دیدنی
خانه تاریخی صادقی اردبیل
اردبیل یکی از زیباترین شهرهای ایران با تاریخی کهن و مردمی مهماننواز و خونگرم است. بهترین زمان برای سفر به شهر و استان اردبیل اواخر بهار و تابستان است، تا اگر به سرمای زمستانی این منطقه عادت ندارید، بتوانید در این ایام سال از هوای خنک استان اردبیل و طبیعت سرسبز و زیبا و دیدنیهای آن در هوایی خنک لذت ببرید. از اولین مکانهایی که پس از ورود به هر شهر تاریخی در ایران توصیه میشود که از آن بازدید کنید، خانههای تاریخی است. خانه تاریخی مرحوم حاج میرزا ابراهیم صادقی، در کوچه سرتیپ آباد، جنب مسجد اوچدکان واقع شده است. این خانه به خاطر داشتن معماری سنتی و هنر مقرنس و مشبک کاری در اورسیها دارای ارزش هنری و معماری است. خانه صادقی در سال ۱۲۸۳ هجری قمری، مطابق با ۱۲۴۳ هجری شمسی بنا شده است. این خانه از یادکارهای ارزشمند دوران قاجار به شما میرود. ساخت این بنا چهار سال طول کشید. این خانه تاریخی زیبا حاصل هنر حاج محمد معمار اردبیلی است. این بنای تاریخی دارای سه بخش مجزا است که برای مراودات اجتماعی، مذهبی، اقتصادی و خانوادگی به کار گرفته میشد. در تالار اصلی عمارت هنوز بر طاق نماها و بالای طاقچهها مقرنس گچی مشاهده میشود. در ازاره دیوارهای جانبی کتیبه زیبای آیتالکرسی به خط نستعلیق نقش بسته است. این خانه تاریخی از ویژگیهای منحصر به فردی بهره میبرد. خانه تاریخی صادقی در ۱۶ اسفند ۱۳۸۶ به شماره ۱۴۴۶۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آرامگاه بزرگمهر قاینی
ابوذر جمهر یکی از بزرگان منطقه قاینات بود که گاهی او را با بزرگمهر حکیم، وزیر دانای انوشیروان، یکی میدانند. برای پی بردن به این ماجرا با ما همراه باشید.
قائن یا قاین یکی از شهرهای استان خراستان جنوبی است که به علت زعفرانش شهرت زیادی دارد. شهر قائن که در گذشته دارای برج و بارو، کهندژ، خندق و ارگ بوده همراه با شهر تون (فردوس امروزی) از شهرهای مهم ایالت قهستان محسوب میشده است. با وجود ویژگیهای آب و هوای کویری این خطه جاذبههای فراوانی در گوشه و کنار این دیار به چشم میخورد که هر بینندهای را به تعجب وامیدارد. تا کنون در این شهر ۱۷۰ اثر باستانی و تاریخی از جمله تپهها و محوطههای باستانی، قلعهها، مساجد، مقابر و آرامگاهها، خانههای تاریخی، درختان کهنسال، غارها، پناهگاههای سنگی و دژهای زیرزمینی شناسایی شده است. در حاشیهی جنوب این شهر و بر دامنهی رشتهکوه قهستان، مقبرهای قرار دارد که متعلق به یکی از عرفای نامدار و شاعران قرن چهارم و پنجم هجری قمری به نام بوذرجمهر قاینی است. بنای مقبره بوذرجمهر که در قرن ۶ و ۷ هجری قمری، به صورت چلیپایی و با معماری زیبایی ساخته شده است، امروزه از جاهای دیدنی استان خراسان جنوبی به شمار میرود. این بقعه چهار ایوانی است و گنبدی برفراز ایوانها قرار دارد. طاق ایوانها به صورت کلیل اجرا شده اما جرز اصلی طاقها به صورت نیمه بیضی باز کار شده و بعد با استفاده از پوشش کاذب به شکل کلیل درآمده است. برای تزئین داخلی بنا از گچ استفاده شده و نوع