باستانی

 
 

باغ فتح آباد کرمان (باغ بیگلربیگی)

fathabad-garden-kerman

باغ‌سازی در ایران پیشینه‌ی بس طولانی دارد و یکی از مکان‌هایی که  باغ‌ها در آن ساخته شده کنار قنوات و چشمه‌هایی بوده که با طراحی بسیار هوشمندانه‌ای با استفاده و مدیریت صحیح آب در تاریخ ایران مکانی زیبا و مفرح را برای ساکنین شهرها ایجاد کرده‌اند. باغ عمارت بیگلربیگی (فتح آباد) باغی مربوط به دوره قاجار است که در ۲۵ کیلو متری شهر کرمان، روستای اختیارآباد واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۲۸۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. باغ فتح‌آباد که به آن باغ بیگلربیگی هم می‌گویند، باغی زیبا و آباد بوده که توسط فضل‌علی‌خان بیگلربیگی از حاکمان کرمان ساخته شد و زمان ساخت این باغ نیز به سال ۱۲۵۵ ه ق تخمین زده می‌شود. این باغ تاریخی یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های ایران و محل حکمرانی یکی از حاکمان کرمان بود که رفته رفته به فراموشی سپرده شد و به ویرانه‌ای تبدیل شد. عبور آب قنات از وسط این باغ مجلل و وجود عمارت‌های چهار فصل و عمارت مرکزی و برج و بارو از این باغ مکانی زیبا و مفرح ساخته است.

در فرش كهن ایرانی الگوی باغ‌های ایرانی قابل مشاهده است. چهار باغ كوروش و مینیاتورهایی كه از یك حوض مركزی  به چهار طرف آب  می‌ریزد، نمونه‌هایی از باغ‌های كهن ایرانی است. غلبه نقش آب بر مالكیت زمین و تبلور میزان آب دردسترس، تعیین حدود باغ است. همچنین شكل‌گیری فرم نهایی باغ ایرانی، هخامنشیان و چهار باغ كوروش و ساسانیان و محوریت نقش حوض از جمله باغ‌های كهن ایرانی محسوب می‌شوند. در باغ فتح‌آباد نیز حوض مقابل عمارت همین ویژگی‌ها را دارا است و نقش آب نیز در شکل‌گیری باغ بسیار موثر بوده است به طوری که نبود آن باعث تخریب باغ و عمارت موجود در آن شده است. حوضی بزرگ به ابعاد ۶۰ در ۵ متر در سر در این بنا احداث شده و درختان دو سمت باغ را فرا گرفته‌ بودند و ساختمان دو طبقه مشرف به حوض وسط بنا نمایی زیبا به این باغ داده بود اما رفته رفته به دلیل خشک شدن قنات، این باغ خشک می‌شود و در نهایت یکی از حاکمان ماهان، عمارت باغ شاهزاده ماهان را که هم اکنون ثبت جهانی است، با اقتباس از باغ فتح‌آباد احداث می کند.

آتشکده ورهرام و آتش ۱۵۰۰ ساله

آتشکده-ورهرام-یزد-696x464

یکی از تاریخی ترین شهرهای ایران، شهر یزد است که به گواه تاریخ زرتشتیان زیادی در این شهر در کنار مسلمانان زندگی می کردند. یکی از آثار تاریخی و باستانی یزد که از دوره ایران باستان به جا مانده است، آتشکده ورهرام زرتشتیان است که در حال حاضر به یکی از مکان های دیدنی تبدیل شده است و از جهت تاریخی و معماری، بنایی ارزشمند است. آتشکده ورهرام یزد محل نیایش زرتشتیان بوده است و مانند تمام عبادتگاه ها و آتشکده هایی که برای زرتشتیان وجود دارد، بی زرق و برق و ساده ساخته شده است. این بنا در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی در زمینی که چند نفر از زرتشتیان آن را وقف کرده بودند ساخته شد. اهمیت آتشکده ورهرام یزد به خاطر آتشی است که درون آن می سوزد و بر اساس گفته های تاریخ شناسان، این آتش ۱۵۰۰ سال قدمت دارد و به همین جهت برای زرتشتیان از قداست زیادی برخوردار است. این آتشکده که به آتش بهرام یا آتش ورهرام معروف است، در داخل ساختمان و در اتاقی وسط عمارت قرار گرفته است که به دور از تابش نور خورشید است. این آتش ۱۵۰۰ ساله در ظرفی بزرگ و با شکوه از جنس برنز و در یک محفظه شیشه ای قرار دارد. اینجا محلی برای نیایش زرتشتیان است.

ورود به آتشکده ورهرام یزد : در سال ۱۳۱۳ بود که پادشاه ایران رضا خان، با ساخت یک آتشکده مخصوص زرتشتیان در شهر یزد موافقت کرد و معماری آن توسط مهندسان پارسی طراحی شد. این آتشگاه  محل نیایش و ارتباط با خداوند بوده است و به همین دلیل ورود به آن آداب و رسوم خاصی دارد. لازم است هر شخصی که می خواهد وارد آن شود، پاکیزه باشد. زنان و مردان باید لباس های روشن بپوشند و بدون کفش وارد این محل شوند. لازم است مردان کلاه سفید به سر کنند و زنان از روسری های سفید استفاده کنند.

