ما قله قاف شنیده بودیم اما قلعه‌ قافه”‹ نشنیده بودیم که شنیدیم! روستای قلعه‌ قافه، پیشنهاد این هفته ماست که برای سفر به آن باید ابتدا به مینودشت بروید و بعد به سمت جنوب حرکت کنید و آنقدر در جاده سبز و جنگلی از حسن‌ کل و علی‌آباد و عروسک دروک و کوه کمر بگذرید و برسید به روستای قلعه‌ قافه. قلعه‌ قافه از توابع بخش مرکزی شهرستان مینودشت در استان گلستان است که در ۱۳۵ کیلومتری گرگان قرار دارد. این روستا از اطراف به کوه‏های آرام ذوالفقار در غرب، کوه کمر در شمال و کوه‏های گاورلی، اینجه‏سو و نرمدار محدود می‏شود. مردم این روستا آن طور که در کتاب گردشگری روستایی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نقل شده است اجداد خود را از بازماندگان حسن صباح می‌دانند و اگر از آنها معنای نام روستای شان را بپرسید می‌گویند «لانه سیمرغ». این روستا را از آن جهت قلعه‌ قافه نامیده‌اند که در منطقه‌ای کوهستانی با شیبی تند قرار دارد. اگر گذارتان به این منطقه بیفتد، می توانید در کنار رودخانه چلی‌چای که از وسط روستا می‌گذرد دست و پایی تر کنید و از طبیعتی که در کنار رودخانه به وجود آمده بهره ببرید. این رودخانه قلعه‌ قافه را به دو بخش بالا و پایین تقسیم می کند.

معماری روستای قلعه‌ قافه مثل بیشتر روستاهای دامنه ای، پلکانی است. یعنی شبیه به همان چیزی که در ماسوله گیلان دیده اید. خانه‌های این روستا یکرنگ و یک شکل هستند و از دور شبیه نقاشی ها به نظر می رسند… با کوچه‌های باریک و پیچ در پیچش که زیر سایه درختان آرمیده‌اند و تصویری شبیه کارت پستال ها به شما نمایش می دهند. خانه‏ های روستا معمولاً در دو طبقه و با سقف شیروانی و دیوارهای گلی ساخته شده‏ اند؛ طبقات پایین محل نگهداری دام و انباری و طبقه دوم سکونتگاه خانوار روستایی است. بسیاری از خانه‏ ها فاقد حیاط هستند و در ورودی آن‏ها به کوچه باز می‏شود. مصالح به کار رفته در آنها هم اغلب گل، کاهگل، چوب، خشت و سنگ است. چشمه‏ های متعدد گلو (گل‏ و آب)، بیرام (تأمین کننده آب شرب قلعه‌ قافه بالا) و چشمه‏ های نهر آب، بی‏بی زهرا و لش‏آب (تأمین کننده آب شرب قلعه‌ قافه پایین) و چشمه برات علی‏شاه، در داخل روستا قرار دارد که در سفر به قلعه‌ قافه می توانید از آنها دیدن کنید. اگر اهل کوهنوردی هم باشید، کوه‏های ماران، آرام ذوالفقار، اینجه سو، گاورلی و نرمدار که مانند حصاری روستای قلعه‌ قافه را در بر گرفته ‏اند فرصت خوبی برای یک گشت و گذار کوهستانی به شما می دهند. این ارتفاعات، از جنگل‏های درختان سوزنی برگ و پهن برگ و انواع گونه‏ های جنگلی مانند راش، بلوط و توسکا و همچنین مراتع غنی با انواع گل‏ها و گیاهان پوشیده شده‏اند و چشم‏ انداز ارتفاعات، حاشیه رودخانه و چشمه‏ ها، فضای دل‏ انگیزی برای اقامت شما پدید آورده ‏اند.

کاروانسرای تاریخی روستای مهر در محور سبزوار-شاهرود در حاشیه روستای مهر قرار دارد که در روزگارهای قدیم منزلگاه کاروان‌های خسته جاده تاریخی ابریشم بوده و یکی از بهترین و زیبا ترین کاروانسراهای بین راهی این مسیر محسوب می‌شود. مصالح این اثر که مربوط به‌دوران قاجاریه است، از آجر، ملات گل و گچ و تزئینات آن به‌ صورت آجری نیم دایره است. طاق هاو قوس‌های آن نیز جناقی و هلالی است و دارای هشتی ، حیاط مرکزی ، اصطبل‌های شرقی و غربی و یک محل شاه‌نشین است.

