دیدنی
خانه تاریخی باقری ها (موزه اقوام)
گرمسار غربی ترین شهر در استان سمنان است که به دلیل حضور اقوامی چون ترک، کرد، لر، گیلک و عرب تنوع قومیتی فراوانی را در خود جای داده است و به جزیره اقوام شهرت دارد. یکی از خانه‌های قدیمی در گرمسار خانه باقری‌ها (موزه اقوام) نام دارد که مالک آن شخصی به نام میرزا علی باقری از خان‌های گرمسار بوده است. خانه باقری‌ها یادگاری از اواخر دوران قاجار در دو طبقه و در بلوار آیت الله کاشانی، کوچه شهید فیصلی ساخته شده است. در حیاط خانه باقری‌ها آب انبار، خزینه و حمامی وجود دارد که هنوز هم پس از گذشت سال‌ها سالم بر جای مانده‌اند و می‌توان از آنها بازدید کرد. شالوده اصلی این خانه از خشت خام است که با تزئینات آجر خطایی، زیبایی آن دو چندان شده است. آب در فرهنگ ایرانیان از اهمیت بالایی برخوردار بوده است به همین سبب در اکثر خانه‌های ایران، حوضی را در میان حیاط بنا می‌کردند که علاوه بر نقش کاربری، نقشی تزئینی هم دارا بوده است. در سال ۱۳۸۹ ه.ش این خانه با عنوان موزه اقوام کار خود را آغاز کرد. در طبقه اول موزه اقوام آثار و اشیایی مرتبط با زندگی روزانه و در طبقه دوم آثاری مرتبط با لباس‌ها و فرهنگ آنها به نمایش گذاشته شده‌اند.
خانه استاد شهریار
خانه استاد شهریار سومین منزلگاه استاد شهریار، شاعر معاصر ایران بوده که در سال ۱۳۴۷توسط ایشان خریداری شده و در بیست سال پایانی عمر استاد میزبان و محل تراوشات ذهنی ایشان بوده است. در سال ۱۳۶۷، پس از درگذشت استاد منزل مسکونی وی از سوی شهرداری تبریز خریداری و با توافق خانواده استاد و همکاری آنها در اهدای وسایل وی به موزه ادبی استاد شهریار تبدیل شد. این موزه از آن دوران تا به امروز زیر نظر این نهاد اداره می‌شود. پس از افتتاح موزه در سال ۱۳۷۰، در فراخوانی از مردم دعوت شد تا اسنادی را که از این شاعر گرانقدر در اختیار دارند، در اختیار موزه قرار دهند و در نتیجه این اقدام، مردم کلیه اسناد و مدارک مربوط را به موزه سپردند و حتی بسیاری از شاعران آذربایجان وسایلی با ارزش مانند کمانچه‌ای از کشور آذربایجان، بشقاب قدیمی شاعر زنجانی و … را به موزه اهدا کردند. قدمت این خانه به سال‌های دهه ۱۳۳۰ باز می‌گردد و دارای زیربنایی در حدود ۲۵۰ مترمربع و مساحتی بالغ بر ۲۴۱ و شامل دو طبقه (فوقانی و زیرزمین) با مصالح جدید است. خانه استاد شهریار در سال ۱۳۸۶ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۲۲۷۲۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه موزه استاد شهریار در یکی از محله‌های قدیمی شهر تبریز به نام محله مقصودیه و در خیابان ارتش جنوبی واقع است. برای دسترسی به این مجموعه می‌توانید از از سمت خیابان طالقانی یا ارتش جنوبی به خیابان ارگ جدید وارد شوید و پس از کمی پیاده‌روی به محله مقصودیه برسید. خانه استاد شهریار با پلاک ۲۱، در کوچه مقصودیه قرار دارد. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به این مکان نیز ایستگاه میدان ساعت است. درمجموع، بیش از ۵۰۰ قطعه از آثار لوازم شخصی استاد شهریار مانند کتاب‌ها، کیف، عصا، آثار چاپ شده، دفترها و اوراق دست‌نویس آثار وی، نسخه قرآنی که توسط ایشان با خط نسخ نوشته شده، لوازم تحریر، وسایل شخصی و لوازم زندگی، آلبوم‌های عکس و انواع یادبودها و هدایای داخلی و خارجی این شاعر اندیشمند و فرزانه در معرض نمایش عموم قرار داده شده است. در قسمت زیرزمین موزه نیز عکس‌های استاد از دوران زندگی مختلف وی، واحد سمعی-بصری و قسمتی برای استراحت میهمانان و بازدیدکنندگان موزه قرار دارد. همچنین سه تار معروف استاد نیز برای نمایش عموم قرار داده شده است.
