طبیعت
آبشار چوب بست
آبشار چوب بست دراستان البرز واقع است. در روستای سفیدداران (ایسپی داران) سه آبشار زیبا و دیدنی وجود دارد. اولین آبشار به نام آبشار وارش کورور معروف است که در زبان محلی به معنی آبشاری که دارای آب فراوان یا بارش زیاد است. این آبشار بالاتر از پیچ عروس کمر و نرسیده به چند کیلومتری این روستا، در داخل تنگه ای زیبا با درختان بید و گردو و چشمه های زلال آب معدنی قرار دارد. دومین آبشار روستای سفیدداران ساوجبلاغ، آبشارهای زنجیره ای که معروف به آبشارهای جوزه رود می باشد چندین کیلومتر بالاتر از روستای سفیدداران قرار دارد. بعد از گذشتن از رودخانه پرآب جوزه رود به اولین آبشار زنجیره ای جوزه رود که از بالای پل فلزی هم دیده می شود می رسیم. دو طرف آبشار را بوته های گل عمر احاطه کرده اند. بعد از گذشتن از اولین آبشار، پی در پی چهار آبشار دیگر که بزرگ و کوچک هستند را می توانید ببینید و اینجاست که خالق بزرگ هستی را از این همه زیبایی ستایش خواهید کرد. بعد از گذشتن از این آبشارها به محوطه بزرگ و تقریباً مسطحی می رسید که باغات و دربند جوزه رود قرار دارد که در سالهای بسیار دور در اینجا روستایی به نام جوزه رود قرار داشته که در حال حاضر متروکه است. بعد از گذر از تنگه کل خشانی دره (یعنی محل خواب بزهای کوهی) به سومین آبشار یعنی آبشار چوب بست می رسید. آبشاری با ارتفاع بسیار زیاد که جلبک های اندود شده بر روی صخره ها زیبایی خاصی به آن داده است که چشم هر بیننده ای را نوازش می کند.
ایسپی داران (سفیدداران) یا سفیدداران یا سپیدداران نام روستایی ییلاقی و کوهستانی که از توابع شهرستان ساوجبلاغ استان تهران و جزو دهستان برغان می باشد. ایسپی داران نامی باستانی، که ریشه اصلی آن زبان محلی فارسی دری پهلوی می باشد و این زبان یکی از زیر شاخه های زبان باستانی پهلوی است. ایسپی به زبان محلی به معنی سفید، دار به معنی درخت و ان جهت جمع استفاده شده که کلاً به معنی روستایی که دارای درختان سپیدار می باشد. دسترسی به روستای سفیدداران از طریق شهرستان کرج، روستای کردان، روستای اغشت و سپس روستای سفیدداران امکانپذیر است.
نزدیک ترین نقطه به خورشید
مردم چاهه و جم، کوه پردیس را مقدس میشمارند. زیرا به استناد علائم موجود در آتشکده این کوه، احتمال میرود این مکان، از اولین نقاطی باشد که نفت در آن سوزانده شدهاست. مردم محلی معتقدند آتشکده واقع بر قله این کوه، محل تولد و غسل تعمید پدر جمشید جم است. کوه باستانی “پردیس”، در حومه شهرستان “جم ” از توابع عسلویه استان بوشهر و در نیمه راه بندر کنگان به فیروز آباد قرار دارد. نکات قابل توجهی درباره این کوه باستانی و عجیب وجود دارد، که به بررسی آنها خواهیم پرداخت.قله این کوه نزدیکترین نقطه زمین به خورشید است، زیرا بالاترین ارتفاع را در نزدیکی خط استوا دارد. مردم محلی معتقدند آتشکده واقع بر قله این کوه، محل تولد و غسل تعمید پدر جمشید جم است. لازم به ذکر است صعود به قله بسیار مشکل بوده و حدود ۱۰ ساعت طول میکشد و نیاز به وسایل کوهنوردی دارد. از نکات منحصربفرد این کوه، مغناطیس فوقالعاده قوی آن است که شهرت جهانی دارد. اگر در فاصله ۵۰ تا ۱۰۰ متری کوه، در انتهاییترین نقطه آسفالت شده جاده، با ماشین توقف کنید و دستی آن را بخوابانید، ماشین بجای حرکت به پشت و درجهت سر پائینی، به نرمی به سمت کوه کشیده می شود. البته همین مغناطیس برای رانندگان نا آشنا به منطقه بسیار دردسر سازبوده است و تاکنون تعداد زیادی خودرو، بیاختیار با کوه تصادف کرده اند. پوشش گیاهی منطقه نوعی خار بیابانی گرمسیری و منحصربفرد است، که خواص دارویی فراوان دارد و عسل آن در زمان کوتاهی پیش خرید چند کارخانه داروسازی بزرگ جهان میشود. یکی از ترکیبات اصلی داروی آرام بخش” آدویل”(Advil)، که از بهترین قرصهای شناخته شده برای ناراحتی های اعصاب و دردهای میگرنی است، از همین عسل تهیه می شود.