غار هامپوئیل که در میان مردم محلی به «غار کبوتر» معروف است، در ۱۵ کیلومتر جنوب شرقی مراغه و در حوالی روستای «گشایش» واقع شده است. این غار در کمرگاه کوهی صخره‌ای، رو به جنوب قرار گرفته است و از بستر رودخانه «موردی چای» حدود ۱۶۰۰ متر ارتفاع دارد. عرض دهانه غار ۸ متر است و ارتفاع آن به ۲۵ تا ۴۰ متر است. طول و عرض میدان اول غار تقریباً ۴۰ در ۶۰ متر است. در ابتدای ورود به غار، کتیبه‌ای به زبان روسی دیده می‌شود که تاریخ آن مربوط به سال ۱۹۲۵ میلادی است. اهمیت غار کبوتر به خاطر وجود چاه‌های عمیق و مخوفی است که به صورت تنوره‌های سنگی و تالارهای بزرگ دیده می‌شود. این غار بیش از غارهای دیگر مورد توجه غارشناسان، محققان و کوهنوردانی است که همه ساله برای بازدید از آن به این منطقه سفر می‌کنند. از دهانه غار که وارد می‌شویم به محوطه وسیعی می‌رسیم که در سقف آن دو حفره جالب توجه وجود دارد. در قسمت شمال شرقی انتهای میدان اول، راهرویی بسیار تنگ وجود دارد که راه ورود به میدان دوم است. در میدان دوم، چهار راهی وجود دارد که دو راه به میدان اول، یکی به سمت داخل غار و راه بعدی که راهروی تنگی است به محوطه دیگری در جنوب شرقی غار باز می‌شود.

در سمت شمال و شمال شرقی میدان دوم، چهار حفره و فرورفتگی گود به چشم می‌خورد، که نشان دهنده وجود چهار حلقه چاه عمیق است. همه ساله تغییرات زیادی در داخل غار اتفاق می‌افتد. تغییرات عمده میان میدان اول و دوم، از نظر زمین‌شناسی، پیدایش خاکستر است که گاهی تا قوزک پا و حتی تا زانو می‌رسد. داخل چاه‌های متعدد غار، دو سفره آب وجود دارد که یکی به علت ریزش از بین رفته، ولی در چاه دیگر آب وجود دارد و صدای جریان آن از بالا به گوش می‌رسد. در اطراف چاه‌ها و دیواره‌ها و سقف میدان دوم رسوبات آهکی و استالاکتیت، مناظر جالب توجه و زیبایی به وجود آورده است. هوای غار بسیار مرطوب است و در انتهای آن به خصوص در کنار چاه سوم و چهارم هوای کافی وجود ندارد و برای رسیدن به کنار چاه‌های مزبور، بدون تجهیزات کافی مانند طناب، نورافکن، وسایل ایمنی، کپسول هوا و راهنما غیرممکن است. در حال حاضر این غار تحت مدیریت و بهره‌برداری سازمان یافته نیست.

بعد از آبادی محمدآباد کاج، در پای اولین تپه­ ها آهکی به طرف شمال شرقی، آثار این قلعه قدیمی مخروبه مشاهده می­شود. این قلعه که در کنار قلعه سنگی محمدآباد قرار دارد، مربوط به دوره اشکانی است و خرابه­ های آن شامل یک دیوار بلند از خشت­های ضخیم است. برای ساخت این قلعه محوطه­ای را محدوده نموده و در وسط آن بناهای چند طبقه ساخته بودند. دربرج­های و پی­های سنگی، ورقه­های آهکی برای استحکام به کار رفته است. از آنجا که ساختمان به کلی فرو ریخته قبل از کاوش دقیق نمی­توان نقشه اصلی آن را روشن نمود. بهر حال خشت­های قطور و بزرگ بدنه و پایه، از تعلق ساختمان به دوران پیش از اسلام حکایت می­کند. در اطراف قلعه گلی بقایای ظروف شکسته وکاشی­های لعاب­دار فراوان دیده می­شود.