صفوی
کلیسای هاکوپ مقدس
مجموعه کلیسای مریم و هاکوپ مربوط به دوره صفوی است و در اصفهان، محله جلفا، خیابان نظر شرقی، میدان بزرگ واقع شده و در حال حاضر خیابان توحید از مجاور آن عبور میکند. این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۶۴۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کلیسای هاکوپ مقدس در محوطه کلیسای مریم مقدس قرار دارد دارای سالنی منفرد با محراب مستطیل شکل و سه گنبد کوچک است که گنبد میانی دارای گریل ۸ ضلعی است. دیوارهای کلیسا تا ارتفاع ۱٫۳۵ متر دارای تزئیناتی با کاشی لعاب دار هستند .که یادآور هنر معماری قرن ۱۷ میلادی ایران می باشد.بخش بالایی دیوار به سبک شرقی- اروپایی متمایل به سبک ایتالیایی می باشند. کلیسای هاکوپ، یا کلیسای یعقوب مقدس، قدیمی ترین کلیسای شهر اصفهان است. سال ساخت این کلیسا ۱۶۰۶ میلادی است.در سال ۱۶۱۳ میلادی در اطراف این کلیسا، ساختمان کلیسای مریم مقدس را ساخته اند و در حال حاضر کلیسای هاکوپ در داخل کلیسای مریم مقدس و در ضلع شمالی آن قرار دارد. پلان اولیهٔ کلیسا به شکل صلیب بوده که به علت تخریب بازوی جنوبی آن در۱۸۴۳م به شکل مستطیلی در جهت شرقی ـ غربی با ابعاد ۲/۱۲ x 9/3متر درآمده. سه گنبد کوچک قوسی شکل آن و سقف بنا بر روی قوس هایی تکیه کرده اند تکیه کرده اند که بر روی ستون های پهن متصل به دیوارهای شمالی و جنوبی قرار دارند. از سه گنبد کوچک بنا گنبد میانی نسبتاً بزرگ تر است. مصالح به کار رفته در ساختمان عبارت اند از خشت و آجر. دیوارهای داخلی با گچ و دیوارهای خارجی با کاهگل پوشانده شده اند. در بالای ورودی اصلی کلیسا نیز دو کتیبه به زبان ارمنی مربوط به۱۶۰۷م وجود دارد.
پل پهلوی دژ
این پل بر روی گرگان رود ، در شهرستان آق قلعه (پهلوی دژ) و حدود ۱۸ کیلومتری شمال گرگان واقع گردیده و از آثار دوره صفوی است که در دوره اخیر تعمیرات و مرمت هایی در آن صورت گرفته و اکنون نیز مورد استفاده است. پل آق قلا به طول حدود ۷۰ متر و عرض گذرگاه حدود ۳۰/۴ متر و حداکثر ارتفاع حدود ۱۴ متر – از سطح آب – یکی از نمونه های منحصر به فرد در این منطقه است. مصالح اصلی پل ، آجر و ملات گچ و آهک بوده و در تعمیرات دوره اخیر ، از سیمان و مصالح جدید نیز در آن استفاده شده است. پل مزبور دارای چهار دهانه با طاق جناغی و پایه هایی مستحکم است. پایه های پل در جهت شرقی (مخالف جریان آب) برای شکستن فشار آب به صورت مثلثی (موج شکن) شکل گرفته و در جهت غربی (موافق جریان آب) به صورت نیم دایره است. موج شکن های پل که اندازه هر یک از اضلاع مثلثی آن به ۴۵/۳ متر می رسد ، در دوره اخیر با سیمان اندود شده است. بخش نیم دایره پایه ها در نمای غربی ، علاوه بر اینکه به عنوان پشتیبان بدنه پل است ، با تمهیدات درنظر گرفته شده و آجرکاری زیبا ، به صورت عامل تزیینی درآمده است. موج شکن های مثلثی و پشتیبان های نیم دایره پل تا نزدیک سطح پل بالا آمده است. در بالای تعدادی از پشتیبان های پل ، قاب های مستطیل شکلی تعبیه شده که امروزه دو عدد از آنها باقی است. این قاب ها احتمالاً برای تزیین یا قرار دادن کتیبه درنظر گرفته شده است. سطح گذرگاه پل که از طرفین با جان پناهی به ارتفاع ۱۰/۱ متر و پهنای ۵۰ سانتی متر محدود شده است ، در گذشته سنگ فرش بوده ؛ ولی در دوره اخیر با آسفالت پوشش یافته است. پهنای گذرگاه پل (فاصله بین جان پناه ها) از ۲۰/۴ تا ۴۰/۴ متر متغیر است. جان پناه های پل نیز در دوره اخیر با سیمان اندود شده است. این تغییرات ، به اصالت تاریخی پل لطمه وارد ساخته است. عرض دهانه های پل ، از شمال به جنوب به ترتیب : ۵/۷ ، ۶ ، ۷ و ۴۰/۶ متر است. ارتفاع دهانه ها نیز از تیزه قوس تا سطح آب ، به ترتیب : ۷۵/۹ ، ۴۰/۱۱ ، ۱۲ ، ۷۰/۱۰ متر و ضخامت بخش فوقانی پل ، از تیزه طاق ها تا لبه پل ، به ترتیب : ۱۰/۲ ، ۸۰/۲ ، ۴۰/۲ و ۲ متر است. درون اولین چشمه از جهت شمال غربی ، سکوی مستطیل شکل و بلندی به عرض ۱۰/۲ متر با آجر ساخته اند که ظاهراً همزمان با احداث پل بوده و به عنوان صفه ای جهت استراحت و نشیمن به کار می رفته است. پل آق قلا به شماره ۹ به ثبت تاریخی رسیده است.
