تاریخی
موزه ساعت کرمان
از دیرباز انسان در تلاش بوده است تا به هر نحوی گذر زمان را نشان دهد؛ از ساعت‌های شنی و آفتابی گرفته تا ساعت‌های کوکی و دیجیتالی امروز، همه و همه از ارزشمندبودن وقت و زمان و تلاش بشر برای نشان‌دادن ثانیه‌ها، دقیقه‌ها و ساعت‌ها حکایت دارد. موزه ساعت کرمان از جاهای دیدنی کرمان است که قصه ساعت‌ها، اختراع و پیشرفت آنها را روایت می‌کند. در موزه ساعت کرمان می‌توان لحظاتی را در گنجینه‌ای از نوای تیک تاک ساعت‌های قدیمی سپری کرد و داستان زندگی آنها را با لهجه گرم و مهربان کرمانی شنید. کجارو شما را به شنیدن صدای گذر ثانیه‌ها در موزه ساعت کرمان دعوت می‌کند.
آقا ماشاالله؛ از قالی تا ساعت : ماشاالله ترابی، از اولین ساعت‌سازهای کرمان در عهد ناصری و در دوران قاجار است. او در ابتدا در صنعت قالی‌بافی کار می‌کرد و به طراحی نقشه قالی می‌پرداخت. بعد از مدتی برای کسب سود بیشتر تصمیم می‌گیرد به خریدوفروش قالی روی آورد و با خریدن چند قالی از بندرعباس راهی کشور هند می‌شود؛ اما سفر به هندوستان، مسیر جدیدی را در زندگی آقا ماشاالله باز می‌کند. در این سفر وی با صنعت ساعت‌سازی آشنا می‌شود و همان جا به ذهنش می‌رسد که وارد این حرفه شود. ماشاالله بعد از بازگشت از این سفر، در کاروان‌سرای گلشن کرمان مغازه‌ای کوچک می‌گیرد؛ مغازه‌ای که به‌دلیل سبک خاصش، در آن دوران مردم زیادی را به تماشای خود می‌کشاند؛ چون تا آن زمان در شهر مغازه‌ای با میز، صندلی و ویترین وجود نداشت و برای اهالی تازگی داشت. او کارش را با مونتاژ قطعات ساعتی شروع می‌کند که از هندوستان آورده بود. بعد از مدتی نام و مغازه ساعت‌سازی‌اش در کرمان معروف می‌شود تا جایی که حاکم وقت کرمان، وی را به دربار دعوت می‌کند و از او می‌خواهد ساعتی بسازد که همه مردم شهر بتوانند آن را ببیند. ماشاالله برای ساخت این ساعت برجی‌شکل، در سفر بعدی خود به هند و پس از جستجو برای یافتن طرح موردنظرش، توانست ساعتی را طراحی کند که سال‌های متمادی در کاروان‌سرای وکیل نصب بود. حرفه و کار ماشاالله به فرزندش اسدالله به ارث رسید و راه پدر را ادامه داد و در کار خود مسلط بود. شهره کار ترابی‌ها به سوئیس نیز رسید. در سال ۱۳۵۲ خورشیدی، کارخانه معروف ساعت‌سازی سوئیسی به نام وست اند واچ (West end Watch) از وی برای سفر به این کشور دعوت کرد تا روشی برای بهبود کیفیت ساعت‌های این کارخانه معرفی کند.
معرفی موزه ساعت کرمان؛ از مغازه تا موزه : تابلوی سردر چوبی مغازه ترابی‌ها با عنوان «ساعت‌فروشی ـ ساعت‌سازی ترابی»، اکنون در موزه ساعت شهر کرمان قرار دارد؛ موزه‌ای که با عشق و علاقه سیروس ترابی، نوه ماشاالله، برپا و به یکی از جالب‌ترین جاهای دیدنی استان کرمان تبدیل شده است. نوه ماشاالله با لهجه شیرین و گرم کرمانی، قصه ساعت‌های آن را روایت می‌کند و هرآنچه که از پدر و پدربزرگش شنیده و تجربه کرده است، برای بازدیدکنندگان نقل می‌کند.
