زیارتگاه
آرامگاه سید غلام رسول
آرامگاه سید محمد، مشهور به سید غلام رسول، از زیارتگاههای مسلمانان هند و مردم منطقه بوده است و قدمت این آرامگاه به سال ۴۵۶ هجری قمری باز میگردد. این مقبره در بدو ورود به شهر چابهار نمایان است و بهواسطه معماریاش، برای غالب گردشگران جذابیت دارد. بنای آرامگاه سید غلام رسول از معماری هندی تاثیر پذیرفته است و شاخصههای معماری هند را بهطور واضح میتوان در آن رویت کرد. به احتمال بسیار مسلمانان هند بهدلیل توجه به صاحب مقبره، این تغییرات را در دورههای بعد از ساخت روی آن صورت دادهاند. این آرامگاه با شماره ثبت ۱۵۵۹ در تاریخ ۱۳۵۶/۱۰/۵ به ثبت رسید و در دهههای اخیر توسط میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان مرمت شده است.
آرامگاه سید غلام رسول از مقاصد مذهبی و جاذبه های گردشگری استان سیستان و بلوچستان است و در حاشیه ضلع شرقی و در پنج کیلومتری شمال غربی خلیج چابهار قرار دارد. پلان معماری بنای آرامگاه سید غلام رسول بهشکل بناهای دوره سلجوقی است. برخی بر این اعتقاد هستند که بنا مربوط به دوره تیموری است و شاخصههای معماری این دوره نیز در بنا دیده میشود. احتمال میرود بنا در دورههای بعد تکمیل شده باشد و شاخصههایی از معماری تیموری هند در آن به کار رفته باشد. طرح و نقشهای روی بنا نیز از اصالت خاصی برخوردار هستند و مشابه در بناهای دیگر مربوط به عصر صفویه نیز دیده میشود. بنابراین میتوان گفت بنا به احتمال بسیار، آرامگاه در عصر سلجوقی ساخته و تزیینات آن در دورههای بعدی تکمیل شده است.
آرامگاه سید غلام رسول با دیوارهای سفید به سبک معماری هندی ساخته شده است. بنا در ضلع غربی حیاط، روی صفههای به ارتفاع یک متر قرار دارد. ورودی اصلی بنا در میانه ضلع غربی این پیشخوان است و سطح دیوارهایش را با تعبیه طاقچهها و طاقنماهایی با تزیینات گچی بهشکل دایره، پشت سر هم ساختهاند. بر پیشانی ورودی بنا نقاشی تزیینی رنگارنگی با طرحهای نقوش ستارههای مشبک دیده میشود. در قسمت شرقی آرامگاه، یک پیشخوان با سقف تیرهای چوبی و حصیری و چند ستون چوبی جای گرفته است که با پنج پله به حیاط وصل میشود و قدمت چندانی ندارند. در چهار گوشه زیارتگاه، چهار مناره کوتاه وجود دارد و نیمدایرههایی از گچ، به رنگ سفید، بین این منازل را پر میکند. گنبد از داخل دارای نواری از تزیینات هندسی و گیاهی با رنگهای زرد، قرمز، آبی، سفید است. بالای چهارطاقی بنا، چهار نورگیر وجود دارد که قسمتی از نور داخل آرامگاه را تامین میکنند. در ضلع غربی طاقنمایی با تزیینات مقرنس دیده میشود که در داخل آن کلمات «لااله الا الله» «یا محمد» «یا علی» و… را روی نقش گلها طرحاندازی کردهاند. در نمای ضلع شمالی، روبهروی محراب نیز طاق نماهایی با تزیینات مقرنس دیده میشود که محل نذر و روشن کردن شمع است. مقبره در میانه بنا واقع و روی آن صندوقچه و بر فراز صندوقچه حجله چوبی با تزیینات هندسی و زینتهای بلوچی گذاشته شده است.
در مورد صاحب آرامگاه در کتاب فرهنگ مردم بلوچ که توسط عبدالله ناصری به نگارش درآمده، دو دیدگاه ذکر شده است:
در مورد صاحب مزار دو عقیده وجود دارد. یکی آنکه معتقد هستند این مزار از آن عارف وارسته و مرد حقی است به نام سید عبدالرسول و این زیارتگاه مردم شیعه چابهار است و افراد غیرشیعه هم از شیعههای این سرزمین پیروی میکنند. بعضی دیگر بر این باوراند این مزار یک لوطی است (مطربهای دوره گرد را لوطی مینامند). در مورد صاحب مقبره روایاتی مختلف وجود دارد. گفته شده که وی خود هندی تبار بوده و زنی از اهالی چابهار را اختیار کرد، اما در شب عروسیاش دچار کسالت شد و فوت کرد.
