بازار بزرگ سیمره بعد از ۱۴۰۰ سال از زیر خاک بیرون آمد! این بازار که متعلق به قرون اولیه اسلامی است در آخرین کاوش های باستان شناسان ایلامی پیدا شد و سرنخ های تازه ای از زندگی مردمان آن عصر در اختیار باستان شناسان قرار داد. بهزاد فریادیان سرپرست هیئت باستان شناسی شهر تاریخی سیمره در این باره گفت: «در این کاوش با تلاش باستان شناسان سازه بزرگ یکی از بازارهای شهر باستانی سیمره با قدمتی حدود ۱۴۰۰ ساله با معماری پیچیده نمایان شد.» در این کاوش ۸ حجره، طاقچه، طاق نما، ستون، گچبری هایی با نقوش هندسی و گل و گیاه، ظروف منقوش و غیر منقوش سفالی و ظروف شیشه ای بدست آمده است. اتاق‌های تو درتو و تاقچه‌های قرینه هم و همچنین قطعاتی از گچبری های منقش به نقش گل و گیاه و ظروف سفالی و شیشه‌ای، آثار دیگری بودند که باستان شناسان ایلامی در کاوش های خود به دست آوردند.

فریادیان با بیان اینکه اصلی ترین سازه این اثر مربوط به قرون اولیه اسلامی و لایه های پایین تر آن مربوط به اواخر دوران ساسانی است به خبرگزاری مهر گفت: «ایستایی سازه های خارج شده از دل خاک قابل مرمت و بازسازی است.» محوطه تاریخی سیمره متعلق به دوره ساسانیان و قرون اولیه اسلامی است که در واقع با ورود اسلام به ایران و انقراض سلسله ساسانی؛ به مدت ۳۳۰‬سال محل سکونت امرای اسلامی بوده است. اما به گفته فریادیان این شهر که ششمین اثر ملی به ثبت رسیده کشور به شمار می‌رود، به دلیل وقوع زلزله یا خشکسالی های متوالی و یا حتی دیگر بلایای طبیعی خالی از سکنه شده است.

مجموعه تاریخی بازار اردبیل در میانه شهر و در طرفین خیابان امام خمینی واقع گردیده و به جهت قدمت و دارا بودن معماری سنتی از بازارهای تاریخی و جالب توجه ایران به شمار می آید و چون دیگر بازارها مشتمل بر راسته ها، تیمچه ها، سراها و مسجد و گرمابه است. بازار اردبیل از سابقه طولانی و درخشانی برخوردارمی باشد. مقدسی و اصطخری (قرن چهارم ه.ق)، بازار اردبیل را به شکل صلیبی توصیف می کنند که در میانه آن مسجد قرار داشته است. بازار اردبیل در قرن ۷ و ۸ ه.ق نیز از رونق فراوانی برخوردار بوده اما رونق اصلی آن مربوط به دوره صفویه است. در این دوره به جهت اینکه اردبیل خاستگاه سلاطین صفوی، مرکز دینی و همچنین جایگاه مقابر شیخ صفی الدین اردبیلی و دیگر گذشتگان سلاطین صفوی بود شهر و بازار آن از اهمیت و رونق خاصی برخوردار گردید. مجموعه کنونی بازار معرف آثاری از دوره صفویه و قاجاریه است و شامل راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملک، راسته قیصریه، راسته کفاشان، راسته غلامان، بازار زرگران، سراجان، پنبه فروشان، مسگران، چاقو سازان، آهنگران، سرای خشکبار (حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای وکیل، سرای نو یا زنجیرلو، سرای حاج احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگچی و تیمچه زنجیرلی است. مجموعه بازار با طاق های جناغی و گنبدهای ساده پوشش یافته و عرض طاق نمای مغازه ها به طور متوسط ۳ متر و قطر پایه های طاق ها حدود ۸۰ سانتی متر است. روشنایی داخل بازار از طریق روزنه های تعبیه شده در پوشش های گنبدی تامین می شود.

