باید یک بلیط به مقصد شاهرود بگیرید تا یکی از زیباترین برج های کشور را در نزدیکی شهر بسطام ببینید. برجی به نام کاشانه که در جنوب شهر بسطام و جنوب شرقی مسجد جامع این شهر قرار دارد و شما را به معماری بناهای قرن هفتم و هشتم هجری می برد. بسطام در شش کیلومتری شمال شرقی شهرستان شاهرود قرار دارد. شهری تاریخی با آب و هوایی لطیف و معتدل که بیشتر گردشگران، آن را با باغ های زردآلو می شناسند. اما بسطام جاذبه های دیگری دارد که شاید معروف ترین و دیدنی ترین آنها همین برج کاشانه باشد. از تاریخ بنای این برج اطلاع صحیحی در دست نیست اما آنچه از ظاهر شکیل آن دریافت می شود این است که این ساختمان از بناهای مهم خطه قومس بوده است. برخی از شرق‌شناسان از جمله آندره گدار بر این گمان هستند که این بنا از آثار غازان‌خان مغول است و نام اصلی آن غازانه بوده که به مرور زمان و بدون توجه به اصل آن کاشانه نامیده شده است. اما به عقیده اهالی بسطام، این برج قبل از اسلام آتشکده زرتشتیان بوده است و در دوره‌های بعد از اسلام، از آن برای دیده‌بانی بسطام استفاده می‌شد. با توجه به اسلوب ساختمان و عوامل دیگر به نظر می‌رسد که این بنا کاربردی مثل رصدخانه داشته باشد.

تاریخ بنای برج کاشانه بر اساس کتیبه سر در ورودی آن به سال ۷۰۰ قمری برمی گردد و در بالای این برج ۲۰متری، نوشته ای به خط کوفی دیده می‌شود که در آن نام الجایتو، هشتمین سلطان سلسله ایلخانان ثبت شده است. البته ارتفاع درونی این برج ۴متر از ارتفاع بیرونی آن بیشتر است و به حدود ۲۴ متر می رسد. شکل خارجی این بنا یک چند ضلعی منتظم است که اگر از نزدیک اضلاع آن را بشمارید، به سی ضلع خواهید رسید. در بالای برج دو حاشیه از آجرها بزرگ وجود دارد و در ضلع جنوب غربی آن، روی یک آجر کلمه بسم الله الرحمن الرحیم با خط ثلث بسیار زیبایی دیده می‌شود. این برج که در قرن ها عمر خود سالم مانده، تنها یک بخش تخریب شده دارد که سقف آن است و در دوره‌های بعد تعمیر شده است. بد نیست بدانید که بسطام در زمان های گذشته یکی از بلاد مهم ایالت قومس یا کومش بود و در قرن های متمادی راه ارتباطی شرق و غرب ازاین شهر می گذشت. این شهر که از نظر سوق الجیشی موقعیت و اهمیت بسیاری داشت، در دوره سلجوقی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و در دوره ایلخانیان، از زمان غازان خان به بعد رونقی تازه یافت. مجموعه های تاریخی مذهبی آن مانند زیارتگاه امامزاده محمد بن جعغر صادق (ع)، مسجد جامع بسطام، برج کاشانه، ایوان الجایتو، گنبد و ایوان غازان خان و… دیدنی های تاریخی این منطقه هستند که در سفر به بسطام باید از آنها بازدید کنید.

در جنوب شرقی شاهرود، منطقه ای حفاظت شده قرار دارد که مردم منطقه فکر می کنند همان توران داستان ‌های شاهنامه و تاریخ اساطیری ایران است که حالا دست به دست چرخیده و به سکونت آنها رسیده است؛ پارک ملی خارتوران که با تنوع گونه‌ های جانوری و گیاهی و حضور یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی معروف شده و یکی از جاذبه های طبیعی ایران به شمار می رود.

خارتوران در یک نگاه : خارتوران (یا توران) در جنوب شرقی شهرستان شاهرود و جنوب جاده تهران ـ مشهد قرار دارد. مساحت کل مجموعه حدود یک میلیون و ۴۷۰ هزار هکتار (۱۴۷۰۰ کیلومتر مربع) است که حدود ۷۵ درصد آن منطقه حفاظت ‌شده، ۱۷ درصد پناهگاه حیات وحش و ۸ درصدش پارک ملی است. توران پس از پناهگاه حیات وحش نایبندان در طبس لقب دومین مجموعه حفاظت ‌شده وسیع ایران را با خود یدک می کشد؛ منطقه ای که از ۳ دشت بسیار وسیع تشکیل شده است. در واقع  ۳رشته ‌کوهی که شامل قله ۲۲۸۱ متری شترکوه در غرب، ۲۲۶۵ متری قلعه‌ بالا در شمال غرب و ۲۴۱۱ متری پیغمبر می‌ شود. یک منطقه حدود ۲۰۰‌هزار‌ هکتاری ماسه ‌ای هم شامل شن ‌های روان و منطقه وسیعی از اراضی بایر و یک رودخانه آب شور به نام کال شور خارتوران در شرق این ناحیه قرار دارند. به همین دلیل برخی از منابع، این مجموعه را پس از پارک ملی سرنگتی در تانزانیا دومین ذخیره ‌گاه طبیعی زیست‌ کره یونسکو از نظر وسعت به ‌شمار می ‌آورند! بد نیست بدانید که ذخیره‌ گاه ‌ها به مناطق حفاظت شده‌ ای گفته می ‌شود که از طرف یونسکو تحت پوشش دفتر شورای هماهنگی بین ‌المللی برنامه انسان و کره مسکون(MAB)  قرار دارند و هدف اصلی تعیین این ذخیره ‌گاه ‌ها ایجاد زمینه علمی‌ مناسب در راستای هماهنگی بین کشورها و تبادل دانش علمی‌ به منظور جلوگیری از کاهش روند رو به نابودی تنوع زیستی است. خارتوران در کنار منطقه حفاظت شده بهرام گور در استان فارس آخرین پناهگاه گورخر است. حیوانی که در گذشته ‌های دور تقریبا در دو سوم خاک ایران و چند کشور همسایه زندگی می ‌کرد