معتقدان به سید غلام رسول هر ساله در سالروز مرگش (روز آخر ذیالقعده)، بهمدت ده روز با سازودهل به آوازخوانی، رقص و پایکوبی میپرداختند. دو نظریه درباره این مراسم وجود دارد:
- از آنجا که لوطی فوت شده عمرش را به شاد کردن مردم میپرداخت، وصیت کرده بود بعد از مرگش در کنار قبر وی مراسم شادی برگزار شود و تاثیر وجود خود را در شادمانی مردم بعد از مرگش حفظ کند.
- از آنجا که این شخص عروسی ناکام و نافرجامی داشت، دوستدارانش هر ساله در سالروز مرگش برایش جشن تدارک میدیدند تا یاد او را زنده کنند.
هرکدام از این نظریهها صحت داشته باشد، در هر صورت امروزه چنین مراسمی برگزار نمیشود و تقریبا میتوان گفت از بین رفته است. پیروان صاحب این مزار اکثرا شیعه مذهب هستند و در ماه محرم مراسم سوگواری در این مقبره برگزار میکنند.
چشمه آب گرم ایوب پیغمبر
روستای ایوب پیغمبر که در شمال شهر بجنورد قرار گرفته است، حدود ۹۵ کیلومتر با این شهر فاصله دارد. این روستا در دهستان «گیفان» جای گرفته است و برای دسترسی به آن، باید از روستاهای «میانزو» و «حاجی عبدالوهاب» عبور کنید. روستای ایوب پیغمبر زیباییهای طبیعی فراوانی دارد، ولی بدون شک یکی از مهمترین جاذبههای طبیعی آن که مورد توجه گردشگران است و برای آنها جذابیت دارد، چشمه آب گرم آن است. چشمه آب گرم ایوب پیغمبر روی یک تپه که ارتفاعی در حدود ۳۰۰ متر از سطح دره گیفان دارد، قرار گرفته است. چشمه آب گرم اصلی روستا، بهصورت یک استخر یا حوض چند ضلعی است. در اطراف این استخر حصارکشیهایی دیده میشوند که برای حفظ امنیت و جلوگیری از سقوط احتمالی افراد و حیوانات در آن ساخته شدهاند. نکته مهمی که وجود دارد این است که آب همه چشمههای این روستا گوگردی است و برای درمان انواع مختلف بیماریهای پوستی مفید و سودبخش است. به همین دلیل خیلی از مردم با هدف تسکین بیماریهای پوستی خود نیز به چشمههای آب گرم روستای ایوب پیغمبر مراجعه میکنند. دمای آب چشمه اصلی روستای ایوب در حدود ۴۷ درجه سانتیگراد است. در نزدیکی چشمه آب گرمی که پیش از این اشاره کردیم، یک چشمه آب سرد نیز وجود دارد که آب آن قابل آشامیدن است. آب این قسمت از گوشه ضلع شمالی وارد استخر آب گرم میشود و به همین دلیل سردی آب در آن ناحیه از استخر احساس میشود. درمجموع ترکیب چشمههای آب گرم و سرد در درون این استخر موجب این شده است که دمای آن به حد متعادلی رسیده و برای یک شنای لذتبخش کاملا مطلوب باشد.