کاربندی پیشانی ایوانها به شکل طاقنماهای جناقی است. تزئینات گچکاری زیر گنبد نیز یکی از زیباترین بخشهای این بنا محسوب میشود که لچکیهای ۴ به ۸ آن مقرنسها و گچبریهای خفیف و هنرمندانهای دارد. در این مکان اتاقهای بسیار جالبی دیده می شود که یکی از آن ها گنبد زیبایی دارد که با سنگ کار شده است. مصالح اصلی به کار گرفته در ساخت این مقبره سنگ، گچ و آجر است و در پشت بقعه، صفحهای ایجاد شده که بناهای جنبی مقبره روی آن ساخته شدهاند. همچنین در کنار این مقبره درخت کهنسال بنهای دیده میشود که حداقل ۷۰۰ سال از عمر آن میگذرد. منطقه گردشگری بوذرجمهر حدود ۵۰۹ هکتار وسعت دارد که از سمت شرق و جنوب شرق به ارتفاعات کوه ابوذر و قلعه کوه از جنوب تا انتهای پارک جنگلی قهستان در ضلع شرق جاده قاین- بیرجند کشیده شده است. این بنا بهعنوان یکی از جاهای دیدنی قاين، با شماره ۲۷۵۹ در فهرست آثار می کشور به ثبت رسیده و تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
بوذرجمهر که بود؟ قسیم بن ابراهیم بن منصور معروف بزرگمهر قائنی (معرب: بوذرجمهر یا ابوذرجمهر) سیاستمدار ادیب و عارف و شاعر اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری است که در دربار سلطان مسعود غزنوی خدمت می کرده است. وی به زبان فارسی و عربی سخن میگفته و از وی اشعار و قصیدههایی به جای مانده که قصیده بهاریه او از شهرت خاصی بر خوردار است. بوذرجمهر بعد از مرگ سلطان محمود تا زمان فروپاشی حکومت غزنویان در دربار سلطان مسعود غزنوی به سر برد و در اواخر حکومت غزنویان از غزنه که پایتخت بود به قاین آمد و پس از مدتی در گذشت. رضاقلی خان هدایت، مورخ دوران آل ناصری، درباره بوذرجمهر نوشته است: «وی از امرای سلطان محمود غزنوی (۳۸۷-۴۲۱) بوده، به تازی و فارسی اشعار دلکش مشتمل بر مضامین خویش میداشته» نوادگان بزرگمهر ، خانواده «نوری ابوذری» هستند که اکثرا ساکن همین شهر هستند. پسوند خانوادگی «ابوذری» متعلق به این خانواده و برگرفته از نام بوذرجمهر است.
پارک ملی قبوستان آذربایجان
یکی دیگر از جاذبه های گردشگری آذربایجان که توانسته به یکی از مناطق پرطرفدار و جذاب در بین گردشگران تبدیل شود پارک ملی قبوستان آذربایجان نام دارد ، این پارک که در سمت غربی دریای خزر در بین تنگه ها و دره های عمیق که خود مردم محلی آن ها را قبو می نامند واقع شده است در ۶۴ کیلومتری شهر باکو قابل مشاهده می باشد ، قبوستان که یکی از شهرهای اطراف باکو است که به دلیل وجود آثاری چون سنگ نوشته ها و نقاشی های زیبا باستانی توانسته در بین بسیاری از تاریخ دوستان و علاقه مندان به سفر از شهرت خاصی برخوردار شود و البته گفتنی است که این منطقه باستانی جذاب تنها به واسطه سنگ نوشته هایش معروف نشده است در واقع این منطقه می تواند به گردشگران و علاقه مندان خود بازدید و مشاهده تعداد بی شماری از آثار باستانی زیبا ، تصاویر زیبا و خیره کننده که به صورت برجسته بر سنگ نقش بسته ، گل فشان های درمانی ، نقاشی ها و سنگ تراشی های فوق العاده را هدیه دهد و البته گفتنی است