معماری آتشکده ورهرام یزد : معماری آتشکده ورهرام یزد به سبک هخامنشی است و البته از معماری آتشکده های پارسیان هند هم الهام گرفته است. وقتی به آتشکده وارد می شوید، باغی را می بینید که عمارتی بین آن قرار گرفته است و حوضی روبروی آن است. ساختمان این آتشکده ۲۱ متر ارتفاع دارد و در محیط آن درختان سرسبز قرار گرفته است. شاید برخی فکر کنند حوض این محوطه برای زیبایی است اما این طور نیست و برای قرار گرفتن عنصر آب در کنار آتشکده است. در جلوی ایوان آتشکده ورهرام یزد هم ستون های سنگی قرار گرفته است که به دست هنرمندان اصفهانی تراشیده شده است. کاشی کاری های این بنا هم خیره کننده است که روی آن ها نقش فروهر قرار گرفته است و هنر دست استادان یزدی است.

دژ شیخ مکان

9eb70-34722

این دژ در داخل تنگه شیخ مکان در هشت کیلومتری شرق دره شهر و در سمت غربی تنگه، آثاری از یک دژ جالب توجه در دل کوه به چشم می خورد. از لحاظ مصالح  و سبک معماری،نشانی از دوره ساسانی دارد.دژ چهار اتاق و تنها یک در ورودی در ضله شمالی دارد.مصالح اصلی دژ قلوه سنگ و گچ است که در . مشخصات معماری بنا و مصالح به کار رفته در ان نشان می دهد که قلعه از آثار دوره قاجار است. در میان تنگه و در مقابل قلعه شیخ، در مسیر جریان آب رودخانه، بقایای یک آسیاب آبی بر جای مانده است که گفته می شود در زمان های گذشته قابل استفاده بوده ولی در حال حاضر تخریب شده است. این اثر به اواسط دوره اسلامی و شاید قبل از آن مربوط باشدانتهای دیواره دژ با اندودی از گچ پوشیده شده است.

برج مهماندوست سمنان

mehmandost3

در قسمت جنوبی این برج تپه باستانی مهماندوست و در سمت شرقی آن قبرستان روستاهای مهماندوست واقع شده است. برج مهماندوست شبیه برج طغرل شهر ری می‌باشد که قسمتی از ساختمان آن برخ خراب شده ولی قسمت باقیمانده قدمت آن را تأیید می‌نماید. تاریخ بنا با زمان سلطان سنجر سلجوقی مطابقت دارد. قسمتی از ساختمان این برخ خراب شده ولی قسمت باقیمانده قدمت آن را تأیید می‌کند . برج مهماندوست شباهت زیادی به برج طغرل شهر ری دارد و به همین منظور، برخی این برج را برج طغرل سمنان نیز می‌نامند . دور دایره آن از خارج ۳۴ ذرع و قطر آن از داخل ۷,۲۰ متر است. این برج دوازده ترک دارد که یکی از ترک‌ها مدخل است و عرض هر ترکی ۱,۲۳ متر و بعد از ده ذرع و نیم ارتفاع سه فقره مقرنس از آجر به وضع‌های بسیار خوب انیق ساخته شده و پس از آن کتیبه‌ای قرار دارد به عرض ۳ چهاریک به خط کوفی و بالای آن کتیبهء دیگری است به خط بنائی و از آن به بعد گنبد مخروطی شروع می‌شود، اما گنبد آن خراب و آنچه باقی است به ارتفاع ۱۴ ذرع می‌باشد. در برج رو به جنوب و یک قبر آجری در وسط و دو قبر دیگر سنگ‌چین در داخل برج دیده می‌شود، گویند این برج مزار امامزاده قاسم از اولاد موسی بن جعفر است ولی ساختمان آن به مقبره شباهت ندارد. تاریخ بنا با زمان سلطان سنجر سلجوقی مطابقت دارد. قسمتی از ساختمان این برخ خراب شده ولی قسمت باقیمانده قدمت آن را تأیید می‌کند. در قسمت جنوبی این برج تپه باستانی امام آباد و در سمت شرقی آن قبرستان روستاهای امام آباد و مهماندوست واقع شده است. در برخی منابع آمده یکی از جنگ‌های بزرگ نادرشاه افشار و اشرف افغان در اطراف این برج رخ داده است. ارتفاع اصلی برج در گذشته بیشتر بوده اما بعدها به علت فرو ریختن گنبد مخروطی‌ شکل و زیبای این بنا از ارتفاع آن کاسته شد.

تزیینات بالای برج شامل: کتیبه‌ها و مقرنس‌کاری‌های زیبایی است که کتیبه‌ها به خط کوفی و دورتادور برج را فرا گرفته‌اند. در این کتیبه‌ها تاریخ بنای برج سال ‌۴۹ظ  هجری قمری نوشته شده است. برج روی پایه‌ دایره‌ای‌ شکلی قرار گرفته و قسمت تزیینات آن از ‌۱۲ضلعی به استوانه تبدیل شده است که به‌دلیل این ویژگی جزو برج‌های استثنایی محسوب می‌شود.