مقبره کنار استخر : در کنار استخر آب گرم روستا، یک زیارتگاه کوچک با یگ گنبد طلایی رنگ زیبا خودنمایی میکند. ساکنان قدیمی روستا اعتقاد دارند که این مقبره به ایوب پیامبر تعلق دارد و حکایتهای نیز از آن تعریف میکنند. این مقبره با عنوان زیارتگاه حضرت ایوب شناخته میشود و به نظر میرسد که متعلق به دوران قبل از اسلام است، چراکه در سال ۱۳۳۴ جهت قبر آن را بهسمت قبله تغییر دادند.گردشگرانی که به قصد چشمههای آب گرم به این روستا سفر میکنند، میتوانند پس از شنا در استخر و پاکیزگی بدنشان، برای زیارت به این مقبره نیز سری بزنند. تحقیقات حاکی از این است که روستای ایوب که نام قدیم آن حاجی عبدالوهاب بوده است، در حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد. در واقع نام روستا بهدلیل همین زیارتگاهی که منسوب به حضرت ایوب پیامبر است، به روستای ایوب مشهور است. در مورد چشمه آب گرم روستا و مقبره کنار آن روایت جالبی از قول مردم روستا بیان میشود. خیلی از مردم اعتقاد دارند که حضرت ایوب پیامبر زمانی که از این روستا عبور میکرده است، دچار بیماری پوستی میشود. آنگاه عصایش را در این مکان بر زمین میکوبد که به اذن خدا، چشمه آب گرمی شکل میگیرد و حضرت ایوب برای رفع آلودگیها و کرمهای بدن خود و تسکین بیماری خود در این چشمه شفابخش به استحمام میپردازد. جالب اینجا است که گویا در اعماق استخر فسیلهایی از کرم و سایر جانداران دیده شده است که این خود میتواند باور ساکنان روستا در مورد شکل گیری این چشمه آب گرم را تقویت کند! بهدلیل همین باورها آب چشمه آب گرم برای مردم این روستا جنبه مقدسی دارد و آنها اعتقاد دارند که افرادی که میخواهند در آب شفابخش آن شنا کنند باید با ذکر نام خداوند متعال وارد شوند.
تسهیلات و امکانات : در حال حاضر آب گرم ایوب دارای دو استخر جدا از هم است که یکی از آنها مخصوص استفاده آقایان و دیگری مخصوص استفاده بانوان گرامی است. استخر آقایان در واقع محل اصلی جوشش آب چشمه آب گرم است. در سالهای اخیر تلاش شده است تا با قرار دادن تعدادی کانکس در مجاورت این محل گردشگری، امکان اقامت شبانه گردشگران در این مکان فراهم شود، ولی در کل باید ادعا کرد که روستا دارای امکانات اقامتی مناسبی نیست و نمیتواند پاسخگوی تعداد زیادی از مسافرین باشد. مانع دیگر بر سر راه جذب گردشگر بیشتر، جاده نه چندان مناسب منتهی به این روستا است که ممکن است تعداد کمتری از مردم را برای سفر به روستای ایوب و استفاده از چشمه آب گرم زیبای آن ترغیب کند. عدم توجه مسئولین استان به افزایش تسهیلات رفاهی در این روستا و بهبود مسیر ارتباطی آن مسئلهای است که کمی آزاردهنده است، زیرا روستای زیبای ایوب پیامبر علاوه بر داشتن این چشمه آب گرم، با طیف گستردهای از سایر جاذبههای طبیعی خود همچون ارتفاعات زیبا و سرسبز، انواع گیاهان دارویی و خوراکی، تنوع جانوری و گیاهی و همچنین هوای معتدل و دلانگیزش، میتواند گردشگران زیادی را از سراسر نقاط ایران جذب کند و سهمی مهم در رونق گردشگری استان خراسان شمالی داشته باشد.
مقبره دعبل خزاعی
شهر باستانی شوش از مراکز تمدن قدیم، از معروفترین شهرهای دنیا، پایتخت چند هزار ساله مملکت عیلام و همچنین پایتخت زمستانی امپراطوری هخامنشی بوده است. شوش در دوره اسلامی نیز مدتها از شهرهای پرجمعیت و پررونق بود. از بناهای تاریخی و مذهبی و جاهای دیدنی شوش میتوان به آرامگاه دعبل خزاعی اشاره کرد که شاعر معروف شیعه و مداح اهل بیت (ع) است. نام اصلی او، محمدبن علی خزاعی است که ابوعلی یا ابوجعفر هم به او میگفتند، شاعر مشهور شیعه و در رده اول شاعران عرب بود که در سال ۱۴۴ هجری شمسی در زمان امام جعفر صادق (ع)، در کوفه به دنیا آمد. روز و ماه تولد ايشان مشخص نيست. دعبل از سن نوجوانی سرودن شعر را آغاز كرد. خاندانش از شیعیان قدیمی و راوی حدیث و شاعر بودند و برادرش علی و پسر عمویش ابوالشیص نیز، همگی شاعر بودند. در اوايل جوانی دعبل بود كه به درخواست هارونالرشيد خليفه عباسی به دربار او رفت تا شعر بسرايد. اما پس از مدتی از دربار هارونالرشيد خارج شد. مسير زندگانی دعبل از اين زمان عوض شد. او بيش از گذشته شيفته اهل بيت شده بود و از اين زمان به بعد شروع به سرودن شعر در مدح اهل عصمت (ع) کرد.