آثار موزه ساعت کرمان؛ گنجینه ساعت‌ها : در موزه ساعت کرمان، ساعت‌ها در چهار غرفه در معرض نمایش هستند که شامل انواع ساعت‌های شنی، آبی، مچی، رومیزی و دیواری می‌شوند و صدای دنگ دنگ برخی از آنها که همچنان کار می‌کنند، به گوش می‌رسد. دو عدد از نفیس‌ترین ساعت‌های رومیزی دنیا موسوم به «ساعت سال کوک» که ساخت کشور آلمان هستند، در این موزه نگهداری می‌شوند. از این نوع ساعت، چهار نمونه در این ایران وجود دارد که دو ساعت دیگر در کاخ گلستان تهران قرار دارند. از دیگر ساعت‌های جالب این گنجینه می‌توان به اولین ساعت آزمایش شده در فضا، ساعت کلیسایی‌شکل ساخت آلمان، ساعت آبی متعلق به دوران صفویان و ساعت‌های مخصوص افراد نابینا اشاره کرد. دیگر اشیای موزه، عینک‌های ذره‌بینی ساخت ترابی بزرگ، سکه‌ها و تمبرهای قدیمی هستند.
میدان ساعت یزد
میدان ساعت یزد که با نام میدان وقت الساعت نیز شناخته می‌شود، قدیمی‌ترین و اولین ساعت شهری ایران را در خود جای می‌دهد. برج ساعت یزد ساختمانی خشتی و به شکل مکعب مستطیل است که ساعتی در بالای خود دارد. این ساعت ساخته‌ی فردی به نام ابوبکر است که در شهر یزد، ساعت‌ساز بود. ساخت برج ساعت به زمان قاجار برمی‌گردد و طاق، قوس‌ها، تزیینات آجری و کاشی‌کاری‌های منقوش به خطوط آیات و… به آن جلوه‌ای خاص داده‌اند. این ساعت در سال ۷۲۵ هجری قمری در مدرسه رکنیه، کنار یکی دیگر از جاذبه های گردشگری یزد، یعنی مسجد جامع یزد نصب شد. این میدان در تاریخ ۱۳۷۸، با شماره ۲۶۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه بارده چهارمحال و بختیاری
قلعه بارده در شهرستان بن و روستای بارده واقع در ۴۰ کیلومتری شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری است. این بنای تاریخی مربوط به دوره قاجار و تنها قلعه‌ای از خوانین ایل چهارلنگ است که در استان چهارمحال و بختیاری به جای مانده است. این قلعه در حدود سال ۱۲۷۸ هجری قمری یعنی ۱۶۰ سال پیش از سوی دو برادر به نام‌های محمدحسن خان و داراب خان ساخته شده است. بر اساس وصیت نامه بازمانده از محمدحسن خان، مبلغ ۳۰۰۰ تومان خرج احداث قلعه شده است. در این وصیت‌نامه آمده که ایشان از فرزندان خود خواسته بودند که ساخت قلعه را تکمیل و تزیین کنند. اما به این وصیت هرگز عمل نشد. معماران قلعه بارده، استاد «اسماعیل ترکان بنا» و برادرش استاد «محمدعلی معمار اصفهانی» بوده‌اند که قلعه‌ی «سردار شجاع‌الملک» در روستای بلومیر از توابع فریدن هم به وسیله‌ی آنها ساخته شده است. این بنای تاریخی با شماره ۲۱۴۴۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. هم‌اکنون این قلعه محل سکونت نوادگان محمدحسن خان و داراب خان است و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرمت شده است.
موقعیت قلعه : قلعه بارده از جاهای دیدنی چلگرد است و در غرب روستای بارده قرار دارد. موقعیت مکانی قلعه به گونه‌ای است که از سمت شرق دارای شیب زیادی با طول حدود ۴۰ متر تا کف دره‌ی ابتدای روستا و از جهات سه‌گانه‌ی دیگر نیز قرار گرفتن آن بر روی بلندی مشخص است. به غیر از جهت شرقی بقیه جوانب آن را دشت و مراتع کشاورزی احاطه نموده است. بنابر موقعیت مکانی و معماری، بنا علاوه بر ایجاد قلعه خانی نکات حفاظتی و تدافعی نیز در ساخت آن رعایت گردیده است.
