صفوی
قلعه خرگوشی یزد
در بیابان های یزد، کاروانسرای سنگی زیبایی قرار دارد که از روزگار صفویان تا به حال، پا برجا مانده است. کاروانسرای شگفت انگیزی به نام قلعه خرگوشی که بنای استوار و سنگی اش را باید در نزدیکی باتلاق گاوخونی ببینید. جایی در میانه جاده قدیمی یزد- اصفهان که تا شهر عقدا حدود شصت کیلومتر فاصله دارد. کاروانسرای قلعه خرگوشی یکی از مهم ترین کاروانسراهای دوره صفوی است که بنای آن را به زمان حکومت شاه‌عباس صفوی نسبت می دهند. در واقع، قلعه خرگوشی یکی از همان ۹۹۹ کاروانسرایی است که به دستور شاه‌عباس در مسیرهای اصلی آن زمان ساخته شده است. اگر گذارتان به این کاروانسرا بیفتد، می بینید که تمام این بنای ۸۰×۸۰ متر از سنگ گرانیت و آجر ساخته شده است. حتی صفه ها، حجره هاه و اصطبل بنا هم سنگی هستند و این شاید مهم ترین دلیل استوار ماندن قلعه خرگوشی تا امروز باشد. در بیابان های این منطقه، معادن گرانیت زیادی وجود دارد و کارگران عصر صفوی، وقتی کاروانسرای قلعه خرگوشی را می ساختند از گرانیت های کوه‌های اطراف استفاده کردند. دیواره روی پشت بام کاروانسرا، دو متر عرض دارد و سر در آن دو طبقه و طبقه دوم شاه نشین است. اگر پا به داخل رباط بگذارید، می توانید هجده صفه را ببینید که صفه بزرگ تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نماز گاه هم هستند. در چهار گوشه رباط، چهار مدخل برای ورود به طویله دیده می شود و مخزن آب به صورت آب انبار در وسط رباط ساخته شده است. شاید جالب ترین تزئین بنا که در نگاه اول نظرتان را جلب می کند، کتیبه ای است که بر سر در ورودی نصب شده و روی آن به خط “علی رضا عباسی” خطاط معروف عصر “شاه عباس” نوشته شده است. این کتیبه، روی پانزده قطعه سنگ سبز رنگ به طول هشت متر و عرض شصت سانتی متر و در سه ضلع مدخل نصب شده است.
راه های دسترسی : اگر قصد بازدید از کاروانسرای قلعه خرگوشی را دارید، می توانید یک برنامه بازدید فشرده برای خودتان تنظیم کنید. مسیر رسیدن به این کاروانسرای کویری، از شهر عقدا که در مسیر اردکان _ نائین قرار دارد، جدا می‌شود و بعد از پشت سرگذاشتن روستاهای مزرعه‌نو، خلیل‌آباد و سروعلیا شما را به بیابان خرگوشی می رساند. از اینجا به بعد باید مسافتی درحدود ۲۵ کیلومتر را در کویر طی کنید تا به این رباط برسید. مسیرها از اردکان تا سرو علیا آسفالته است، ولی ازآنجا تا رباط خرگوشی شنی است. البته شما گزینه دیگری هم دارید و آن هم مسیر ورزنه- سیاه کوه و سپس قلعه خرگوشی است که سرراست تر و ساده تر به نظر می رسد.