پل پاتاوه در کهگیلویه و بویراحمد
پل پاتاوه از آثار تاریخی در استان کهگیلویه و بویراحمد است که سابقه باستانی دارد. این اثر تاریخی به احتمال بسیار در دوره خود یکی از مراکز پرتردد محسوب می‌شده است. وجود پل‌های تاریخی که در دوره‌های بعد در کنار پل پاتاوه ساخته شده است نشان می‌دهد که این مکان در دوره‌های تاریخی بعد هم از مکان‌های ارتباطی استراتژیک محسوب می‌شده است. پل پاتاوه روی رودخانه بشار، از جاذبه‌های چشمگیر این منطقه است که در کنار پل‌های دیگر روستای پاتاوه، چشم‌اندازی زیبا را به وجود آورده است. پل پاتاوه که با نام های پل تخت شاه نشین و پایه پل نیز شهرت دارد، در روستای «پاتاوه» از توابع شهرستان یاسوج قرار گرفته است. در مورد سابقه این پل اختلاف نظر وجود دارد. برخی کارشناسان پل پاتاوه را بازمانده‌ای از دوره ساسانی می‌دانند و برخی دیگر این اثر را قدیمی‌تر از دوره ساسانی دانسته و براین عقیده‌اند که پل از دوره حاکمیت هخامنشیان برجای مانده است. پل پاتاوه به صورت ۶ ضلعی ساخته شده است و در ۲ كیلومتری غربی دهستان پاتاوه قرار گرفته است. به اعتقاد روایات محلی قدیمی‌ترین پایه از دوره هخامنشیان است كه بر روی رودخانه بشار احداث شده است. این بنا در زبان محلی به تخت شاه نشین معروف است. نمای این پل از سنگ سفید تراشیده شده است كه علامت سنگ تراشان بر روی آن مشاهده می‌شود و قابل مقایسه با علامت حجاری‌های تخت جمشید در فارس است. از مشخصات ویژه این پل وجود علائم و نشانه‌های سنگ‌تراشی بر روی سنگ‌های تزئینی این پل است.
این اثر باستانی در ۱۹ دی ماه ۱۳۵۶ در دوره پهلوی دوم به شماره ۱۵۷۱ به عنوان یکی از آثار تاریخی ایران به ثبت ملی رسیده، شده است. در دوره‌های بعد، پل‌های دیگری در كنار این پل ساخته شده، که از جمله آنها پل بزرگ پاتاوه است كه اكنون چند تاق چشمه آن باقی است و با توجه به قوس‌های جناغی، مربوط به دوره صفوی است. این اثر که پایه‌اى از سنگ‌هاى حجارى شده دارد، با آثار دوران هخامنشى واقع در مسیر جاده قدیمى بین خوزستان و فارس (بهبهان – دهدشت – پاتاوه) شباهت زیادی داشته و قابل مقایسه با آنها است. در روایات محلی گفته می‌شود که در گذشته در کنار این تخت، درخت‌های بزرگی بوده که خنکی سایه درختان و تماشای رودخانه، تخت شاه‌نشین را به مکانی زیبا تبدیل کرده بود. در کنار این تخت پل‌هایی وجود دارد که یکی از آنها مربوط به دوره ساسانی بوده است. این پل در آن زمان راه عبوری برای رسیدن به خوزستان بود. در کنار این تخت پل دیگری نیز هست که متعلق به دوره صفوی است. با وجود پل‌های دوره صفوی و ساسانی می‌توان فهمید که این منطقه در گذشته یکی از مناطق مهم ارتباطی بوده است. پل‌های تاریخی پاتاوه باقی مانده پل تخت شاه نشین بوده که به احتمال بسیار به دوره ساسانی برمی‌گردد. تخت شاه نشین در شهرستان دنا به عنوان یكی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای تاریخی این شهرستان و از جاهای دیدنی پاتاوه است که با توجه به طغیان‌های رود بشار تخریب و دچار آسیب بسیار شده است. جمعی از شهروندان بخش پاتاوه به دلیل آسیب دیدگی پل، خواستار توجه مسؤلان به حفظ این بنای تاریخی و ایجاد امكانات رفاهی در این مجموعه شدند. اداره میراث فرهنگی استان اقدام به بازسازی پل باقی‌مانده از مجموعه پل‌های تاریخی پاتاوه کرد. اهالی شهرستان دنا براین عقیده‌اند که اگر شعبه‌ای از میراث فرهنگی در این شهرستان بود بهتر می‌توانستند از آثار تاریخی شهرستان، حفاظت کنند. تخت شاه‌نشین دارای سنگ‌های حجاری شده تمیزی بوده است، که به دلیل عدم آگاهی اهالی شهر و عدم وجود گروه‌های مردم نهاد فرهنگی در این شهرستان، اهالی پاتاوه آنها را برده و در ساختمان‌های خود به عنوان مصالح ساختمانی کار کرده‌اند. همین ناآگاهی در برخورد با این اثر تاریخی یکی از دلایل آسیب دیدن این بنا شده است.
