باستانی

 
 

مسجد ملا احمد قیامتى

018

پس از انتقال آب کوه آبیدر و مجموعه رشته قنات های پیرامون آن به مسجد دارالاحسان، خانه آصف و مسجد والی و امتداد یافتن این آبرسانی به بازار آصف سنندج و پایان مراحل ساخت این بازار طی چند نوبت، کم کم اهالی بازار و معتمدین شهر تصمیم به احداث مسجدی در قلب بازار و مجاور میدان اصلی شهر گرفتند. و به این ترتیب با همت جمعی و با مدیریت داماد مرحوم حاج شیخ شکراله شهبازی از عارفان و مشاهیر زبده سنندج، همت ساخت این مسجد در ضلع غربى بازار سنندج، کنار ورودى غربى بازار سرانجام در دوره صفویه به نتیجه رسید. و بنام مسجد ملا احمد قیامتى شهرت پیدا کرد. بر اساس شواهد عینی از عناصر معماری مربوط به اواخر دوره صفویه است که در دوره قاجار نیز بازسازی و تغییر در الحاقات آن به وجود آمده است و اسکلت سازه نیز همچنان پابرجا و دارای ابهت خاص و ویژگی معماری منحصر به فرد است. مسجد ملا احمد قیامتى به سبک شبستانى و در یک طبقه ساخته شده. و در مجاورت آن یک واحد مسکونی جهت اقامت پیش نماز و خادم پیش بینی گردیده. دیوار چینی حیاط مسجد بوسیله خشت و آجر انجام شده است. وسط حیاط به سبک معماری بومی مناطق کردنشین حوض آبی قرار گرفته، با یک آب نمای سنگی. در ضلع شمالی آن سکوی کوتاهی همراه با جایگاه وضو گرفتن احداث شده، شایان ذکر است کماکان آب حوض از سیستم آبرسانی قنات آبیدر تغذیه می شود. مصالح عمده به کار رفته در بنای مسجد ملا احمد قیامتى سنگ، آجر، خشت و چوب است که غالبا از اطراف سنندج تامین می شده. هر چند پاره ای از نقاط مسجد طی این سالها مورد مرمت و بازسازی مجدد قرار گرفته است. پیش از ورود به صحن اصلی مسجد ایوان ستون داری تعبیه شده که به حیاط و مسجد چشم انداز دل نشینی دارد و از آن جهت اقامه نماز در ایام غیر شرعی مسجد استفاده می شود. همچنین از این ایوان پنجره هایی نیز به صحن اصلی مسجد ملا احمد قیامتی راه دارد. در طرفین ایوان و صحن اصلی دو راهرو تعبیه شده، که به بام مسجد راه پیدا می کند. صحن مسجد با دیوارهای قطور ورودی و خروجی کم ارتفاع و رعایت اصول معماری ایرانی که توسط استاد کاران بومی با مصالح بوم آورد و طرح معماری ایرانی و بومی اجرا شده است. چهار ستون سقف مسجد را برپا داشته اند. یکی از تفاوت های اساسی این مسجد با دیگر مساجد تاریخی در سبک طراحی صورت گرفته برای ستون هاست. قاب بندی و سر ستون های گچبری و چوبی از عناصر دوره صفویه بر روی تک تک آنها به اجرا درآمده، نقشی از دسته های گندم و گل های کوچک و ابزار کاری های ساده و خطی بر روی ضلع های ستون ها به صورت چشم نوازی خودنمایی می کند. خود بدنه ستون ها نیز با شیارهایی مارپیچی و به وسیله هنر رنگ آمیزی زینت خاصی بخود گرفته. در میانه ستون ها با توجه به اهمیت ویژه ای که به نور و جلوه های آن در این امکان داده می شد، نور گیر رنگی تعبیه شده که تابش زیبایی را به داخل شبستان مسجد داده است. یکی از ویژگى هاى مسجد، وجود کتیبه هایى به خط ثلث از یکى خطاطان مشهور به نام ملا حسن حزین کردستانی است که در دیوار شبستان و ایوان نصب شده است. ملا حسن سالیان سال در این مسجد مستقر بودند در کنار دیگر طالبین شریعت در امر خوشنویسی خالصانه فعالیت داشته و با تاکید ایشان اکثر آثار خود را در قاب های گچی بدنه صحن مسجد کار گذاشته و اینک به صورت نمایشگاهی از آثار این فقیه ارزنده به یادگار مانده است.