مسجد جامع میلان – اسکو
شهر اسکو به دلیل موقعیت مساعد کشاورزی منطقه ای که در آن قرار دارد همواره از شهرهای آباد ایران بوده است. نام اسکو در کتیبه های سارگن دوم پادشاه آشوری در سده های اول هزاره اول قبل از میلاد آمده است. تپه ها، آثار معماری و قبرستان های تاریخی نشان از قدمت این منطقه کهنسال دارد. همچنین میلان بعنوان بخشی از اسکو دارای سیستم تقسیم آب و آبیاری بسیار قدیمی می باشد. مسجد میلان از همان زمانی که بنیان آن گذاشته شده است یعنی در سالهای نخست هزاره دوم هجری ( کتیبه مسجد سال ۱۰۳۴ را نشان می دهد ) بصورت مجموعه طراحی و اجرا شده است. مسجد، حمام، قنات، آب نما و … از عناصر اصلی مجموعه میلان هستند. مسجد اصلی بصورت پلانی منسجم به ابعاد ۱۶× ۱۶ متر در یک مربع کامل گنجانده شده است که شامل ۹ گنبد عرقچین می باشد. عمق ایوانهای سه طرف مسجد ( شمال و شرق و غرب ) بطور دقیق محاسبه شده است. بطوریکه در مدت نزدیک به ۴ قرن در طاقها و گنبدها هیچ رانش و خللی مشاهده نشده است. ایوان ضلع غربی مشرف به میدان و آب نما به طول ۱۶ متر و عرض ۳ متر علاوه بر زیبایی در تابستان و زمستان به اعتدال هوای داخلی مسجد می افزاید. ایوان در حال تخریب بوده و در سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷ برای پیشگیری از ریزش و احتمال خطرات جانی جمع آوری و دوباره سازی شده است. کف ایوان همتراز کف مسجد و درحدود ۱۲۰ سانتیمتر از میدان بالاتر است. از فضای زیر ایوان به عنوان وضوخانه و موتورخانه استفاده می شود. در اوائل قرن جاری در شرق مسجد فضایی به ابعاد ۷× ۱۶ متر با دیوارهای خشتی و روکش آجری و سقف چوبی به عنوان انباری ـ کف شکن به مسجد دوره صفویه اضافه شده است که هماهنگ با معماری مسجد نبوده و جمع آوری گردید همان فضا با معماری سنتی و هماهنگ با مسجد در دو طبقه که طبقه همکف برای کفشکن ـ آبدارخانه ـ هشتی و طبقه فوقانی برای استفاده بانوان طراحی شده است. بطور کلی سطوح بخشهای مختلف عبارتند از : سطح مسجد ۲۵۶ متر مربع، ایوان غربی دو طبقه ۹۶ متر مربع، بخش شرقی در دو طبقه ۲۲۴ مترمربع، جمعاً ۵۷۶ مترمربع که ۲۵۶ مترمربع آن مرمت و ۳۳۰مترمربع آن بازسازی شده است. مناره مسجد بعلت عدم ایستایی و تعمیرات نامناسب گذشته مجدداً طراحی و اجرا شده است. مسجد جامع میلان مربوط به دوره صفوی – دوره قاجار است و این اثر در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۷۹۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
كاخ چهلستون – اصفهان
باغ چهلستون در شرق خيابان چهار باغ عباسی و غرب ميدان نقش جهان واقع شده است . باغ چهلستون با وسعتي حدود ۶۷۰۰۰ متر مربع وسعت يكی ديگر از زيباترين باغ های ايرانی در شهر اصفهان است . مساحت خود كاخ نيز حدود ۲۱۲۰ متر مربع مي باشد . محل بنای عمارت يك متر از سطح باغ بلندتر است . در مورد نام زيبا و خاص اين كاخ روايات مختلفی هست از آنجايي كه از زمان گذشته در ايران مرسوم بود كه تعدد را با عدد ۴۰ مشخص می نمودند محتمل ترين وجه تسميه كاخ چهل ستون ستون های زياد اين كاخ می باشد كه نزديك به ۲۰ عدد هستند . البته انعكاس تصوير اين ۲۰ ستون در آب استخر روبروی كاخ نيز از طرفی ديگر مفهوم چهلستون را در بر دارد . ايوان بزرگ جلوی كاخ ۳۸ متر طول ۱۷۰ متر عرض و ۱۴ متر ارتفاع دارد كه ۱۸ ستون از چوب كاج و چنار روي آن قرار گرفته است . بالای اين ايوان كتيبه (شاه عباس دوم) قرار دارد كه بر اساس آن بنا در سال ۱۰۵۷ هجری قمری ساخته شده است.
هر كدام از بيست ستون روی ايوان تنه يك درخت چنار بوده كه تخته رنگ شده ای بر روی آنها قرار گرفته و در گذشته آئينه های رنگی نيز بر روی اين ستونها قرار داشته است. ديوارهای اين عمارت نيز با آئينه های قدی و شيشه های رنگی و نقاشی های دلفيب زينت داده شده و همه درها و پنجره ها از خاتم ساخته شده و منبت كاری بوده. سقف روی ايوان چهل ستون و سقف آيينه كاری تالار اين بنا نيز از شگفتی های معماری ايرانی اسلامی در عهد صفوی به حساب می آيد . داخل كاخ با شش نقاشی زيبا و پر شكوه روی ديوارهای تالار تزئين شده اند كه جشن شاه عباس در زمان پذيرايی وی از (ولی محمد خان) شاه تركستان را نشان می دهد. در اين تابلو بهترين تصوير از شاه عباس اول در كنار فرمانروای تاكستان و همراهان آنها وجود دارد. اين عمارت با شكوه به شماره ۱۰۸ در فهرست آثار تاريخی ايران به ثبت رسيده است.