دعبل خزايی بهطور مخفيانه و محرمانه به دليل هجوياتی كه در مورد خلفای عباسی سرود و برای فرار از ماموران خلفای عباسی، ميان شهرها رفت و آمد میكرد. دعبل خزاعی در خوزستان در يكی از روستاهای اطراف شوش پس از نماز مغرب و عشا توسط تیری زهرآگین کشته شد. او در سن ۹۸ سالگی در سال ۲۳۹ هجری شمسی به دستور مالک بن طوق به شهادت رسید. برای دعبل خزاعی ۵ قبر ذكر شده بود. آن هم به دليل اينكه شيعيان سخت شيفته دعبل و ايثار و مبارزات ايشان بودند و قبر واقعی ايشان كه در شوش بود را مخفی نگه داشتند تا مورد توهين بنی عباس قرار نگيرد و اين شايعه را پخش كردند كه قبر دعبل در خراسان، آفريقا، شادگان، و بين راه اهواز و آبادان قرار دارد. شهرستان شوش مدفن دعبل خزاعی شاعر معروف شیعه و مداح اهل بیت (ع) در زمان حکومت عباسیان است. یکی از بناهای تاریخی و مذهبی شهرستان شوش، آرامگاه دعبل خزاعی است. آرامگاه دعبل خزایی در مرکز شهر شوش کنار مجتمع فرهنگی دعبل خزاعی و در ۲۵ کیلومتری جنوب شهر دزفول واقع شده است. در بخش شمالی شهر باستانی شوش، در قبرستان قدیمی این شهر و در کنار بقعه امامزاده عبدالله بن علی، آرامگاه این چهره بزرگ فرهنگی جهان تشیع قرار دارد. معماری فضای بقعه و محوطه آجری آن به همراه گنبد خاص، علاوه بر فضای فرهنگی و معنوی حال و هوای خاص سنتی و معماری دلنشینی دارد. از لحاظ جغرافیایی، این آرامگاه در منطقه مسطح و در دشت وسیع شوش از جلگه خوزستان قرار گرفته است. آرامگاه دعبل خزاعی از لحاظ فضای درونی بدلیل دارا بودن بافتی سنتی و مذهبی برای اجرای امور فرهنگی بسیار مناسب است. بقعه دعبل از لحاظ آب و هوایی در منطقهای گرم سیری قرار گرفته است كه در زمستان آب و هوایی معتدل و تابستانی گرم دارد. به گفته سازمان اوقاف و امور خیریه شهرستان شوش، این بقعه بدلیل اینكه در مدت مدیدی ساخته شد، سبب شد كه این مكان مهجور واقع شود و افراد كمتری نسبت به شخصیت عظیم دفن شده در این مكان به آن سر بزنند. بنای فعلی بقعه متبرکه، به دستور مقام معظم رهبری آیتالله خامنهای و توسط وزارت مسکن و شهرسازی بازسازی شده است.