مسجد جامع میبد

20165302323183531a

مسجد جامع میبد مجموعه ای از چند مسجد است که گونه های فضایی متنوعی را با طرحهای چندگانه عرضه می نمایند . این مسجد از نوع مساجد ایوان دار مرسوم در منطقه یزد است که از صحن مرکزی ( حیاط ) رو باز با طرح تکرار طاقنما در بدنه ها، و فضاهایی چون گنبد خانه و ایوان وسیع و بلند و شبستان های کناری به عنوان بخش تابستانه در جهت قبله و شبستان های زمستانه ( یا گرمخانه ) در سه جهت دیگر تشکیل شده و ورودی اصلی آن با سر در نسبتاً بلندی از طرف کوچه شرقی ، با گذر از یک فضای تقسیم ( هشتی ) به صحن باز می شود.مسجد کوچک حاجی حسنعلی در نبش شمال شرقی مجموعه ، دارای صحن طاقنما دار و شبستانی در جهت شمال می باشد که به فضای مخروبه پشت، متصل است . مسجد حسنی ( امام حسن ع ) در شمال غربی مجموعه دارای گنبد خانه ای است، با دو ردیف شبستان در جهت غرب و شرق و یک ردیف در جهت شمال که ورودی این بخش، نیز از همین جبهه است. فضای بدون ساخت وساز غربی نیز در گذشته محل مسجدی بوده که اکنون وجود ندارد . به طورکلی ساختمان کهن مجموعه با خشت و گل بنا گردیده وچندان تنوع مصالح ندارد. پوسته داخلی ایوان ، پیشانی سرپایه های نمای صحن، در چهار طرف و پوسته بیرونی گنبد، با طرحهای ساده هندسی آجری کارشده است . حداقل آرایه ها در فضای معماری اصیل مسجد به چشم می خورد . بر کتیبه کاشی معرق که در بدنه داخلی محراب ، انتهای گنبد خانه نصب است تاریخ ۸۶۷ ه. ق و نام دوازده امام و بر کتیبه چوبی درب ورودی تاریخ ۳ ه. ق و آیه ای از قران نگاشته شده است. مسجد جامع میبد بنا به نوشته های تاریخی و مستندات معماری و باستان شناسی ، از جمله مساجد کهن تمدن اسلامی ایران محسوب می شود . بنیان مسجد ، مربوط به حدود سده دوم هجری است که شواهد و مدارک حکایت از طرح مسجدی شبستانی با صحن و فضای سر پوشیده دارد . عمق شبستان در جهت قبله برابر با دو فرش انداز بوده و نبش پایه ها، نیم ستون هایی داشته که قوس های باربر بر آنها استقرار داشته است. مسجد این زمان در کنار مساجد کهن نخستین فهرج ، ساوه ، اصفهان ، دامغان و یزد قرار می گیرد .

همزمان با تحولات معماری در گستره تمدن ایران و وارد شدن عناصر فضایی ایرانی ، در طرح فضایی و نقشه مسجد جامع میبد نیز، تغییر ایجاد شد . به این صورت که بنا از طرح شبستانی به مسجدی گنبدی و ایوان دار تبدیل شده و به سوی غرب گسترش پیدا کرد و مناره ای قطور و بلند در انتهای ضلع شمالی به مجموعة فضایی افزوده گردید . ( در حدود سده ششم هجری) اما گسترش تاریخی بنای مسجد جامع پس از سدة هفتم اتفاق افتاده است . گنبد خانة خشتی و شبستان اطراف آن که به نام امام حسن (ع) شهرت دارد ،در شمال غرب به مسجد افزوده و فضای پشت مناره نیز جزء بخش سر پوشیده مسجد شد. مسجدی ایوان دار در سمت غربی مسجد قدیم الحاق گردید که آخرین حد گسترش فضایی بوده که تا چند سال پیش نیز آثار آن در زمین مسطح و خالی فعلی وجود داشت. جهت قبله در فضاهای مربوط به دورة گسترش، نسبت به مسجد قدیمی انحراف دارد . در حدود سدة نهم هجری تعمیرات و تغییراتی در بخشهای مختلف پس از آسیب های وارده به بنا صورت گرفته و محراب فعلی جایگزین محراب قدیمی شد؛ تاریخ ۸۶۷ نیز مربوط به همین زمان است . تغییر در طرح صحن مسجد و ساخت شبستان شمالی در جای فضاهای قدیمی و بخشی از مناره ، بعدها در بنا بوجود آمد. آخرین تغییرات و تحولات اساسی مسجد مربوط به دورة قاجار می شود که شامل ساخت مسجد حاجی حسنعلی در شمال شرقی مجموعه و شبستان زمستانی حاجی رجبعلی در بخش غربی صحن، با جهت قبله ای متفاوت از فعالیتهای دو برادر خیّر میبدی است که جایگزین ساختارهای قدیمی گردیدند.

