اشکال زیبای استالاگمیت‎های متعدد این غار موجب شده که آن را بتخانه بنامند. غار بتخانه در ۱۸ کیلومتری جنوب شرقی شهر کوهدشت در کوه دمچهر قرار دارد. قسمتی از دهانه غار به علت طبیعی بسته شده است، اما قسمتی از آن باقی است که باید به شکل خزیده از آن گذشت و به غار وارد شد. طول دهانه غار، ۱۸ متر و ارتفاع سقف آن نزدیک به ۲۰ متر بوده که سراسر سقف و دیواره آن به علت نفوذ آب از لایه‎های آهکی، سفید شده است. این غار شامل دو قسمت جنوبی و شمالی است که قسمت شمالی آن وسیع‎تر است. وجود سنگ چخماق و سفال‎های شکسته سیاه و منقوش مؤید زندگی غارنشینی در این ناحیه است. آثار دوره‎های مختلف تمدن‎های گذشته در این غار یافت شده و به نظر می‎رسد که در آن آثار پالئولیتیک نیز وجود داشته است. طول غار نزدیک به ۲۰۰ متر و پهنای آن به طور متوسط ۲۰ متر است. اشکال زیبای استالاگمیت‎های متعدد این غار که ارتفاع برخی از آنها به ۵۰ متر می‎رسد موجب شده که این غار را بتخانه بنامند.

منطقۀ مرندباستانی حداقل دارای چهار واحد آتشکدۀ بزرگ بوده است بنام های آتشکده مانداگارنا در شمال شهر مرند و آتشکده ی گرگر (در وسط شهر گرگر) وآتشکده ی مزگید (تپه گوگرد) در ۴۴ کیلومتری مرند در نزدیکی جادۀ گلین قیه و آتشکده ی مرکید واقع در شمال روستای دیزج حسین بیک و شرق مرکید . این آتشکده های باستانی اغلب پس از فتح منطقه بدست سپاهیان اسلام تخریب و باقیماندۀ آن به عنوان کول تپه( تپۀ خاکستری ) مشهور گردیده است.( البته به نظر صاحبنظران کول تپه ها در اصل مکان های آتشکده نیستند بلکه بازماندۀ خاکستر سوزانیدن اجساد مردگان بومیان هستندکه با آمدن دین زرتشت سوزانیدن اجساد نهی و ملغی گردیده است.) بهرحال برخلاف نظر حاکم برذهن بیشتر علاقمندان مرندی، آتشکده مانداگارانای مرند دریالدیر قرارندارد بلکه در شمال وپشت گورستان باغ رضوان بطرف کوره های آجرپزی (سمت چپ جادۀ فرعی که در ابتدای جاده موتور آب قرار دارد) درمیان باغات ومزارع قرار دارد که از اطراف دیده نمی شود. با توجه به نوشته هرودوت وگرنفون و بطلیموس در ۲۲۰۰ سال قبل که مرند را با نام مانداگارانا آورده اند، بنظر می رسد نام آتشکده ماندگار و فعال مرندیعنی مانداگارنا یا مانداگارانا بوده است ومرند نام آن زمان خودرا از این آتشکده به عاریت گرفته است و همین تپه باستانی خاکستری است که مورد بازدید دانشمندان و جهانگردان قرار گرفته است و ویلیامزجکسن جهانگرد و باستان شناس آمریکائی نیز با از دست دادن امکان مشاهده این تپه آتشکده ای( درحدود۱۰۰سال پیش) اظهار تأسف می کنددرحالیکه مؤلفین کتابهای مربوط به مرند دقت نکرده وفکرکرده اند جکسن قلعۀ یالدیرراندیده است درحالیکه تپۀ یالدیر حالاهم از بیشتر جاهای مرند قابل رؤیت است چه برسد به ۱۰۰ سال ژیش و ازژس خانه های دوسه متری!

(متأسفانه اکثر نویسندگان و مؤلفین کتابهای مربوط به مرند هم این تپه را که درمیان درختان باغات محصوراست را ندیده اند وروی عدم آگاهی دچار اشتباه مهمی شده و نام این آتشکده را که سالهاست بخاطر خاکبرداری و کودبرداری عوض تپه ، بصورت گودالی در سر راه جاده فرعی کوره های آجر پزی در شمال باغ رضوان دیده می شود به قلعه یالدیر داده اند ! مانند کتابهای تاریخ مرند صفحات ۳۵۶تا ۳۶۰ و صفحه ۷۲ کتاب میراث فرهنگی آذربایجان شرقی و صفحه ۴۷ کتابچه سیمای تاریخی فرهنگی مرند و جلفا وکتاب مرند شهر نوح نبی صفحه ۱۳ وکتاب فرهنگ جغرافیای آذربایجان صفحه ۴۷۲ و..و.. اغلب نشریات وسایت های اینترنتی هم که مطالب خود را از این کتابها برداشت کرده اند دچار همین اشتباه شده اند !).درحالیکه باید درنظرگرفت همانطوریکه در اسلام درهرشهری فقط میتواند یک مسجد جامع وجود داشته باشد در دین زرتشت هم درهرشهری فقط یک آتشکدۀ بزرگ برای روشن نگاه داشتن آتش مقدس ودادن آتش به آتشکده های محلات شهر وجود داشته است. کول تپه(تپهّ خاکستری ) یا آتشکده ی مانداگارانای مرند درشمال و پشت باغ رضوان نرسیده به کوره های آجرپزی واقع است.