روستای تاریخی میمند

50faefed-c705-4154-beb7-1b848720a392

روستای میمند کرمان بی شک یکی از باستانی ترین سکونتگاه های بشر در جهان است که از دوازده هزار سال پیش تا کنون همچنان پا برجاست و به حیات خود ادامه میدهد. به عقیده محققین هسته های اولیه روستای میمند متعلق به زمانی است که ایرانیان مهر پرست بوده اند و آنها را مقدس می شمرده اند.آنها تاریکی غارها را برای عبادت برگزیده و مرده های خود را درون دخمه های کنده شده در کوه قرار می دادند. و بدین ترتیب در میمند تعدادی عبادتگاه و مقبره بنا گردیده. مهرپرستان به پایداری، استقامت و زوال ناپذیری کوه ها معتقد بودند و بر اساس همین اعتقاد خانه های خود را نیز در دل کوه می کندند. عده ای از محققین نیز معتقدند که مهر پرستان از غار هایی که با دست در دل کوه می کنده اند فقط برای عبادت و دفن مردگان استفاده میکردند و بعد از مدتی بنا به اضطرار ناشی از آب و هوا سکونت گزیده اند.آئین مهر پرستی قبل از ظهور زرتشت در ایران رواج و تا مدتها از ظهور وی نیز ادامه داشته است. بر اساس دانسته های جدید تاریخ ظهور زرتشت ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و لذا قدمت میمند حداقل ۶۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می باشد. نقوش ۱۰ هزار ساله و سفال های ۶۰۰۰ ساله از جمله مستندات مکشوفه ای هستند که تاریخ میمند را گواهی می دهند. میمند به دلیل استحکام دفاعی در طول تاریخ کمتر دستخوش تحولات کالبدی و اجتماعی شده و بیشترین تغییر آن مربوط به چند ماه اخیر است. مجموعه ای از آثار بسیار قدیمی همچون خانه های صخره ای پراکنده معبد، قلعه و برجهای مختلف ( مربوط به هزاران سال پیش) وجود دارد که میمند را از یک روستا به یک مجموعه با تمدن خاص تبدیل می کند.

این تمدن در ابتداء بر گرفته از آئین مهر پرستی و بعد از آن آئین زرتشت بوده است.در سطح شیب دار و در طبقات مختلف (۲ تا ۵ طبقه) بریدگی هایی به صورت شکاف های افقی ایجاد شده است. طول این بریدگیهایی که به آنجا کیچه گفته می شود به ۶ الی ۹ متر می رسد تا د ر انتها به ارتفاع مورد نظر برای کندن خانه میرسد انتهای کیچه به فضائی ایوان مانندی به نام دالان می رسد که مهمترین عنصر محل است به لحاظ اینکه اغلب امور روزمره خانواده در آن صورت می گیرد در اطراف هر کدام از این دالانها بین یک تا پنج خانه صخره ای وجود دارد این منازل مسکونی در پنج طبقه و به شکل پلکانی و یک در میان روی هم قرار دارند. به نحوی که هیچکدام از آنها با یکدیگر برخوردی ندارند. فاصله کیچه ها در طبقه زیرین بیشتر از فاصله آنها در طبقات بالایی است. در حدود ۴۰۰ کیچه کوچک و بزرگ در میمند وجود دارد. فضای داخلی خانه ها گاهی شکل مربع مستطیل یا مدور دارد و از ورودی کوتاهی که ارتفاع آن به ۷۵ تا ۷۶ سانتیمتر میرسد نور می گیرند. درهای ورودی چوبی و به داخل دیوار ایوان روزنه ای ایجاد کرده اند که از طریق آن و بوسیله ابزاری به نام کلیدون (کلید دان) در قفل یا باز می شود شکل ورودی اتاق ها در روستای میمند منطبق با مدل بدن انسان است. به طوری که عرض ورودی در قسمت پائین یعنی ۶۵ الی ۸۰ سانتی متر میرسد پایین ورودی منازل از سطح کیچه حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر برجستگی دارد که این برجستگی مانع ورود آب و خاک به داخل منازل می شود. بر بدنه شیبدار تپه های غربی و شرقی مسیرهای متعدد پیاده به صورت خطوط نسبتا” کمرنگ مشاهده می شوند اما این مسیرها نمی توانند چندان دائمی باشند. زیرا با قطعات سنگهایی که از بالا دست حرکت میکنند و یا بوسیله اهالی مرتبا” در حال تغییر هستند در لابلای حفره های مسکونی بی هیچ نظمی چرخش می کنند. می توان ادعا نمود که در روستای صخره ای میمند بر خلاف همه سکونتگاه های شناخته شده شهری و روستائی کوچه ها یا معبری وجود ندارد کوچه در فرهنگ میمند صرفا” به مسیرهای افقی که در دل شیبدار تپه ها به عمق رفته و در انتها به منازل غار مانند مسکونی می رسد اطلاق می شود.