سرای خشکبارها از دو بازارچه موازی هم که هر دو بر راسته بازار عمودند تشکیل شده و هر کدام دارای ۵ دهانه و ۵۱ مغازه است. سرای گلشن نیز مرکب از دو بازارچه و یک سرا است و در مقابل سرای زنجیرلی واقع شده و به راسته بازار و راسته پیر عبدالملک مربوط می شود. بخش اصلی سرا فضایی مستطیل شکل به ابعاد ۸۰/۳ × ۹۴/۹ متر می باشد که پوشش آن متشکل از ۹ گنبد در میانه با چهار ستون مدور از سنگ خارا به ارتفاع ۷۵/۲ و قطر ۵۲% متر (یا ۵۲ سانتیمتر) و در اطراف بر جرزها نگهداری می شود. ستون ها دارای سرستون مکعب شکل بوده و طاق های زیرین گنبدها توسط تیرهای چوبی به یکدیگر اتصال یافته و مهار شده است. از دیگر بخش های مهم بازار، چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه است. این بخش بنایی است مدور با گنبد کروی بلند و ساده . قطر بنا در پایین ۱۲ متر و ارتفاع تقریبی آن ۱۳ متر است. بخش زیرین بنا، بدون در نظر گرفتن پایه مغازه ها و امتداد بازارچه ها عبارت است از ۱۲ پایه که با ۱۲ طاق جناغی زمینه را برای بر پایی گنبد فراهم ساخته است. در هشت طاق جناغی مغازه و در ۴ تای دیگر راهرو بازارچه ها تعبیه شده است. بر سر بازارچه شمال شرقی، سنگ نبشته ای به چشم می خورد. که به علت فرسودگی امکان قرائت آن وجود ندارد این سنگ نوشته حاوی نام بانی و تاریخ بنا بوده است. تیمچه و سرا و بازارچه زنجیرلی از دیگر بخش های مهم بازار اردبیل است که به راسته بازار راه می یابد. سرای زنجیرلی بنای هشت ضلعی است (چهار ضلع اصلی و چهار ضلع فرعی) که ابعاد اضلاع اصلی آن ۲۰/۱۰ متر می باشد صورت ۸ ضلعی در بالا با گوشه سازی به دایره تبدیل شده و گنبدی کروی و ساده ای بر فراز آن جا گرفته است. مجموعه تاریخی بازار اردبیل در سال های اخیر از طرف سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شده و به شماره ۱۶۹۰ به ثبت تاریخی رسیده است.

بازار بزرگ شهر رشت در بافت قدیمی و مرکزی این شهر قرار دارد و مرکز کلیه فعالیت‌های بازرگانی استان گیلان به حساب می‌آید. بازار سنتی رشت شامل میدان بزرگ، میدان کوچک، چهارسوق‌‌ها و کاروانسراها است. معماری کاروانسراها و طاقی‌های موجود در بازار رشت یکی از جاذبه‌های توریستی این بازار است. در گوشه و کنار بازار رشت میتوان جلوه های گوناگونی از زیبایی‌های فرهنگ فولکلور این استان را یافت که به نوبه خود بسیار زیبا و جذاب است. این بازار از بخش‌های گوناگونی شامل کاروانسراها و طاقی‌ها و… تشکیل شده است.در بافت ۲۴ هکتاری بازار رشت، ۱۴ کاروانسرا وجود دارد که توسط راسته‌های مختلف به هم مرتبط هستند. این کاروانسراها در دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی به عنوان کانون‌های بازرگانی ساخته شدند. تعدادی از آنها عبارتند از: طاقی‌های بزرگ و کوچک، سعادت و کاروانسراهای محتشم، چینی چیان، ملک و … .طاقی بزرگ این کاروانسرا در سال ۱۳۲۱ هجری قمری در ضلع جنوبی کاروانسرای طاقی کوچک و راسته دوم زرگرها و ضلع غربی سرای قیصریه فخر، در ضلع جنوبی راسته میدان کوچک و ضلع شرقی راسته پلاستیک فروش‌ها ساخته شده است.طاقی کوچک و ۱۳ کاروانسرای دیگر نیز در بافت ۲۴ هکتاری بازار رشت، توسط راسته‌های مختلف به هم مرتبط هستند و در دوره قاجاریه و اوایل پهلوی ساخته شده است.
این کاروانسرا در ضلع شمالی بازار رشت جنب مسجد حاج مجتهد قرار دارد و از طریق دالان جنوبی و شرقی به کاروانسرای طاقی بزرگ و راسته گونی‌فروشان و کاروانسرای ملک مرتبط است و همچنین از طریق دالان شمالی به مسجد حاج مجتهد خیابان شریعتی راه دارد.طاقی سعادت در محدوده میدان بزرگ واقع شده و در بافت بازار درون شهری نقش مهمی دارد. قدمت آن به دوره قاجاریه می‌رسد که در گذشته یکی از قطب‌های تجاری مهم محسوب می‌شده است. کاروانسرای محتشم همانند دیگر کاروانسراها در بافت ۲۴ هکتاری بازار رشت در سال ۱۳۰۰ ساخته شده و در ضلع شمال غربی آن کاروانسرای گلشن و ضلع غربی آن بازارچه عطاران قرار دارد.کاروانسرای چینی چیان نیز در قسمت شمال غرب بازار رشت نزدیک چهار سوق قرار دارد و در قسمت شرق با سرای حاجی حسن خان و از غرب بعد از راسته حلبی سازها با سرای سعادت همجوار است. این بنا در سال ۱۳۰۸ توسط برادران چینی‌چیان ساخته شده است. کاروانسرای ملک دارای بافت بازار درون شهری است که در دوران قاجاریه ساخته شده و برای صادرات برنج به روسیه و ابریشم به کاشان و یزد مورد استفاده قرار می‌گرفته است. خرید از بازار رشت اگرچه با مشکلات عبوری روبروست اما در نوع خود از دیدنی های استان گیلان به شمار می‌رود. گردشگران وقتی به بازار رشت وارد می شوند به دنبال خرید سوغات یا کالای مورد نظر در میان تنوعی از رنگ‌های زیبای محصولات کشاورزی، انواع ماهی و… ساعت‌ها به جست وجو می‌پردازند و در کنار آن از کاروانسراهای قدیمی رشت و طاقی های بزرگ و کوچک آن دیدن می‌کنند.