مسجد نصیرالملک یکی از مساجد قدیمی شیراز است که در محله گود عربان و در جنوب خیابان لطفعلی خان زند و در نزدیکی امامزاده شاه چراغ قرار گرفته است. مسجدی که شاید زیباترین مسجد شیراز باشد و تماشای آن با شیشه های رنگی، طاق های بلند و کاشیکاری های زیبایش، یکی از آرزوهای هر جهانگردی به حساب بیاید. این بنا به دستور میرزا حسن علی ملقب به نصیرالملک که یکی از بزرگان سلسله قاجار بوده ساخته شده است. معماری آن کار محمد حسن معمار بوده و مدت ساخت آن حدود ۱۲ سال و از سال ۱۲۵۵ تا ۱۲۶۷ خورشیدی به طول انجامیده است. مسجد نصیر الملک از نظر کاشیکاری و مقرنس کاری از زیباترین مساجد ایران است. مسجد دارای صحن وسیعی می باشد که در سمت شمال آن قرار دارد. در ورودی دارای طاق نمایی بزرگ استظ¬ که سقف آن با کاشی‌های رنگارنگ مزین گشته است.مسجد دارای دو شبستان شرقی و غربی است. شبستان غربی که پوشش آجری دارد و بیشتر روی آن کار شده و زیباتر استظ¬ طاق این شبستان روی ستون‌ها سنگی و با طرح مارپیچ روی آن در دو ردیف شش‏تایی و به تعداد ۱۲ عدد به نیت ۱۲ امام قرار گرفته است. این شبستان دارای ۷ درگاه است که آن را با ۷ در چوبی با شیشه‌های رنگارنگ به صحن مسجد مرتبط می‌کند. سنگتراشی و تزیین این شبستان الهام گرفته شده از مسجد وکیل شیراز است. طاق و دیوارهای این شبستان با کاشی کاری‌های زیبا تزیین شده است.کف آن با کاشی‌های فیروزه‌ای و سقف آن با نقش گل و بوته و آیات قرآنی مزین گشته است. این شبستان در واقع شبستان تابستانه محسوب می‌شود. در سمت شمالی مسجد طاق نمایی به نام طاق مروارید وجود دارد که تمام سقف داخل و بیرون آن کاشی کاری رنگارنگ شده است و روی آن آیات قرآنی نوشته شده است. در دو طرف این طاق‌نما ۲ طاق کوچکتر نیز وجود دارد
مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که شبیه هم نیستند و ایوان شمالی زیباتر از ایوان جنوبی است. ایوان شمالی دارای ۳ نیم طاق در ۳ طرف است و از سمت چهارم به صحن راه دارد. این ایوان داری ۴ غرفه است و سقف میانی آن با مقرنس کاری و کاسه سازی پنج کاسه مزین شده است.ایوان جنوبی نیز دارای ۲ گلدسته است و در حیاط آن نیز حوضی مستطیل شکل و سنگی با فواره وجود دارد. در سمت شمالی مسجد طاق نمایی به نام طاق مروارید وجود دارد که تمام سقف داخل و بیرون آن کاشی کاری رنگارنگ شده است و روی آن آیات قرآنی نوشته شده است. در دو طرف این طاق‌نما ۲ طاق کوچکتر نیز وجود دارد. در سمت جنوب نیز طاقی وجود دارد که ارتفاعش کمتر از طاق مروارید است و تمام سطح بیرونی و داخلی آن کاشی‏کاری شده و سقف آن نیز مانند طاق شمالی مقرنس‏کاری شده است. روی آن نیز دو گلدسته وجود دارد که در ورودی این دو گلدسته دو طاق نمای کوچکتر در دو طرف طاق اصلی وجود دارد. شبستان شرقی که به زیبایی شبستان غربی نیست، شبستان زمستانه به حساب می‌آید دارای هفت ستون بدون طرح و ساده است و در یک ردیف در وسط قرار گرفته‌اند.در جلوی شبستان شرقی، ایوانی قرار گرفته که با هشت طاق نما از حیاط مجزا گشته است.در ان شبستان دری وجود دارد که به یک چاه آب گشوده می‌شود. همچنین در این مکان یک حوضچه و یک دالان نیز موجود است.هر دو شبستان بر خلاف معمول به خاطر جهت گیری ساختمان قبله در امتداد محور قبله واقع شده اند. در سمت شمالی مسجد طاق نمایی به نام طاق مروارید وجود دارد  که تمام سقف داخل و بیرون آن کاشی کاری رنگارنگ شده است و بر روی آن آیات قرآنی نوشته شده است و در دو طرف این طاق نما دو طاق کوچکتر نیز وجود دارد.در سمت جنوب نیز طاقی وجود دارد که ارتفاعش کمتر از طاق مروارید است و تمام سطح بیرونی و داخلی آن کاشی‌کاری شده و سقف آن نیز مانند طاق شمالی مقرنس‌کاری گشته است.بر روی آن نیز دو گلدسته وجود دارد که در ورودی این دو گلدسته دو طاق نمای کوچکتر در دو طرف طاق اصلی وجود دارد.