که این سنگ نگارها به حدی زیبا و چشم نواز هستند که در سال ۱۹۶۶ دولت آذربایجان از این منطقه با عنوان منطقه ملی تاریخی یاد کرد و از آن زمان تا به اکنون جر مناطق محافظت شده کشور آذربایجان به شمار می رود و نکته جالب توجه دیگر آن است که به دلیل آثار باستانی کشف شده و همچنین وجود سنگ نگاره های زیبا و ارزشمند در این منطقه در سال ۲۰۰۷ میلادی این حکاکی ها و آثار مهم و ارزشمند تاریخی در فهرست سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده است . گردشگران با بازدید از این جاذبه گردشگری و توریستی هیجان انگیز با منطقه ای کوهستانی و تفریحی روبرو می شوند که پر از صخره های زیبا و کنده کاری های بی نظیر است و البته این تمام چیزی نیست که در این منطقه انتظار شما را می کشد افراد با ورود به این منطقه علاوه بر این صخره ها می توانند نقاشی های زیبای از حیوانات ، شمایل انسانی ، صحنههای شکار ، صور فلکی ، رقص و مبارزه ها و قایق های نظامی ، شترها و کاروان ها را مشاهده کنند و بعد به غارهایی بروند که از قرن هشتم پیش از میلاد مسیح مسکونی بوده است و یا حتی گور های آنان را که در همین منطقه است را مشاهده کنند و از وجود نقاشی ها و حکاکی ها در فضای بالغ بر ۱۰۰ متر مربع نهایت لذت را ببرند و البته جالب است بدانید که تعداد این نقاشی ها و حکاکی ها که متعلق به ۴۰ هزار سال پیش می باشد بیش از ۶۰۰۰ است و همچنین جالب است بدانید که این منطقه به دلیل نمایش تاریخ و فرهنگ های مختلف از دوران های متفاوت از اهمیت بسیار بالای برخوردار است و البته نا گفته نماند این منطقه که به عنوان یکی از سکونت گاه های بشر شناخته شده به دلیل قدمت سکونت طولانی اش که به عصر یخبندان می رسد نیز در لیست آثار ارزشمند جهانی قرار گرفته است . تمام زیبای ها و جذابیت قبوستان به همین جا ختم نمی شود بلکه گردشگران می توانند در این منطقه خارق العاده تاریخی قدیمی ترین کتیبه ها و سنگ نگاره های که متعلق به قرن ۱۲ پیش از میلاد است را مشاهده نمایند و البته نکته جالب توجه دیگر در این منطقه باستانی وجود کتیبه ها است که از دوران حکومت رومیان باقی مانده است و همچنین لازم به ذکر است که قبوستان تنها به دلیل سنگ نگاره ها و نقاشی ها از شهرت جهانی برخوردار نشده است بلکه گردشگران و توریست ها می توانند در این منطقه چشم نواز از تماشای زیبا ترین و شگفت انگیز ترین گل فشان ها نیز نهایت لذت را ببرند و در واقع باید گفت این منطقه علی رغم جاذبه های فراوان و بی شمار تاریخی و باستانی به واسطه گل فشان هایش نیز مشهور شده است و ضمنا جالب است بدانید که اغلب مردم جهان بر این باورند که این گل ها که از دل زمین به بیرون پرتاب می شود دارای خاصیت دارویی است و البته گفتنی است که در هر ۲۰ سال یک بار یک گلفشان با نیروی فوق العاده که علاوه بر آتش چند تن گل را به اطراف پرتاب می کند در این منطقه زیبا و تاریخی از دل زمین فوران می کند که قطعا تماشای آن ها می تواند یک تجربه شگفت انگیز از سفر به آذربایجان را برای بازدید کنندگان به وجود آورد .