کاروانسرای پاسنگان قم
یکی از جاهای دیدنی قم کاروانسرای پاسنگان است که به اقامتگاه بوم‌گردی و پایگاه رصد ستارگان تبدیل شده است. در کنار گشت‌وگذار در این شهر می‌توان شبی را همچون مسافران گذشته در این محل اقامت داشت. کاروانسراها بناهایی خفته در راه‌ها و جاده‌ها هستند که روزگاری مأمن و پناهگاهی برای استراحت کاروان‌ها و کاروانیان خسته و رسیده از راه بودند. بدون شک از دیرباز و حتی از زمان هخامنشیان چنین مکان‌هایی وجود داشته است و هردوت؛ مورخ یونانی در کتاب پنجم خود از منزلگاه‌های بین شوش، سارد و بابل ساخته شده بود سخن گفته است. در دوره‌ی اشکانیان نیز با رونق گرفتن جاده‌ی ابریشم و تجارت می‌توان گفت ایستاه‌گاه‌ها و منزلگاه‌های بین مسیرها بوده است. اما قدیمی‌ترین کاروانسراهای به‌جای مانده از دوران باستان در ایران به ساسانیان تعلق دارد که دیرگچین در جاده‌ی تهران- قم و رباط انوشیروان در جاده‌ی سمنان- دامغان از مهم‌ترین آنها است. دوران درخشش و طلایی این منزلگاه‌ها به روزگار پرشکوه صفویان و عهد شاه عباسی برمی‌گردد. در گوشه گوشه‌ی این سرزمین و در مسیر راه‌ها به دستور شاه عباس کبیر کاروانسراهایی برای استراحت مسافران، تجار و بازرگانان ساخته شده است. پاسنگان نمونه‌ای از این نوع بناها است که در نزدیکی قم واقع است. اگر روزی در مسیر قم به کاشان سفر کنید در ۲۰ کیلومتری قم بنایی از گذشته نظرتان را جلب خواهد و اگر توقفی کوتاه داشته باشید و سری به آن بزنید از تماشای آن پشیمان نخواهید شد. وقتی به نزدیکی پاسنگان برسید کاروانسرایی آجری و زیبا را خواهید دید که روی پایه‌های سنگی بنا شده است و چهار برج مدور که از سنگ لاشه ساخته شده‌اند در چهار گوشه‌ی دیوارهای این بنا دیده می‌شود. در اطراف ورودی این بنا ده طاق‌نمای تزیینی چشم‌نوازی می‌کند. بعد از عبور از سردر که دارای طاق آجری است، وارد حیاط مجوعه می‌شوید. حجره‌های متعدد و ایوان‌ها زینت‌بخش حیاط پاسنگان هستند که روزگاری مکان استراحت مسافران خسته بودند. اتاق نگهبانان، محل نگهداری چارپایان و دو آب‌انبار از بخش‌های دیگر هستند. این بنای مربع شکل دارای ابعاد ۵۰ در ۵۰ و مساحت ۲۵۰۰ متر مربع است و مانند سایر کاروانسراهای نواحی مرکزی ایران و به سبک آنها بنا شده است. پاسنگان که یادگاری از دوران کاروانسرا سازی شاه عباس کبیر است، به روزگار قاجاریان نیز همچنان مورد استفاده بوده و در سال ۱۳۲۱ خورشیدی در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است. جهانگردان و سیاحان متعددی از کاروانسرای پاسنگان دیدن کردند و به توصیف این مکان و به تصویر کشیدن آن در سفرنامه‌های خود پرداخته‌اند. از جمله‌ی این افراد پاسکال کوست؛ نقاش و معمار معروف فرانسوی است