یکی از پدیده های زیبا که در نوع خود در استان گیلان بی نظیر است “غار آویشوی ” واقع در منطقه ای به همین نام در ۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر شاندرمن شهرستان ماسال است. این غار آهکی که از لحاظ زمین شناختی جزو اشکال کار دستی در سنگهای کربناته به شمار می رود در اثر عملکرد آبهای جاری بر روی این سنگها در مدت زمان بسیار طولانی شکل گرفته است. ستونهای آهکی چشم اندازهای زیبا و منحصر به فردی را در این غار به وجود آورده اند و دهانه بسیار بزرگ غار به ارتفاع حدود ۱۹ متر و عرض ۱۴ متر که در میان غارهای کشف شده در استان نظیر آن یافت نمی شود. تاکنون بیش از دو هزار متر از ژرفای غارآویشو که طویل ترین غار استان گیلان محسوب می شود توسط غارنوردان و کوه نوردان محلی مورد پیمایش و اکتشاف قرار گرفته است. قرار گرفتن “غار آویشو” در مجاورت سنگهای دگرگونی کمپلکس شاندرمن که بقایای دگرگون شده از پوسته اقیانوسی پالئوتتیس به شمار می روند بر زیبایی آن افزوده است. در شهرستان ماسال بیش از ۱۷ غار بزرگ و کوچک وجود دارد که بزرگترین آنها غار ” آویشو” است که در ارتفاع یک هزار و ۳۰۰ متری از سطح دریا و بین مناطقی همچون ” تائی بنه”، “انده چو” و” خماسون ” در بستر دره ای کم آب قرار دارد. این غار شگفت انگیز که در حوزه جغرافیایی بخش “شاندرمن” شهرستان ماسال واقع شده از بزرگترین غارهای گیلان و در نوع خود یکی از کم نظیرترین غارها در سطح کشور است. دیدن قندیل و مناظر بکر اطراف و نیز تماشای درون غار برای بازدیدکنندگان بسیار جذاب است. “غار آویشوی ” بیش از ۷۵ میلیون سال قدمت دارد. در این غارهفت آبشار و شمار زیادی قندیل وجود دارد و در صورت برنامه ریزی می توان طبیعت گردان زیادی را به منطقه جذب کرد. این غار از بی نظیرترین غارهای کشور است که در دل جنگلهای شهرستان ماسال قرار دارد و قندیلهای گوناگون و آبشارهای زیبای آن می تواند هر بیننده ای را مجذوب خود کند.

آبشار ارزنه در استان خراسان رضوی واقع است. آبشارهای ارزنه از جاذبه های طبیعی روستای ارزنه هستند که در امتداد رودختنه ارزنه از ارتفاعات باخرز سرچشمه می گیرند. آبشارها از ۳ آبشار پی درپی تشکیل شده اند. در بالادست آبشار اول، آبگیری ایجاد شده است که برای شنا مورد استفاده گردشگران قرار می گیرد. دسترسی به این آبگیر، دشوار است و نیاز به مهارتهای فنی دارد . آبشار اصلی ارزنه، باارتفاع ۶۰ متر، در ضلع جنوب غربی آبگیر و آبشار دوم، با ارتفاع تقریبی ۲۵ متر در جنوب آبگیر به صورت پلکانی واقع شده اند. آبشار سوم در ضلع غربی آبگیر واقع شده و در واقع ترکیبی از ۲ آبشار قبلی است. این آبشار با ارتفاع ۳۰ متر، ابتدا در آبگیری کوچک جمع می شود و سپس جریان می یابد. دسترسی به این منطقه از طریق مشهد- فریمان- تربت جام – باخرز- ارزنه ( طول مسیر ۲۱۰ کیلومتر) و یا مشهد-تربت حیدریه – باخرز- ارزنه ( طول مسیر ۲۴۰ کیلومتر) امکانپذیر است. شایان ذکر است امکانات رفاهی و اقامتی در این مکان برای بازدیدگنندگان مهیا شده است. روستای ارزنه ، روستایی از توابع بخش باخرز شهرستان تایباد در استان خراسان رضوی ایران است. روستای ارزنه در ۱۴ کیلومتری جنوب غربی باخرز و ۲۱۰ کیلومتری مشهد واقع شده است.