پل شکسته خسروآباد همدان
پل شکسته خسروآباد مربوط به دوره صفویه و در شهرستان اسدآباد، بخش مرکزی، روستای خسروآباد در مسیربزرگراه کربلا و جاده اسدآباد-کنگاور واقع شده ، این اثر در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۷۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این پل در روستاى خسروآباد و بر روى رودخانهٔ شهاب (شاه آب) احداث شده و داراى دو چشمهٔ اصلى و دو چشمهٔ کوچک در طرفین چشمه هاى اصلى است. طاق هاى هر چهار چشمه جناغى است که تا بلندى ۱۵۵ سانتى متر از تخته سنگ هاى لاشه اى ، به ابعاد مختلف و با ملاط گچ ساخته شده و روى سنگ ها سه رج آجر چهارگوش چیده شده است. به نظر مى رسد که بعد از ساختن پایه ها ، ابتدا قسمت هاى مرکزى طاق چشمه ها را ساخته اند و پس از آن ، آجرهاى افقى را چیده و پل را تمام کرده اند؛ زیرا این دو قسمت به هیچ طریقى درهم قفل و بست نشده است. مصالح ساختمانى این پل آجرهایى به ابعاد ۵×۲۱×۲۱ ، سنگ لاشه هایى با ابعاد مختلف ، سنگ تراش ، قلوه سنگ و گچ است. پل فاقد تزئینات بوده و فقط در وسط چشمه ها نوعی آجر کاری سنتی به شیوه نو در آن دیده می شود. در ادوار مختلف تعمیرات موضعی روی آن انجام گرفته است. از بانی و مؤسس پل تا کنون اطلاعات دقیقی به دست نیامده است.
مسجد جامع خرم آباد
این بنا در شهرستان خرم آباد واقع گردیده است . بنای اولیه مسجد در سال ۹۷۰ ه-. ق به دستور شاه پرور سلطان، دختر اغوربیک – از اتابکان لرستان – ساخته شد و در دوره های بعد مرتبا تعمیر و مرمت گردید تا اینکه در دوره متأخر بازسازی و حجرا تی در شمال و جنوب – جهت استفاده طلاب علوم دینی به آن اضافه گردید . بنای کنونی مسجد که تا حدود زیادی نوسازی شده، مشتمل بر ایوانی در جانب شرقی و شبستان ستونداری به ابعاد ۹×۳۰ متر است که پوشش طاق و گنبد آن بر روی ۷ ستون چهار ضلعی قرار می گیرد . طاق های بالای ستون ها در این شبستان توسط تیرهای چوبی به هم متصل شده و نیروی رانشی آنها مهار شده است . در این مسجد، سه سنگ نوشته متضمن فرامینی ازدوره صفوی کشف شده است .
پل خراجی
این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۳۹۵۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پل خراجی که قدمت آن به دوره صفوی می رسد ، در جنوب باختری روستای خراجی ، به فاصله ۳۰ کیلومتری شهرکرد و بر روی رودخانه کیار احداث شده است . طول این پل ۵۴ متر ، بالاترین ارتفاع آن پنج متر و فاصله دهانه های آن متغیر و به طور متوسط ۲/۵ متر است . پل خراجی که مصالح آن از آجر ، سنگ و ملاط بوده دارای ده دهانه است که بر روی پایه های سنگی ساخته شده اند . این پل به شکل مخروطی بوده و از طرفین شیبدار به نظر می رسد . قدمت این بنا از دوره صفویه به بعد است .