مسجد بیاق خان در ضلع شمالی خیابان قیام، محلۀ دروازه مهریز و در قوس انتهای بازار خان واقع شده است . مسجد بیاق خان به دستور محمّد ولی میرزا درسده سیزدهم احداث گردید.

منابع تاریخی : مؤلّف جامع جعفری در بارۀاحداث مسجد بیاق خان چنین نگاشته است:((یکی از بناهایی که در زمان سلطنت فتحعلی شاه وحکمرانی شاهزاده محمّد ولی میرزا بر یزد ، در این دیار دایر گردید ، مسجد بیاق خان ، واقع در خارج حصار شهر، پشت کاروانسرای خان بوده است.)) بر اساس نوشته های کتاب شناسنامه اجمالی بناها ومحوطه های تاریخی استان یزد قدمت بنای مسجد بیاق خان به اواخر عهد زندیه و اوایل دوران قاجاریه برمی گردد . مطالب مذکور با توجه به گزارشهای منابع تاریخی محلّی همچون جامع جعفری نادرست به نظر می رسد .

مشخصات بنا : مسجد بیاق خان از مصالح خشت وگل وآجر ساخته شده و مشتمل بر تابستانخانه ، گرمخانه وصحن است. گرمخانۀ مسجد در ضلع شرقی تابستانخانه ودر سطحی پایین تر از آن قرار دارد . پوشش گرمخانه که از تابستانخانه وسعت کمتری دارد به صورت طاق وتویزه وآجری است. تابستانخانه تا ارتفاع ۵/۱ متری کف آن آجری وبقیّه قسمتها سفید کاری است . ردیف ستونها، فرم قوس ها وقد پای بلند آنها فضای تابستانخانه مسجد را دلنشین می کند . مسجد در کنار بازار ،با اختلاف ارتفاعی حدود ۵/۳ متر از کف بازار پائین تربنا شده و از سمت شمال وغرب با پله هایی از صحن مسجد به بازار راه می یابد . در سالهای اخیر دیوارهای صحن را با آجر سفال نما سازی نموده ودرب های فلزی بزرگ در ورودی های تابستانخانۀ مشرف به صحن نصب گردیده است. هردو ورودی مسجد دارای کتیبه کاشی تخت ومتأخرمی باشدکه نام مسجد را در خود جای داده است. این مسجد دارای ایوان بزرگ تابستانی با هشت ستون در وسط ونیزگرمخانه ای با هشت ستون است . همچنین مسجددو درب ورودی از بازار خان دارد : یکی با سیزده پلّۀ به داخل مسجد می رسد ودیگری از سمت بازار زرگرها با هشت پله به داخل صحن منتهی می شود.تابستانخانه در ضلع جنوب شرقی مسجد واقع است واخیراً دستخوش ساخت وساز جدید شامل هشت ستون وپانزده سقف گنبدی بر روی قوسهای جناغی شده است . این مسجد پنج درب آهنی بزرگ به سمت حیاط دارد. درسمت شرق مسجد ، شبستان تابستانی با هشت ستون وپانزده سقف گنبدی کوچکتر از شبستان جنوبی واقع است . نمای داخلی این شبستان آجری و با بند کشی گچ می باشد ودارای یک درب ورودی ۲× ۱ متر است که به شبستان جنوبی راه دارد وبا راهرویی به حیاط منتهی می شود .در پشت این راهرو یک اتاق به عنوان وضو خانه وپشت آن سرویس مسجد قراردارد.مسجد سمت شمال ومغرب فاقد بنا است . نمای داخلی حیاط از کاهگل ،شبستان جنوبی سفید کاری با گچ ومحراب آن گچکاری جدید است .

کتیبه های تاریخی : بر زیلویی به تاریخ ۱۲۴۲ خوانده شد : (( وقف مؤبّد صحیح شرعی فرمودند سر کار بلقیس آثار مهدعلیا نواب مستطاب علیه عالیه این فرد زیلو را بر مسجد جدید البنای خودکه کافه مسلمانان بر روی آن نماز گزاردند واز منافیات وقت محترز باشند وبدون عذر شرعی از موضع مزبور بیرون نبرند . خلاف کننده به لعنت ابدی گرفتار باد . سنه ۱۲۴۲٫ عمل ابن کافی محمد علی .)) زیلوهای دیگر آن اثر عزیزبیک اشرف میبدی به تاریخ ربیع الثانی ۱۲۴۲ وعلی رضا ولد مرحوم ابراهیم میبدی سنه ۱۲۴۲ وابن میرزا علی ابوالحسن میبدی به سال ۱۲۴۲ است.