که در عهد قاجار و در زمان محمد شاه به ایران آمد. پاسکال در کتاب خود طرحی دقیق از پاسنگان به تصویر کشیده است و نشان می‌دهد این اثر تا امروز به همان شکل روزگار قاجاریه باقی مانده است. مادام ژان دیوالافوا نیز در سفرنامه‌ی خود آورده است تا سال ۱۸۸۸ میلادی تغییری در پاسنگان صورت نگرفته است و تصویری از نمای ورودی آن را کشیده است. مولر نیز بانی و سازنده‌ی این بنا را بازرگانی از اهالی قزوین به نام حاجی محمد باقر و تاریخ ساخت آن را ۱۸۰۷ میلادی می‌داند و ماکسیم سیرو؛ معمار فرانسوی معتقد است زمان ساخت پاسنگان به پیش از عهد صفوی می‌رسد. پاسنگان روزگاری محل اقامت کاروانیان و مسافران خسته از راه بود. مدتی این مکان به‌عنوان پاسگاه ژاندارمری استفاده شد و در زمان حاضر نیز کاربری تاریخی و گذشته‌ی خود را در قالبی جدید ادامه می‌دهد. در حال حاضر این کاروانسرا تنها یک بنای تاریخی نیست و بعد از مرمت و بازسازی به اقامتگاه بوم‌گردی تبدیل شده است و می‌توانید در کنار سفر به قم و بازدید از این بنا در این مکان اقامت داشته باشید. از آنجایی که پاسنگان در مسیر کویر مرنجاب کاشان واقع است و امکانات رصد ستگارگان را دارد پایگاه رصد اجرام آسمانی نیز است. پایگاه پرنده‌نگری، محل برگزاری جشن‌ها، جشنواره‌ها از دیگر کاربری های جدید پاسنگان است.
موقعیت و دسترسی : برای دسترسی به این کاروانسرا به کیلومتر ۲۰ جاده‌ی قم به کاشان بروید و در ۱۰۰ متری جاده می‌توانید این بنا را ببنید. این اقامتگاه در نزدیکی زنبورک از توابع جنت آباد شهرستان قم واقع است.
چاه های تلا هرمزگان
چاه‌های تلا که با نام‌های چاه‌های طلا، چاه های تل‌آب و چاه‌های بندر لافت نیز شناخته می‌شوند، از ترکیب تل آب به معنی آب گرفته از شیب تل واژه‌سازی شده است. این چاه‌ها از جاهای دیدنی قشم محسوب می‌شوند و در ۷۶ کیلومتری شهر قشم و در ۳۰ کیلومتری شمال فرودگاه بین‌المللی قشم قرار دارند. این حلقه‌های متعدد چاه آب در داخل گودالی در دامنه کوه، از تکنولوژی ذخیره آب پارسیان جزیره‌نشین در عهد هخامنشی و دوره زرتشتیان می‌گویند. با زحمت زیاد، این چاه‌ها از دل سنگ‌های شیستی برای ذخیره آب زلال باران حفر شده‌اند. تل مشرف بر این چاه‌ها، با سطح سنگی مرجانی، آب باران را به گودال محل چاه‌ها هدایت می‌کند و از آنجا که کف چاه‌ها به لایه‌های گچی ختم شده است، آب برای مدتی طولانی نسبتا سالم و خنک در آن باقی می‌ماند. در بالای چاه‌های تلا دو اثر تاریخی برج دیده‌بانی بازمانده از قرن هفدهم نیز رویت می‌شود. البته بیش از همه، بادگیرهای خانه‌های روستای لافت در دو جبهه نگاه‌ها را به سوی خود می‌کشانند. این آثار از نظر فناوری تهویه هوا در نقاط گرمسیری در نوع خود بی‌نظیر هستند.