بیابان
آشنایی با کویر بشرویه
آب و هوای حاکم بر منطقه از نوع خشک و کویری میباشد حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت هوا در ایستگاه بشرویه ۴۹ و ۲۷- درجه سانتیگراد گزارش شده است در روستاهای حاشیه شمالی بشرویه درجه حرارت بالا و روستاهای غربی و جنوب غربی که دارای ارتفاعات میباشند از درجه حرارت ملایمتری برخوردارند . ریگزار بشرویه در شرق شهرستان بشرویه در استان خراسان جنوبی قرار دارد. این ریگزار از جنوب شرقی به شهرستان بشرویه، از شرق به کویر نمک بشرویه، از شمال به شهرستان کاشمر و از جنوب به رود کال شور محدود می شود. عرض ریگزار در وسیعترین قسمت در حدود ۳۰ کیلومتر و طول آن در حدود ۲۴ کیلومتر است. در مناطق شرقی ریگزار بین تپه ها بوسیله نمکزارهای پراکنده ای پوشیده شده است. بلندترین ارتفاع تپه ها در منطقه جنوبی و در حدود ۷۰ متر است. در قسمت جنوبی و مرکزی تپه های ماسه ای عمدتا جهتی شرقی-غربی دارند و در قسمت شمالی ارتفاع تپه ها کاسته شده و جهت مشخصی ندارند. پوشش گیاهی ریگزار در قسمت شمالی انبوهتر و در قسمت جنوبی تنکتر است. این پوشش عمدتا شامل گیاهان ماسه پسند همچون تاغ و اسکمبیل است که جوامع بوته ای همچون نسی و … نیز در آن دیده می شود. پوشش جانوری منطقه عبارت است از: سارگپه بیابانی، شاهین، پا مسواکی، شغال، گرگ، روباه شنی، گربه شنی، انواع آگاما و جکو، افعی شاخدار، تیر مار، مار جعفری، مار شتری و …
در قسمت شرقی ریگزار کویر نمک بشرویه قرار گرفته است. این کویر از جنوب به شهرستان بشرویه، از غرب به روستا و زمینهای کشاورزی روستای غنی آباد و روستای نیگنان و از شمال به کویر بجستان منتهی میگردد. کویر از شهرستان بشرویه در جهت شمال شرقی گسترش پیدا کرده و طول این گستره در حدود کیلومتر است در حالی که عرض کویر در بیشترین حالت ۲۰ کیلومتر است. پوشش کویر از زمینهای پف کرده رسی-قلیایی تشکیل شده است و در قسمتهای مرکزی شامل کویرهای رسی خیس است. نمک موجود در کویر شامل سولفات سدیم و منیزیم است که در سالهای اخیر نسبت به استخراج از آن اقداماتی صورت گرفته است. میانگین بارش باران در منطقه در حدود ۱۵۰ میلیمتر در سال است و ارتفاع متوسط کویر از آبهای آزاد در نزدیکی شهرستان بشرویه در حدود ۸۵۰ متر است که با حرکت به سمت شمال به طور قابل ملاحظه ای تا حدود ۷۷۰ متر کاهش می یابد. پوشش گیاهی کویر عمدتا در حاشیه کویر قرار دارد و شامل گیاهان شور پسند همچون گز و بوته های اشنان است. در مرکز پهنه کویر هیچ گونه پوشش گیاهی قابل مشاهده نیست. گیاهان داروئی و صنعتی چون کتیرا .انقوزه ، زیره سیاه و بارهنگ از دیگر گیاهان این منطقه میباشد . در حاشیه کویر زمینهای کشاورزی قرار دارند .بیشتر زمینهای کشاورزی بشرویه ، عمدتاً با آب چاههای عمیق و نیمه عمیق آبیاری می شود. کشاورزی مبتنی بر منابع زیرزمینی آب و زمینهای مستعد این منطقه است و عمده محصولات به عمل آمده پنبه، جو ، گندم و پسته میباشند که در این بین کشت و برداشت پسته اگرچه از قدیم انجام میشده، ولی اخیراً رونق ویژهای گرفتهاست.
در این منطقه رودخانه دائمی وجود ندارد و بیشتر به هنگام ریزشهای جوی بصورت روان آبها و سیلاب در منطقه جریان دارند و مهمترین آنها مشتمل میشود بر : رودخانه قلعه واقی : سرچشمه از ارتفاعات جنوب شرقی به طرف شمال جریان داشته و به کویر نمک میریزد . رودخانه ریسو : از ارتفاعات جنوب سرچشمه گرفته در مسیر شمالی به رودخانه واقی پیوسته با آن کال نمک را بوجود میآورند . رودخانه فتحآباد : از ارتفاعات کوه جمال شروع در حواشی روستای فتحآباد وارد دشت بشرویه میشود . کال اصفاک : از بلندیهای قرانجیری واقع در غرب منطقه شروع و در نزدیکی روستای اصفاک به کال نمک میپیوندد . سیلاب این کال در تغذیه سفره آب زیرزمینی نقش دارد . کالشور فردوس : از شرق وارد دشت بشرویه پس ازعبور از شرق روستای نیگنان به کویر نمک میریزد .
