷۰۰ سال پیش در تبریز، دانشگاهی بهنام رشیدالدین فضلالله همدانی ایجاد شد. رشیدالدین وزیر غازان خان از حکمرانان وقت آن دیار بود. در آن زمان این دانشگاه شامل چهار دانشکده بود که در چهارطرف آن قرار داشت و اربع یا چهار عربی را به خود اختصاص داد و این مکان بنام ربع رشیدی شهرت یافت. این مجموعه که در دامنهٔ کوه سرخاب در محلی باصفا و بلند جای گرفتهاست، در اوایل قرن هشتم یا اواخر قرن هفتم هجری بنا شد. برابر با نوشتهٔ تاریخنگاران و جهانگردان بزرگ دارای پهناوری بسیار و ساختمانهای گوناگون همچون مسجد و مدرسه و بیمارستان (دارالشفا) و کتابخانه و گنبدی برای آرامگاه خواجه رشیدالدین بودهاست. این بنا مانند بیشتر شهرهای کهن دارای حصار و بارویی بزرگ بودهاست. از مضمون نامهای که خود خواجه رشیدالدین فضلالله به دو پسرش دربارهٔ ساختمان این بنا نوشته چنین برداشت میشود که در آن زمان ربع رشیدی در جایگاه دانشگاهی بوده که از هر دانشی در آنجا شعبهای راهاندازی شده بود و شش هزار تن دانشجو در آن تحصیل میکردهاند و خواجه اوقافی برای تکمیل کتابخانه و مدرسه و نشر کتب و تأمین هزینهٔ زندگی و تحصیل طلاب علوم مختلف اختصاص داده بود و دانشمندان بزرگ از هر گوشه گرد آورده و بکار تألیف و تدریس گماشته و مقرری آبرومندی برای آنان تعیین کرده بودهاست و از آن میان پنجاه پزشک و چندین جراح از هند و مصر و چین و شام در آنجا مشغول به کار بودهاند.
پیشینه ربع رشیدی : ربع رشیدی شهری کوچک بود شامل کتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالایتام، حمام، مهمانسرا، بیمارستان، مدارس عالی، و کارگاههای صنعتی. فضلالله همدانی برای تأمین هزینههای این مرکز املاک فراوانی را در نقاط مختلف اعم از ایران قدیم، بخشهایی از عراق، افغانستان، گرجستان، ولایت روم، آذربایجان و سوریه وقف این مرکز کرد. خواجه فضلالله همدانی که پیش از حملهٔ مغول در قلعههای اسماعلیه زندگی میکرد و پس از آن مدتی به وزارت غازان خان رسیده و منشأ خدمات فراوانی در غرب ایران و آذربایجان شد در سال ۷۱۸ هـ. ق، با دسیسههای سیاسی کشته شد و رَبع رشیدی هم پس از مرگ وی غارت و ویران شد. هماکنون آثار ناچیزی از آن در تبریز باقیماندهاست. شاردن جهانگرد نامی فرانسوی که در سال ۱۰۸۴ ه.ق به ایران سفر کرده بود آوردهاست: صد سال پیش شاه عباس کبیر دستور به تعمیر آن داد ولی شاهان دیگر صفوی توجهی بدان نکردند و دوباره ویران شد.
دژ سلیمان کهگیلویه و بویراحمد
این قلعه که احتمالاً از قلعههاى جنبش اسماعیلیان است، در کنار روستاى سلیمان و در ۲۰ کیلومتری جنوب غرب گچساران واقع در استان کهگیلویه وبویراحمد و ارتفاعات کوهی با همین نام واقع شده است. در تاریخ از دژ های زیادی نام برده شده که ویژه بوده اند و دسترسی به آنها بسیار مشکل می نموده است که هرکدام هم از آن فرد خاصی بوده که با فراست و تیز هوشی در انتخاب ٬ همراه بوده است به نحوی که مسیر ورودی آن مخفی و همچنین تهیه آب نیز در محاصره های طولانی میسر باشد قلعه طبس ٬ الموت در قزوین و دژ سلیمان واقع در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی گچساران ( دو گنبدان ) از جمله قلعه های زیبا و در عین حال شگفت انگیز و تاریخی اند که قدم به قدمش سخن ها در دل دارند تا برای نسل ما بگویند که آنان اسیر معیشت امروزیان نبودند و برای کیلوئی ارزن و ارزاق حرمت هم را نمی دریدند . دژ سلیمان یکی از ۳ قلعه مهم و تسخیرناپذیر اسماعیلیان در جنوب کشور بوده است که برای تماشای نزدیک آن باید از مسیرهای صعبالعبور گذشت. این قلعه مقر و پایگاه سلیمانبن طاهر گناوهای رهبر فرقه قرامطه بوده که به همین خاطر به دژ سلیمان معروف شده است. : کوهستانی بودن و عدم دسترسی به آن موجب شده تا در ادوار مختلف این دژ از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار باشد، اثری بیبدیل که بیشتر بخشهای آن تاکنون سالم باقیمانده است.