معماری قلعه : این قلعه دارای چهار برج، پلان مربع شکل، الگوی ساخت متقارن معکوس و همچنین هشتی، اصطبل، حمام و… است. قلعه دارای دو بیرونی و اندرونی جدا است که اندرونی‌ها دارای زیرزمین و طبقه همکف بوده و جوانب جنوبی و شمالی آنها را اتاق‌های نشیمن احاطه کرده است. بیرونی‌ها شامل سرطویله و اصطبل است که قسمت اعیانی با راه ورودی جداگانه بر روی آنها ساخته شده است. چهار برج مدور در چهار زاویه بیرون بنا متصل به آن ساخته شده است که برج‌های شرقی جنبه‌ی دفاعی داشته و برج‌های غربی در قسمت فوقانی مسکونی بوده‌اند. مصالح به کار رفته در بنا خشت، آجر و سنگ و نمای بیرونی قلعه سنگی است. سقف زیرزمین و اصطبل و سرطویله با طاق ضربی و سقف اتاق‌های نشیمن با تیر چوبی پوشیده شدند. دروازه اصلی وسط ضلع غربی بنا قرار دارد که آن را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. این دروازه با آجر ساخته شده و نمای بیرونی آن قوسی است. در احداث دروازه تزیینات ساده آجرکاری به کار رفته است و دو سکوی سنگی در طرفین قرار دارد. از داخل دارای هشتی با سقف طاق و گنبد بوده که تخریب گردیده است. با ورود به داخل، راهرویی قرار دارد که در سمت چپ، ورودی اندرونی و در روبروی ورودی، محوطه اندرونی قرار دارد. راه ورود به قسمت جنوبی در سمت راست بوده که مسدود شده است. اندونی شمالی قلعه‌ی بارده دارای زیرزمین، طبقه‌ی همکف و اتاق‌های نشیمن طرفین حیاط است. زیرزمین اندرونی در عمق حدود ۱/۵ متری از کف حیاط قرار دارد و به گونه‌ای است که طبقه‌ی همکف بر روی آن ساخته شده است. نمای آجری بیرونی زیرزمین را به ارتفاع حدود ۱/۵ متر هفت طاق‌نمای هلالی تشکیل می‌دهد. در دیواره‌های قسمت‌های زیرزمین بخاری‌های دیواری که دودکش آنها تا پشت بام طبقه‌ی همکف ادامه می‌یابد تعبیه شده است. در طبقه همکف دو راه‌پله آجری از طرفین به ایوان راه دارند که ارتباط اتاق‌ها و ایوان را با حیاط اندرونی برقرار می‌کنند. طبقه‌ی همکف دارای ایوانی شمالی جنوبی است که شامل ده اتاق نشیمن، دو گوشواره و یک شاه‌نشین است. اتاق پنج‌دری در وسط ایوان قرار دارد که در پشت آن پنج در دیگر به شاه‌نشین راه دارند. در طرفین آن دو اتاق دیگر واقع است. در ابتدا و انتهای ایوان چهار اتاق تو در تو ساخته شده که اتاق شمالی به اتاق «شیرده» معروف است. سقف ایوان‌ها و اتاق‌ها با تیر چوبی پوشانیده و نمای آنها را قاب و تخته تشکیل می‌داده که بعدها از بین رفته‌اند و قطعاتی اندک از آن به جای مانده است. در اتاق‌ها دارای نمای قوسی و نورگیرهای بیضی شکل در بالای خود است که نمای خاصی به ایوان داده است. اتاق‌ها فاقد تزیینات در و دیوار و سقف‌اند و از خصوصیات آنها داشتن طاقچه‌های دیواری زیاد یا نمای هلالی است. چند اتاق ایوان‌دار در طرفین حیاط ساخته شده که جهت اتاق نشیمن خدمت‌گزاران اندرونی بوده است. این اتاق‌ها دارای درهای چوبی ساده، سقف مسطح و ایوان کوچکی‌اند. بیرونی شمالی بر روی سرطویله و اصطبل مخصوص اسب‌های خان ساخته شد و راه جداگانه‌ای از کنار و پشت اصطبل دارد. اتاق‌های بیرونی شامل