منطقه جم دارای خرمای ویژه ای است که به “خرمای خصه “معروف است. از ویژگی های جالب این خرما، غرق شدن آن در شیره خود است؛ یک کاسه از این خرما، در طی سه ساعت پر از شیره می شود و شکل آن به اندازه یک آلبالو تغییر مییابد. از دیگر خواص دارویی این خرما، استفاده از آن برای ساخت قندهای رژیمی مخصوص بیماران دیابتی است، که برای کشورهای تولید کننده این نوع قند صادر می شود. نکته جالب دیگر رویش درخت زیتون در دامنه شمالی کوه پردیس و در حد فاصل شهرستان جم تا روستاهای چاهه و دره پلنگی است،که رویش چنین گیاهی در این آب و هوا، بسیار شگفتانگیز است. قدمت چاهه و دره پلنگی به درستی مشخص نیست، ولی نشانههایی از غار نشینی و وجود فسیلهای بسیار قدیمی در منطقه دیده شده است. از دیگر عجایب کوه پردیس، وجود چشمه بزرگی ازآب خنک و فوق العاده سالم در درون کوه بوده، که این مسئله بسیار نادر است. زیرا در منطقه عسلویه مردم به شدت با مشکل کم آبی و وجود آب ناسالم مواجه هستند. مردم چاهه و جم ،کوه پردیس را فوق العاده مقدس و محترم می شمارند. زیرا به استناد علائم موجود در آتشکده این کوه احتمال میرود این مکان،از اولین نقاطی باشد که نفت در آن سوزانده شده است. با افتتاح جاده فیروزآباد به عسلویه توسط سازمان پتروشیمی، رفتن به این منطقه بسیار آسان شده است . سازمان پتروشیمی با تاسیس سه شهرک بزرگ در این منطقه، اقدام به تاسیس فرودگاه جم نموده است؛ چهارشنبه هر هفته یک پرواز به مقصد جم انجام می شود که امکان خوبی برای سفر به این منطقه اعجاب انگیز را تسهیل می نماید.
دومین درخت باستانی جهان در ایران
هفته گذشته، یکی از سایت های چینی نام ۱۰ درخت کهنسال دنیا را اعلام کرد که در میان آنها، نام سرو ابرکوه در رده دوم این لیست به چشم می خورد. سرو ابرکوه که با ۴هزار سال قدمت در استان یزد قرار دارد، دومین اورگانیسم زنده روی زمین است که بعد از درخت ۴هزار و ۸۰۰ ساله مسوسلاه -در کوهستانهای کالیفرنیا- در رده دوم کهنسال ترین میراث طبیعی دنیا قرار گرفته است. بعد از سرو ابرکوه، درختی به نام آلرک در پارک ملی شیلی با ۳۶۰۰ سال عمر در ردیف سوم و درخت سروی به نام سناتور با ۳۴۰۰ سال عمر در پارک ملی فلوریدا در رده چهارم قرار دارند. چندی پیش، دانشمندانی از ژاپن و روسیه با بازدید از سرو ابرکوه عمر آن را تا ۸هزار سال برآورد کردند و عده ای از مورخان هم ادعا کردند که نهال این درخت را یافث، پسر نوح کاشته است.
سرو ابرکوه که با نام پارسیک شناخته می شود، یکی از جاذبه های توریستی ایران است که ارتفاع آن بین ۲۸ تا ۳۵ متر برآورد شده و محیط تنه آن در روی زمین به یازده و نیم متر می رسد. در اسطورههای ایرانی کاشت این سرو را به زرتشت نسبت می دهند و معتقدند که زرتشت، وقتی در اسفندماه به ابرکوه رسید، بذر سرو را در این دشت کاشت و به مردم این شهر نوید داد که درختی ماندگار در شهرشان خواهند داشت که تاریخ پادشاهان را از سر می گذراند.این در حالی است که چندی پیش، دانشمندانی از ژاپن و روسیه با بازدید از سرو ابرکوه عمر آن را تا ۸هزار سال برآورد کردند و عده ای از مورخان هم ادعا کردند که نهال این درخت را یافث، پسر نوح کاشته است. اما الکساندر روف، دانشمند روسی معتقد است که سرو کهنسال پارسیک بین ۴هزار تا ۴هزار و ۵۰۰ سال عمر دارد. حمدالله مستوفی هم در کتاب نزهت القلوب که در سال ۷۴۰هجری قمری تالیف شده است، درباره این سرو می نویسد: «آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد. چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این از آنها بلندتر و بزرگ تر است.»