قلعه خرگوشی یزد
در بیابان های یزد، کاروانسرای سنگی زیبایی قرار دارد که از روزگار صفویان تا به حال، پا برجا مانده است. کاروانسرای شگفت انگیزی به نام قلعه خرگوشی که بنای استوار و سنگی اش را باید در نزدیکی باتلاق گاوخونی ببینید. جایی در میانه جاده قدیمی یزد- اصفهان که تا شهر عقدا حدود شصت کیلومتر فاصله دارد. کاروانسرای قلعه خرگوشی یکی از مهم ترین کاروانسراهای دوره صفوی است که بنای آن را به زمان حکومت شاهعباس صفوی نسبت می دهند. در واقع، قلعه خرگوشی یکی از همان ۹۹۹ کاروانسرایی است که به دستور شاهعباس در مسیرهای اصلی آن زمان ساخته شده است. اگر گذارتان به این کاروانسرا بیفتد، می بینید که تمام این بنای ۸۰×۸۰ متر از سنگ گرانیت و آجر ساخته شده است. حتی صفه ها، حجره هاه و اصطبل بنا هم سنگی هستند و این شاید مهم ترین دلیل استوار ماندن قلعه خرگوشی تا امروز باشد. در بیابان های این منطقه، معادن گرانیت زیادی وجود دارد و کارگران عصر صفوی، وقتی کاروانسرای قلعه خرگوشی را می ساختند از گرانیت های کوههای اطراف استفاده کردند. دیواره روی پشت بام کاروانسرا، دو متر عرض دارد و سر در آن دو طبقه و طبقه دوم شاه نشین است. اگر پا به داخل رباط بگذارید، می توانید هجده صفه را ببینید که صفه بزرگ تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نماز گاه هم هستند. در چهار گوشه رباط، چهار مدخل برای ورود به طویله دیده می شود و مخزن آب به صورت آب انبار در وسط رباط ساخته شده است. شاید جالب ترین تزئین بنا که در نگاه اول نظرتان را جلب می کند، کتیبه ای است که بر سر در ورودی نصب شده و روی آن به خط “علی رضا عباسی” خطاط معروف عصر “شاه عباس” نوشته شده است. این کتیبه، روی پانزده قطعه سنگ سبز رنگ به طول هشت متر و عرض شصت سانتی متر و در سه ضلع مدخل نصب شده است.
راه های دسترسی : اگر قصد بازدید از کاروانسرای قلعه خرگوشی را دارید، می توانید یک برنامه بازدید فشرده برای خودتان تنظیم کنید. مسیر رسیدن به این کاروانسرای کویری، از شهر عقدا که در مسیر اردکان _ نائین قرار دارد، جدا میشود و بعد از پشت سرگذاشتن روستاهای مزرعهنو، خلیلآباد و سروعلیا شما را به بیابان خرگوشی می رساند. از اینجا به بعد باید مسافتی درحدود ۲۵ کیلومتر را در کویر طی کنید تا به این رباط برسید. مسیرها از اردکان تا سرو علیا آسفالته است، ولی ازآنجا تا رباط خرگوشی شنی است. البته شما گزینه دیگری هم دارید و آن هم مسیر ورزنه- سیاه کوه و سپس قلعه خرگوشی است که سرراست تر و ساده تر به نظر می رسد.
كلوت های شهداد – بيابان لوت
كلوت شهری است خيالی در۴۳ كيلومتری شهداد كرمان كه كم كم دارد به خاطر شگفتی هايش شهرت جهانی پيدا می كند . شهری است ساخته شده به دست باد و باران . شهر سوخته نيست شهر سوزان است . در شهر كلوتها كسی زندگی نمی كرده و نمی توانسته زندگی كند . آنجا هيچ گياهی نمی رويد و اساسا هيچ موجود زنده ای وجود ندارد . كلوت ها يكی از مهمترين عوارض بيابانی لوت هستند . اين عوارض يكی از پديده های زيبای طبيعی اند كه در دنيا نظير ندارند و در هيچ يك از بيابان های دنيا نمی توان چنين مناظر زيبايی را ديد . شبهای پرستاره اين منطقه يكی ديگر از زيبايی های منطقه گندم بريان است . در اين منطقه كمپ كويری شهداد برای اقامت شبانه گردشگران نيز تدارك ديده شده است . كلوت ساختاری است از حركت باد در دل نرم خاك كوير كه در طول ساليان سال شكل گرفته . نم باران اگر بر تن خشك كوير باريده خاكهای تل شده بر گرد سنگی را بر هم استوار كرده و سازه ای را بوجود آورده كه گويی بنايی خشتی از تمدن ما قبل تاريخ است . گرمترين نقطه كره زمين نيز در نزديكی كلوت ها با نام گندم بريان واقع می باشد . گرمای اين منطقه در زير سايه تا ۷۰ درجه سانتی گراد می رسد . با اين حال اين منطقه يكی از زيباترين مناطق ايران بلكه جهان است . شگفتيهای كوير كرمان به اين دو خلاصه نمی شود . بيابان لوت سراسر شگفتی است . كمپ های كويری شهداد در حدود ۲۰كيلومتر با كلوت ها فاصله دارد و با طی جاده آسفالته شهداد به نهبندان می توان از كمپ به كلوت ها رسيد . زيبايی مثال زدنی شب های كوير كرمان يكی از دلايل علاقه گردشگران به شب مانی در كوير است.