شاه‌نشین و مهمان‌خانه است که شاه‌نشین در پشت قسمت مهمان‌خانه ساخته شده است. قسمت جنوبی، منزل داراب خان بوده و همانطور که گفته شد مشابه و قرینه‌ی قسمت شمالی است. با این تفاوت که در ضلع جنوبی حیاط فاقد اتاق‌ها بوده و در حال حاضر اجزای بیرونی تخریب شده‌اند. هر دو قسمت، دارای خصوصیات مشترک هستند و تفاوت‌های قابل توجهی در آنها دیده نمی‌شود و از طرفی هر دو قسمت مجموعه قلعه بارده را تشکیل می‌دادند. قلعه بارده دارای چهار برج مدور در چهار زاویه بنا است که با لاشه سنگ ساخته شده‌اند. طبقات زیرین دو برج شرقی که در طرفین اندرونی‌ها قرار دارند جهت انبار و طبقات بالا جهت نگهبانی از قلعه ساخته شده‌اند. در طبقات بالا جهت ذخیره مهمات، کمین و تیراندازی پیش‌بینی شده است.
موزه مفاخر اراک
لقب استان مرکزی، استان آفتاب است و این لقب به واسطه وجود مفاخری است که از خطه استان مرکزی بلند شده و راه خدمت به کشور و حتی مردم جهان را در پیش گرفتند. بزرگان استان مرکزی موثرترین افراد در حوزه‌های مختلف علمی و دینی بودند. این استان از جمله استان‌های نخبه‌پرور کشور است، تعداد مفاخر کشور بیش از ۴۵۰۰ نفر هستند که یک چهارم، یعنی معادل ۱۱۰۰ نفر، مربوط به استان مرکزی است و این امر نشانگر اهمیت خطه این استان در فرهیخته‌پروری است؛ از این رو به این استان لقب بهشت مفاخر، سرزمین آفتاب و پایتخت مفاخر و مشاهیر را داده‌اند؛ به‌طوری‌که بیشترین چهره‌های تاثیرگذار در تاریخ و نخبگان کشور حداقل در دو سده اخیر از استان مرکزی بوده‌اند. جالب است بدانید که شناسنامه یک سوم مفاخر در استان مرکزی تهیه و تدوین شده است. این شناسنامه برای حدود سه هزار نفر از مفاخر استان مرکزی تهیه شده و در فضای اینترنت برای استفاده علاقه‌مندان ارائه شده است. با توجه به چنین پیشینه‌ای از سرزمین آفتاب ایران، وجود موزه‌ای به نام مفاخر ایران زمین در این استان ضروری بوده است.
تاریخچه احداث بنا : موزه مفاخر استان مرکزی، یکی از جاذبه‌های فرهنگی و گنجینه‌ای کوچک از بزرگان این استان است و از جاهای دیدنی اراک به شمار می‌رود. این موزه در عمارت حاج حسین خاکباز محسنی (اراکی) دایر شده است. این عمارت در اواخر دوره قاجاریه توسط سید حسین خاکباز یکی از فرزندان حاج آقا محسن اراکی ساخته شده است. احداث بنای موزه مفاخر استان مرکزی در اواخر دوره قاجاریه شروع و نقشه این ساختمان توسط یک مهندس روسی تهیه شده است؛ اجرای کار توسط استاد مراد چمنی اراکی انجام گرفت و ساخت آن ۴ سال طول کشید که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به اتمام رسید. ساختمان بنا توسط مرحوم حاج حسین خاکباز احداث شد. حاج حسین خاکباز کوچک‌ترین فرزند ذکور حاج آقا محسن در سال ۱۳۱۵ قمری معادل ۱۲۷۶ شمسی به دنیا آمد و در سال ۱۳۷۴ شمسی بدرود حیات گفت. موزه مفاخر استان مرکزی در شهر اراک، خیابان شهید بهشتی، نرسیده به میدان شریعتی قرار دارد که روزانه پذیرای مهمانان، مردم و گردشگران است و بابی به سوی فرهنگ، تمدن و هویت سرزمین آفتاب به روی مخاطبان و بازدیدکنندگان گشوده است.