پل خشتی گوراب تولم
پل تاریخی گوراب تولم شهرستان صومعه سرا یادگار بجا مانده از دوران قاجاریه در آستانه تخریب است. این پل در منتهی الیه شمال غربی روستای گوراب تولم صومعه سرا بر روی یکی از شاخه های فرعی رودخانه گازروبار و در جهت شرق به غرب قرار دارد. جهت پل شرقی – غربی به طول ۱۷ متر و عرض سه متر و دارای یک دهانه با قوس جناغی است، جان پناه جنوبی تقریبا سالم مانده و ارتفاع آن ۸۰ سانتیمتر و عرض آن ۵۰ سانتیمتر است در حالیکه جان پناه شمالی پل تا ۸۰ درصد تخریب شده که ارتفاع باقی مانده جان پناه در ضلع شمالی در بعضی نقاط به ۳۰ سانتیمتر می رسد. کف گذرگاه پل در گذشته سنگ فرش بوده و قسمتهای زیادی از آن بر اثر تردد وسایل نقلیه از بین رفته است، آثاری از قسمتی از قوسی کوچکتر در ضلع شرقی پل مشهود است و به تبع وجود دهانه هایی دیگر را در ساختار پل اشاره می کند که با کمی کاوش و خاکبرداری از اطراف پل این امر نیز ممکن می شود. آجر های بکار رفته در ساختمان پل به ابعاد ۵×۲۳×۲۳ سانتیمتر بوده و ملات بین آنها از نوع ساروج است، اندازه دهانه اصلی پل ۲.۸ متر و فاصله سطح آب تا روی ضخامت قوس دهانه اصلی به ۸۵.۴ متر می رسد. پیش بینی می شود پل خشتی گوراب با توجه به وضع موجود بقایای آن تا ۱۵متر در ضلع شرقی و ۹ متر در ضلع غربی امتداد داشته باشند، این پل در حال حاضر راه ارتباطی روستاهای گوراب و خراط محله بوده و فاصله آن تا شهر تولم نیز پنج کیلومتر است. با توجه به ویژگی های معماری پل منحصر بفرد گوراب تولم می طلبد میراث فرهنگی گیلان در حفظ و مرمت این ابنیه تاریخی همت گمارد. پل خشتی گوراب تولم شهرستان صومعه سرا به شماره ۱۳۶۴ در ۱۵ آبان ماه سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
قلعه تاریخی جونقان
جونقان از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری که در نزدیکی و در فاصله حدود ۴۰ کیلومتری از شهرستان شهرکرد قرار دارد. این شهرستان در احاطه کوههای استان است و یکی از تنگههای مشهور به نام «درکش ورکش»، که در راه باستانی «دزپارت»، قرار دارد، در فاصله کمی از این شهرستان قرار گرفته است. منطقهای که وجود آثار و شواهدی همچون طاقهای سنگی تنگه متعلق به دوران ساسانیان و نیز سنگ نوشته عصر اتابکان که در این دره موجود است، حکایت از قدمت و تاریخ کهن آن دارد. روایتی قدیمی در مورد وجه تسمیه این شهر به جونقان وجود دارد؛ به نظر میرسد که «گینه کون»، برگرفته از زبان پهلوی است و از دو بخش «گونه» به معنای «برجستگی»و «خوب» و«گان» که پسوند مکان و به معنای «مانند»، تشکیل شده است. گویا جونقان از سرزمینهایی است که دارای منابع آب فراوان، زمینهای حاصلخیز کشاورزی و نیز مراتع و چراگاههای غنی بوده و در مسیر تردد و عبور کاروانها قرار داشته است و به همین دلیل به نام جونقان که معرب گینه گان است، شهرت یافته است. با توجه به قدمت این شهر، حضور آثار تاریخی و جاذبههای گردشگری تاریخی در این منطقه از استان، بدیهی است و در این زمینه میتوان به «قلعه سردار اسعد بختیاری»، که از جمله مشهورترین آثار تاریخی در جونقان است، اشاره کرد. جالب است بدانید که این اثر تاریخی که در فاصله ۴۰ کیلومتری از شهرکرد و در مرکز شهر جونقان قرار دارد، درواقع روزگاری اقامتگاه تابستانی «حاج علی قلی خان بختیاری»، بوده و نقش اساسی و پررنگی در انقلاب مشروطه و فتح تهران به دست بختیاریها ایفا کرده است؛ چرا که مورخان معتقدند که طرحها و برنامهریزیهای انقلاب مشروطه به فرماندهی سردار اسعد بختیاری در این قلعه صورت گرفته است. درواقع حسین قلی خان ایلخانی و کلب علی خان (عموی وی)، زمانیکه در جونقان به قدرت سیاسی دست مییابند، این شهر را به دلیل رشادتها و شجاعتهای جوانانش به عنوان مرکز قدرت سیاسی خود انتخاب میکنند. سپس در زمانهای بعد، علی قلی خان سردار اسعد در سالهای پایانی حکومت قاجاریان، تصمیم به ساخت کاخی زیبا و باشکوه روی بقایای منزل پدری خویش که اتفاقا در گذرگاهی قرار داشت، ساخت. برخی معتقدند که بواسطهی ایجاد قراردادهای تجاری بین خانهای بختیاری و تاجران انگلیس، علی قلی خان سردار، این کاخ را بنا کرد تا هم محل تصمیمگیریهای بزرگ باشد و هم خانهای بختیاری بتوانند نظارتی کامل بر اجرای دقیق و بدون اشکال این قراردادها، داشته باشند. از جملهی این رخدادها میتوان به اجتماعات تشکیل شده برای مشروطه و ایجاد قیامی پرقدرت و درنتیجه فتح تهران و اصفهان توسط مردم جونقان و بختیاریها اشاره کرد.