مسجد جامع عتیق قزوین

9d3ca7f7-878e-4c79-ac77-ffa136d79a76

این مسجد یکی از کهن ترین و کم نظیرترین مساجد ایران به شمار می رود که شیوه های معماری و هنر ادوار مختلف را می توان در آن به تماشا نشست. مقصوره کهن یا طاق هارونی قدیمی ترین بخش از بنای جامع عتیق قزوین است که به دهلیز ورودی شرقی آن متصّل بوده و توسط هارون الرشید در سال ۱۹۲ هجری قمری بنا شده است. می گویند شالوده مسجد را بربنیان آتشکده ای نهاده اند . در چهار جهت حیاط آن که افزون بر چهار هزار متر مربع است چهار ایوان رفیع قراردارد که دردو سوی هر یک رواقی طولانی ساخته اند. گنبد آجری دوپوش و شبستان جنوبی مسجد به وسیله امیر خمارتاش عمادی در سالهای ۵۰۰ تا ۵۰۹ هجری بنا شده و دارای پنج کتیبه نفیس گچبری شده به خطوط ثلث، نسخ و کوفی است که از شاهکارهای هنر ایرانی محسوب می شود و علیرغم حمله خانمانسوز مغول و وارد شدن آسیب های جدی به جامع عتیق قزوین همچنان استوار و پرشکوه باقی مانده است. در روزگار شاه طهماسب ایوان شمالی و مناره های کاشی کاری شده نفیس مسجد ساخته شده و ایوان جنوبی در زمان شاه عباس دوم به مدخل مقصوره خمارتاشی ملحق ، ایوان غربی نیز به دستور شاه سلیمان صفوی بناگشته است. از ویژگی های ممتاز این مسجد علاوه بر داشتن هشت شبستان بزرگ در چهار طرف حیاط، یک شبستان زیرزمینی در ضلع جنوب غربی مسجد است که بنای آن توسط سعدالسلطنه در روزگار قاجار پایان یافته است.

مسجد فرح آباد بابل

201662121458872390a

این بنا در دهکده فرح آباد ساری واقع گردیده و از آثار دوره صفویه- شاه عباس اول – است . این مسجد که امروزه به صورت نیمه ویرانه درآمده، با طرح چهار ایوانی ساخته شده و دارای دو سردر ورودی بزرگ، ایوان ها ، حجره ها و طاقنماها، گنبد خانه و شبستان ستوندار است . فضای زیر گنبد اصلی به ابعاد هرضلع ۱۲ متر است . چهار کنج این چهار ضلعی را با چهار گوشواره بزرگ جمع کرده و گنبدی بزرگ از نوع دوپوش پیوسته بر آن زده اند . در دو طرفین گنبدخانه، شبستان های ستوندار، هرکدام با بیست ستون حجیم و پوشش طاق و گنبد قرار گرفته است . صحن مسجد به ابعاد ۳۴×۴۸ متر، در اطراف با دهنه ها و ایوان های محصور شده است . ایوان جنوبی، از ایوان شمالی بزرگتر، و ایوان شمالی نیز از ایوان های شرقی و غربی بزرگتر است . نمای مسجد، آجرچینی ساده است و تزیینات اندکی به صورت کاربندی ، مقرنس و گچبری در شبستان و قسمت فوقانی محراب، جلوخان و ورودی مسجد به چشم می خورد . صحن مسجد آجر فرش شده و در وسط آن، حوض آبی واقع بوده است . بناهای سمت شمالی صحن، شباهتی به کاروانسرا و محل استراحت مسافران دارد . این بنا به شماره ۱۳۷۶/۳ به ثبت تاریخی رسیده است .

آبشار قمش

1501

این آبشار در کوه ماده گودال و در ضلع شمالی روستای قمش (ایتیوند جنوبی) که یکی از بزرگترین و پر جمعیت ترین روستای شهرستان دلفان است واقع شده است. قمش، روستایی از توابع بخش کاکاوند شهرستان دلفان است که در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی دلفان واقع شده است و دارای آثار باستانی و تاریخی بسیاری است. این منطقه همچنین دارای پوشش گیاهی بسیار غنی است و جنگلهای بلوط آن کم نظیر است. این روستا تقریبا دارای ۳۰۰ خانوار و حدودا ۱۵۰۰ نفر جمعیت است. لازم به ذکر است که مسیر دسترسی این آبشار کاملا آسفالت است.