ویژگی‌های معماری بنا : نوع بنا کوشکی با تزیینات آجری خاص دوره قاجاریه است و دارای ۲ ایوان شرقی و غربی است؛ همچنین این ساختمان دارای ۱۱ اتاق، حمامی خزینه‌ای قدیمی که در گوشه حیاط ساخته شده و دو قنات، یکی در محوطه به نام قنات ده و دیگری در زیر آب انبار به نام قنات خان حاکم است. قنات ده موقوفه مرحوم حاج آقا محسن اراکی و قنات خان حاکم توسط میرزا علی اکبر خان تفرشی موسوم به دوام الدوله که حاکم عراق عجم یعنی اراک فعلی و توابع در زمان ناصرالدین شاه بود، احداث شده است. این بنا در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی به شماره ۳۳۳۸ در تاریخ ۲۵ اسفندماه ۱۳۷۹ ثبت آثار ملی شده است و در سال ۱۳۸۴ با همکاری استانداری استان مرکزی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ورثه مرحوم خاکباز و تلاش و مساعدت شهروندان فرهنگ‌دوست استان خریداری و با هدف ایجاد موزه مرمت شد که عملیات مرمتی از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ ادامه یافت و در بهمن ماه ۱۳۸۸ به عنوان موزه مفاخر استان مرکزی افتتاح شد.
معرفی بزرگان و مفاخر : این موزه به سبب نصب و نمایش سردیس و زندگی‌نامه بزرگان استان به عنوان یک منبع و مرجع مفید برای معرفی این بزرگان شناخته می‌شود؛ به طوری که در این موزه سردیس‌ها به همراه آثار چاپ شده و اسناد، عکس‌ها و گزارش‌های متعلق به بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی (ره)، امیرکبیر، قائم‌مقام فراهانی، پروین اعتصامی، کربلایی کاظم کریمی ساروقی، ملا مهدی نراقی، ملا احمد نراقی، میرزا حسن آشتیانی، سلمان ساوجی و پروفسور حسابی به نمایش درآمده است. دکتر محمد قریب، آیت الله حاج شیخ محمد علی اراکی، علی‌اکبرخان فراهانی، استاد فتحعلی واشقانی فراهانی، شهید مصطفی چمران، شهید محلاتی، میرزا عیسی فراهانی، آقا ضیاءالدین عراقی، استاد ابراهیم دهگان و فخرالدین عراقی از دیگر مفاخر و بزرگان استان مرکزی هستند که در این موزه می‌توان با زندگی و آثار آنها آشنا شد.
آرامگاه بابا کوهی شیراز
آرامگاه بابا کوهی از دیدنی های شیراز است و در دامنه کوهی از رشته کوه‌های شمالی شیراز قرار دارد. قدمت این آرامگاه به دوره آل بویه می‌رسد. کوهی که آرامگاه در آن واقع شده است به کوه بابا کوهی یا کوه صبوی، مشهور شده است.در این کوه دو غار وجود دارد که یکی در گذشته، محل زندگی یکی از عارفان بوده است و درون دیگری اکنون آرامگاه ابوعبدالله محمد بن عبدالله معروف به ابن باکویه قرار دارد. در جلوی غار ایوانی قرار دارد که از سنگ و گچ ساخته شده است. در این ایوان قطعه سنگی موجود است که روی آن عبارتی نوشته و در پایان تاریخ ۱۲۳۵ ذکر شده است.