معماری قلعه با الهامگیری از معماری جدید فرانسه و مطابق با کاخهای اروپایی قرن ۱۹ میلادی است که دستور آن با هماهنگی امین السلطان، صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار انجام شده است. این کاخ افسانهای در دوران پویایی خود بسیار زیبا و چشمگیر بود و هر تماشاگر و ایرانشناس اروپایی را در نگاه نخست متحیر کرده و زبان تحسین آنها را میگشود. هرچند عمارت کاخ در ابتدا بهگونهای متفاوت از آنچه که در امروز شاهد آن هستیم ساخته شده است؛ و به قول «هانری رنه دالمانی»، زیباییهای این کاخ به دلیل معماری چشمگیر و تزئینات انجام شدهاش، ذهن هر بینندهای را متوجه داستانهای شهرزاد قصه گو در داستانهای هزار و یک شب میسازد. این کاخ در دوران اوج و پویایی خود دارای باغهای بزرگ در اطراف، استخری بزرگ در مرکز، ورودی که به جادهی سنگفرش باستانی مشرف بود، سردری بسیار زیبا و مجلل و تزئیناتی قابل توجه و شگفتانگیز از هنر دست اساتید ایرانی همچون آیینهکاری و نقاشی دیواری و نیز کتابخانهای بزرگ در این کاخ تاریخی مشاهده میشد؛ این در حالی است که متاسفانه امروزه از این کاخ مجلل و دو طبقه، تنها یک سردر و یک شاهنشین برجای مانده است. البته عوامل مختلف طبیعی و اجتماعی، در کنار کمتوجهی در ساخت و سازهای اطراف و نیز استفادههای نادرست از این مکان به عنوان پاسگاه ژاندارمری، کتابخانهی عمومی و مدرسه، از عمده دلایل از بین رفتن بخشهای اصلی این کاخ ارزشمند تاریخی است. معماری قلعه جونقان الهام گرفته از معماری اروپایی و فرانسه نوین است . هرچند مدرسهی اسعد، بخش دیگری از قلعهی جونقان است که در ضلع غربی کاخ سردار اسعد، همچنان پابرجا است و گردشگران میتوانند هنگام حضور در این اثر تاریخی، از آن نیز بازدید کنند. در طبقهی فوقانی کاخ که به بخش شاهنشین شهرت دارد، میتوان ایوانی با ستونهای سنگی در سه جهت شمالی، جنوبی و شرقی مشاهده کرد که در مرزهای اتصال، آجرکاری متنوع و دیدنی اجرا شده است. در بخش غربی، کاخ به صورت یک دیوار یک دست و فاقد ستون و آجرکاری مشاهده میشود. درواقع این بخش از کاخ ساده و بدون تجملات است. همچنین در این قسمت از کاخ سردار اسعد اتاقها را با سقفی که به صورت هندسی توفال کوبی شده، پوشاندهاند. در عمق یک متری از سطح محوطهی کاخ، طبقهی دیگری قرار دارد که طبقه زیرزمین است. برای ورود به این بخش باید از زیر پله هایی که در طبقهی فوقایی تعبیه شده است، استفاده کرد. راهروها و اتاقهایی منشعب در این طبقه قرار دارد که سقف تمامی آنها به سبک قمی پوش، طاقبندی شده است. سازندگان در هر کدام از اتاقها یک بخاری دیواری با گچبریهای ساده، ساختهاند که درواقع به عنوان انبار خدمتکاران مورد استفاده قرار میگرفت.