گونه ‌های جانوری : در خارتوران مجموعا ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و ۲ گونه دوزیست شناسایی شده‌ اند که شاخص‌ ترین آنها همان یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند. خارتوران در کنار منطقه حفاظت شده بهرام گور در استان فارس آخرین پناهگاه گورخر است. حیوانی که در گذشته ‌های دور تقریبا در دو سوم خاک ایران و چند کشور همسایه زندگی می ‌کرد. در سال ۱۳۵۶ جمعیت گورخر در کل ایران حدود ۶هزار رأس و در خارتوران بیش از ۲هزار رأس سر شماری شده بود، اما در سال ۱۳۸۹ اداره محیط زیست استان سمنان جمعیت آن را ۱۴۹ رأس اعلام کرده است. خارتوران همچنین احتمالا بیشترین تعداد یوزپلنگ را هم‌ بین مناطق مختلف ایران در خود جای داده ‌است. به جز اینها غزال ایرانی (آهو)، جبیر، پلنگ ایرانی، سیاه ‌گوش، گوسفند وحشی، بز وحشی، گربه شنی، گربه دشتی، گربه پالاس (از انواع بسیار نادر گربه ‌سانان)، کفتار راه ‌راه، گرگ، شغال، روباه قرمز و شاه ‌روباه از پستانداران شاخص این ناحیه هستند. از پرندگان پارک هم می ‌توان به هوبره، کبک، تیهو، بلدرچین، چاخ ‌لق، کبوتر چاهی، قمری، دم ‌جنبانک ابلق، سبزه‌ قبای هندی، باقرقره، سهره سبز، سهره صورتی، چکاوک کاکلی، سنگ‌ چشم دم ‌سرخ، انواع گنجشک، اردک بلوطی و حواصیل و انواع پرندگان شکاری مانند بحری، دلیجه، عقاب طلایی، عقاب دشتی، شاه بوف، مرغ حق، دال، کرکس مصری، قرقی و انوع سارگپه اشاره کرد. این منطقه از بهترین زیستگاه ‌های زاغ بور نیز به شمار می‌ رود. زاغ بور تنها پرنده بومی ‌و انحصاری ایران است که در کنار بوته‌ های قیچ زندگی می‌ کند. از خزندگان خارتوران هم به جز انواع سوسمار و آگاما می‌ توان به بزمجه بیابانی که طول آن به یک ‌و نیم متر می ‌رسد، لاک ‌پشت مهمیزدار، کفچه مار، افعی شاخ‌ دار، مار زنگی و انواع مارهای جعفری اشاره کرد.

از ساسانیان تا امروز : در منطقه شمال غربی خارتوران بقایای یک شهر سوخته کشف شده است. در بخش ‌های جنوبی هم ابزار آلات فلزی متعددی یافت شده ‌اند که باستان ‌شناسان آن ها را متعلق به دوران بعد از اسلام می ‌دانند. ظروف سفالی و یافته ‌های باستانی دیگر در منطقه نشان می ‌دهد که قدمت تاریخی خارتوران به دوران ساسانیان می ‌رسد.

جنگل ابر یکی از دست نخورده ترین جنگل های ایران واقع در ۵۰ کیلومتری شمال شرق شاهرود و در مسیر جاده شاهرود به آزادشهر استان گلستان قرار دارد که زیبایی آن چیزی فراتر از یک جنگل است چون یک اقیانوس ابر اضافه تر از جنگل های شمال و شمال غرب دارد این جنگل در استان سمنان و در نزدیکی روستای ابر واقع شده و تقریبا مرز سمنان و گلستان است . جایی که ضخامت کوه های البرز کاسته میشود و ابرهای گرفتار در پشت این دیواره از لابه لای دره ها به سمت جنوب سرازیر میشود . به همین خاطر تقریبا از بعد ازظهر تا نیمه های شب با سرد شدن هوا چنان مینماید که جنگل به روی ابرها سوار شده است . دید کاملا محدود و شب بسیار سرد می شود ، این اتفاق منطقه ابر را دگرگون کرده و آب و هوایی متفاوت از سراسر سمنان به آن داده است . با ۲۰ دقیقه رانندگی در این منطقه می شود از پوشش انبوه جنگل و سرمای استخوان سوز به پوشش کویر رسید . این تناقض و آغشته بودن به ابر دلیل شهرت رویایی بودن جنگل ابر بین طبیعت گردان است . مناطق ابتدایی جنگل ابر ییلاق چوپانان گلستانی است اما در عمق جنگل اثری از انسان دیده نمی شود . معمولا روزها در این مکان هوا آفتابی و مطبوع است اما ۳-۴ ساعت مانده به غروب با کاهش دما ابرها به جنگل سرازیر می شوند و منظره ای رویایی به وجود می آید و این تغییر تا صبحه روز بعد ادامه داشته و کم کم دوباره هوا صاف می شود . فصل تابستان بهترین فصل سفر به جنگل ابر است . ارتفاع زیاد جنگل از سطح دریا پایین بودن ، درجه حرارت در فصل گرما و وجود چشمه سارهای فراوان و پوشش جنگلی متنوع از شاخصه های مهم جنگل ابر است . این منطقه امروزه یکی از مهمترین گردشگاه های زیبای استان سمنان و حتی کشور عزیزمان ایران محسوب می شود .