شیخ ابوعبدالله بن عبیدالله شیرازی مشهور به بابا کوهی است که لقب بابا را به‌دلیل سالک بودنش گرفته است. وی در سال ۳۳۷ هجری قمری متولد شد و در سال ۴۴۲ هجری قمری درگذشت. ابن باکویه شیرازی در جوانی به کسب دانش پرداخت، با علمای زمان خود از جمله شیخ ابوسعید ابوالخیر و خواجه عبدالله انصاری ملاقات داشت و از محضر آنها کسب دانش کرد. جامی شاعر قرن نهم نیز در نفحات الانس بسیار از بابا کوهی یاد کرده و او را بزرگ‌ترین شاعر زمان خود دانسته است. گفته شده عبدالله باکویه دارای صفات حمید بود. او مسافرت‌هایی بسیار کرد و پس از استفاده از محضر بزرگان و در پایان عمر، به شیراز بازگشت. بابا کوهی به دور از مردم شهر در کوه شمالی شیراز در مغازه از کوه صبوی عزلت گرفت و به نیایش پرداخت. در سال ۴۴۲ او درگذشت و همان جا به خاک سپرده شد. مغازه‌ای که شیخ در آن بود، به‌قول نویسنده فارسنامه بعدها تبدیل به آرامگاه بابا کوهی شد. ابن بلخی در فارسنامه اشاره می‌کند در کنار این مغازه چشمه‌ای نیز قرار داشت که بر سر آن اتاق‌ها و حجره‌ها ساخته شد. طبق برخی روایات، بابا کوهی شاعر نیز بوده است. برخی نیز بر این عقیده‌اند که بابا کوهی شاعر نبوده است و دیوانی که به وی نسبت داده شده است، مربوط به صوفی دیگری است که قرن نهم و دهم می‌زیست.
آرامگاه بابا کوهی کجاست؟ آرامگاه بابا کوهی در دامنه کوهی از رشته کوه‌های شمالی شیراز و در سمت چپ دروازه قرآن قرار دارد. بازدید از آرامگاه بابا کوهی نیازمند حدود دو کیلومتر سربالایی و کوهنوردی است و صعود آن به افرادی که مشکلات تنفسی، قلبی یا زانو دارند، توصیه نمی‌شود. طی این مسیر حدود ۴۵ دقیقه به طول می‌انجامد. برای دسترسی به کوه بابا کوهی از دروازه قرآن به‌سمت بلوار جمهوری بروید. پس از عبور از آب‌نماهای سمت راست و در کنار پل هوایی، تابلوی پارک کوهستانی بابا کوهی را خواهید دید. در این کوچه بپیچید. مقبره بابا کوهی در سمت راست واقع شده است. سنگ قبر بابا کوهی نخست توسط فرهادمیرزا معتمدالدوله والی فارس نصب شد. کتیبه‌ای زیر این سنگ قبر قرار دارد و روی آن عباراتی دیده می‌شود که در پایان تاریخ ۱۰۰۱ هجری قمری ذکر شده است. بالاتر از مقبره بابا کوهی، مقبره کوچک‌علی قرار دارد. آرامگاه بابا کوهی در سال ۱۳۹۱ زیر نظر اداره اوقاف مرمت شد. گویا تصمیم بر آن بود تا این آرامگاه به امامزاده تبدیل شود. اما از آنجا که مقبره بابا کوهی در اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۲۸۵ ثبت ملی شده بود، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با این امر مخالفت کرد. در سال ۱۳۹۲ مرمت این مجموعه به پایان رسید. مقبره بابا کوهی اکنون تبدیل به گردشگاه زیبایی شده است که با نام پارک کوهستانی بابا کوهی نیز شناخته می‌شود. این مجموعه، دارای چشمه آب و چندین اتاق است. به‌نظر می‌رسد اتاق‌ها و گنبد مربوط به دوره قاجار و از آثار مویدالدوله طهماسب میرزا نوه فتحعلی شاه و حاکم فارس است و در سال ۱۲۷۵ هجری قمری ساخته و بعدها مرمت شده است. مجموعه بنا همچنین دارای یک حوض سنگی است که درختانی زیبا و کهنسال در اطراف آن وجود دارد. گردشگاه پایین‌تر از بقعه واقع شده است و برای رسیدن به بقعه باید راه سربالایی را پیش گرفت که در قسمت‌هایی نیز تبدیل به پلکان می‌شود. صعود از این کوه زیاد دشوار نیست و چشم‌انداز زیبایی از منطقه ارائه می‌دهد. در این گردشگاه امکانات رفاهی مختصری برای پذیرایی از گردشگران در نظر گرفته شده است.