در کاخ سردار اسعد، تزئینات زیبا و جالبیوجود دارد که برخی از آثار به جا مانده از آنها قابل توجه و تماشایی است. به عنوان نمونه، ستونهای سنگی در بخشهای شمالی، جنوبی و شرقی عمارت کاخ و به صورت دوتایی یا جفت در کنار یکدیگر، ۱۲ ستون (۶ ستون دوتایی)، در ایوان شمالی، ۶ ستون دوتایی در ایوان جنوبی و ۶ ستون دوتایی در ایوان شرقی قرار گرفته است. در بخش زیرین ستون ها نیز میتوان اشکال هندسی به صورت مکعب مستطیل را که با نقشهای یکنواخت و مزین به گل چند پَر و نیلوفر است، مشاهده کرد. تزئینات زیبایی همچون حجاری، گچبری و آجرکاری، عمارت کاخ سردار اسعد بختیاری را بسیار زیبا و تماشایی ساخته است . نمای خارجی طبقهی زیرین با هنر حجاری استادان ایرانی تزئین شده است. این تزئنیات قطعاتی از سنگ نما، نما و ازارههای سنگی ابزارکاری شده با تصاویر هندسی به شکل مستطیل و لوزی است. همچنین در قسمت جرزهای بین پنجرهها، لچک، پیشانی و لبهی ایوان نیز میتوان نقوش اسلیمی و گل بوته را مشاهده کرد. هنر گچبری از دیگر تزئینات صورت گرفته در بخش زیرزمین، طبقهی بالا بوده، دو طرف بخش ورودی اصلی بنای کاخ و سربخاریهای اتاقها است که زیبا و تماشایی جلوه میکند. آجرکاری به شکلهای مستطیل ساده، گل میخی، لوزی و مربعی در کل سطوح خارجی دیوار غربی از بخش بالای بنا و نیز سطوح پیشانی ازارههای سنگی تا بخش انتهایی دیوار و همچنین پخهای چهار زاویه قسهای ایوانها از دیگر تزئیناتی است که هنرمندان سازندهی این اثر ملی، در این بنا اجرا کرده و برزیبایی آن افزودهاند. استادکاران و هنرمندانی که ساخت و تزئین کاخ سردار اسعد بختیاری را برعهده داشتهاند، با بهکار گیری از روش معرق روی چوب و فلزکوبی، تزئیناتی به صورت گل و بوته را روی درهای ورودی راهروی اصلی در بیشتر فضاهایی که به بخش فوقانی مرتبط است، شکوه و زیبایی چشمگیر و قابل توجهی را ایجاد کردهاند که در نوع خود ستودنی است. و اما آخرین بخشی که در کاخ با تزئینات زیبا مشاهده میشود، سردر ورودی رفیعی است که سازندگان آن را با سقف هلالی در دو طبقه ساخته و در دو طرف آنها، اتاقهای مخصوص دیدهبانی و نگهبانی احداث شده است. عمده مصالح استفاده شده در ساخت کاخ، خشت با نمای آجر است که در پیرامون آن ارازههای سنگی مستطیلی منقوش و با ارتفاعی بالغ بر ۶۰ سانتیمتر بهکار برده شده است.
از نکات جالب توجه در مورد کاخ سردار اسعد میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- نخستین عمارت در چهارمحال و اصفهان که موتور برق و الکتریسیته در آن کارگذاشته شد.
- تالیف لغتنامه دهخدا توسط علیاکبر دهخدا، در این کاخ زیبا آغاز شده است.
- جمع زیادی از پناهندگان سیاسی در زمان جنگ جهانی اول در این کاخ حضور داشتند.
قلعه جونقان یا کاخ سردار اسعد بختیاری که از جاهای دیدنی شهرکرد و جونقان به شمار میرود، در تاریخ ۵ دی ماه سال ۱۳۵۶ به شماره ۱۵۴۸ به عنوان یکی از آثار تاریخی و ملی به ثبت رسیده است و همواره میزبان گردشگران خارجی و علاقهمندان به تاریخ و هویت ایرانیان است.