زیارتگاه دانای علی (رحمة الله علیه)
زیارتگاه دانای علی (رحمة الله علیه) در استان گیلان-شهرستان رشت-بخش مرکزی-خیابان بیستون واقع شده است. دانای علی حدود دو قرن پیش در محله (عینک) و به روایتی (سیاه اسطلخ) رشت می زیست که اصالتاً زنجانی بود او از کودکی در رشت زندگی می کرده و شغل او زراعت بود و نیز از طریق فروش علف به صاحبان دام امرار معاش می کرده است. این عبد صالح خدا همچون کربلائی احمد (حافظ کل قران) و شیخ رجبعلی خیاط عارف و زاهد و … به علت ایمان و تقوا و صداقت در گفتار و رفتار و سلامت نفس به مناعت طبع و دستگیری و یاری نیازمندان و رعایت حرام و حلال و روحیه شجاعت، علیرغم اینکه نه امام زاده بودند و نه سید، هم در حیات خود رافع مشکلات مردم بودند و هم در ممات خود واسطه خیرات و برکات برای زوار و متوسلین به قبر خود میباشند. این عارف زاهد به علت داشتن طی الا رض، مریدانی داشت و از هر پیرمرد رشتی اگر درباره دانای علی سوال شود با شور و شعف داستان نجات یک حاجی رشتی که در مکه گرفتار راهزنان و سارقان شده بود و تمام پول و مال خود را از دست داده بود و سرانجام توسط دانای علی با طرفه العینی با سلامت به زادگاهش برگشته بود. از جمله پیران سریه ای است که در حدود سال ۱۲۶۴ه.ق وفات کرده و این بقعه از بقاع مشهور و مورد علاقه مردم رشت است. پیران قوم و محله میگفتند این بقعه از آن پیری دانا و مومنی پرهیزگار است که به مقام طیالارض رسیده و نمازهای روزانه خود را در مکه معظمه میخواند و همین نکته علاوه بر دانش بالای این فرد در زمان خود او را متمایز از دیگران کرده بود. همچنین در روایات آمده است هنگامی که راز فارغ از زمان و مکان بودن او توسط دیگر افراد کشف شد دانای علی برای همیشه ناپدید شد و برخی نیز فوت او را به همین واقعه نسبت میدهند. در روایات آمده که وی عارفی وارسته و مردی متقی و پرهیزگار بوده که به مقام «ابدالی» رسیده بود که در عرفان به معنای انسان کامل است و به همین دلیل لقب دانا که مترادف «انسان کامل» است را به خود اختصاص داد. یکی از کرامات این بزرگوار آگاهی کامل به اسماء اعظم بود.
زیارتگاه شیخ اندر آبی در قشم
زیارتگاه شیخ اندر آبی قشم در جزیره شیخ اندر آبی قرار دارد و این جزیره از لحاظ موقعیت مکانی در بخش شمالی جزیره قشم و ما بین بندر خمیر ولافت واقع شده است که در حال حاضر این جزیره مسکونی نمی باشد. زیارتگاه شیخ اندر آبی، نام جزیره ای کوچک و غیر مسکونی در خلیج فارس می باشد که جزئی از شهرستان قشم، استان هرمزگان به شمار می رود. این جزیره دیدنی در شمال جزیره قشم در فاصله ۳ کیلومتری روستای بندر لافت قرار گرفته است. این مکان دیدنی وسعتی حدود ۸ هزار متر مربع دارد و سالانه تعداد بسیاری بازدیدکننده از آن دیدن می کنند. زیارتگاه شیخ اندر آبی در محدوده ای بین لافت (از شرق)، جنگل های حرا از غرب و بندر پل از شمال واقع شده است. جالب است بدانید این جزیره زیبا به علت وسعت کمی که دارد هنگام مد و بالا آمدن آب دریا، به زیر آب فرو می رود و تصویری دیدنی و خارق العاده را برای علاقه مندان تور قشم به نمایش می گذارد. فاصله این مجموعه دیدنی تا بندر لافت حدود ۵ دقیقه می باشد که گردشگران عزیز می توانند به راحتی با یک قایق موتوری خود را به آنجا برسانند و از زیبایی های توصیف نشدنی آن دیدن کنند و نهایت لذت را ببرند. گفتنی است در حاشیه شمالی جزیره شیخ اندر که سطح آن پایین تر از سطح سایر قسمت های جزیره می باشد تعداد زیادی درخت حرا وجود دارد و در جنوب شرقی آن نیز گنبد سفیدی معروف به زیارتگاه شیخ اندر آبی یا قدمگاه شیخ وجود دارد. هنگام جزر نیز جزیره، وسعت بیشتری به خود می گیرد و در موقع مد و بالا آمدن آب دریا، مساحت آن به طور چشمگیری کاهش می یابد. این زیارتگاه در نظر ماهیگیران و دریانوردان از ارزش بالایی برخوردار است و آن را مورد احترام می شمارند و همچنین هم اکنون کسی در این جزیره زیبا زندگی نمی کند و از سکوت و آرامش خاصی برخوردار است. علاقه مندانی که تمایل دارند از شیراز به این جزیره زیبا سفر کنند می توانند با استفاده از تور قشم از شیراز به این مکان گردشگری زیبا بروند و تجربه یک روز به یاد ماندنی را در ذهنشان به ثبت برسانند.