آبشار برگ جهان
روستای زیبای برگ جهان از توابع بخش لواسانات شهرستان شمیرانات ،در شمال غربی لواسان بزرگ و در شمال شرق تهران واقع شده است. رودخانه ای که در روستا وجود دارد از ارتفاعات روستا سرچشمه گرفته و پس از اینکه به رودخانه رودبار پیوست به سد لتیان می ریزد. جاذبه های گردشگری دیگر موجود در روستا عبارتند از :آرامگاه امامزاده اسماعیل،بقایای قلعه دختر یا قلعه بند ،غاری معروف بنام “زندان خانه لار” ، صخره بزرگ رسوبی بنام “تنگل خانه ” و…. رگ جهان از جمله روستاهای قدیمی منطقه لواسانات است. سفال های به دست آمده از لایه زیرین این روستای کوهستانی نشانگر قدمت تاریخی این روستاست. طی چند دهه اخیر بناهای قدیمی این روستا تخریب و به جای آن ها ساختمان های جدیدی احداث شده و بافت قدیمی روستا دگرگون شده است. مصالح خانه های قدیمی عمدتاً شامل سنگ، خشت، گل و چوب است. دیوار خانه های قدیمی ضخیم و سقف آن ها با تیرهای چوبی سرشاخه های درختان و اندود کاهگل پوشیده شده است. مشاغل عمده مردم این روستا زراعت، باغداری و دامداری است و برخی نیز به فعالیت های خدماتی می پردازند. گندم، جو و بنشن عمده ترین محصولات زراعی و گردو، سیب، زردآلو، گیلاس، آلبالو و هلو از محصولات باغی و سردرختی های این روستاست. فرآورده های لبنی از قبیل شیر، ماست، کره و تولید عسل نیز در این روستا رواج دارد. روستای برگ جهان در یک محدوده کوهستانی استقرار یافته و بافت مسکونی متمرکزی دارد. آبشار برگ جهان در شمال شرقی روستا یکی از جاذبه های گردشگری برگ جهان میباشد. این آبشار در مسیر صعود به قله های سرسیاه غار (سیاه چال ها) قرار گرفته و همچنین مقصد طبیعت گردانی است که به قصد پیاده روی و کوه پیمایی به این روستا عزیمت میکنند. ارتفاع آبشار برگ جهان از سطح دریا حدود ۲۲۰۰ متر بوده و برای رسیدن به آن به ۱ تا ۱٫۵ ساعت پیاده روی در مسیری است که ابتدا از میان کوچه باغها و سپس از پای کوه میگذرد.
مسیر اول: تهران ، اتوبان شهید بابایی ، جاده لشگرک-لواسان ، لواسان بزرگ ، میدان بسیج ، روستای افجه ، روستای برگ جهان.
مسیر دوم: تهران – جاده دماوند – جاجرود – سد لتیان – روستای نیکنامده – روستای برگ جهان .
بعد از گذشت تقریباً ۵ دقیقه پیاده روی از داخل روستا از یک پل ماشین رو که در طرف راست قرار دارد عبور کرده ،بعد از قرار گرفتن در مسیر باغها راه اصلی را ادامه داده و بعد از گذشتن ۱۰ دقیقه به دو راهی رسیده که سمت راست آن به رودخانه می رسد در صورت کم آب بودن رودخانه از آن گذشته و با حرکت در جهت خلاف جریان آب به سمت محل تلاقی رودخانه ها و بعد به سمت آبشار می رسیم . اما راه سمت چپ کمی بالاتر از پای کوه گذشته و به همان محل تلاقی رودخانه ها می رسد.
تابستان عسلی طالقان
طالقان زیبا، سرسبز و خوش آب هوا به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری ایران در نزدیکی تهران قرار دارد و از نظر کارشناسان گردشگری، یک فرصت کم نظیر گشت و گذار برای اهالی کلان شهر پایتخت به شمار می رود. این منطقه در حال حاضر یکی از قطب های پرورش زنبور عسل هم به شمار می رود و سفر به آن در فصل برداشت عسل، جذابیتی دو چندان به این سفر می بخشد. اگرچه امروز طالقان پر از کندوست اما سابقه زنبورداری تجاری در آنجا مثل بقیه ایران بیشتر از ۶۰ سال نیست. قدیمیترین سند مرتبط با زنبور در ایران تصویر این حشره بر شانهای مفرغی است که در لرستان به دست آمده و نشان میدهد که ۸۰۰سال قبل از میلاد، مردم ایران با زنبورداری آشنا بودهاند اما با وجود این، زنبورداری در ایران بیشتر یک فعالیت کشاورزی خانگی بوده، تا یک تجارت و صنعت. شاید به خاطر خاصیت اکسیر جوانی عسل است که آقای «سیدمحمد امینزاده»- صاحب زنبورستانی در میناوند طالقان- خیلی کمتر از سنش به نظر میرسد. ۷۵ سالش است و از نخستین زنبورداران طالقان است. حتی آنهایی که مثل آقای امینزاده روزهای عمرشان را در زنبورستان شب کردهاند هم، بدون کلاه توری نزدیک کندوها نمیشوند. قبل از آنکه زنبوری بتواند درون کلاه برود، بایدکش بالای آن را از داخل دور سر انداخت و کش پایین را هم روی گردن یا شانه نگه داشت. دستکشهای پلاستیکی را هم که بپوشم، پوشش رزم کامل است. هوا گرمتر شده و زنبورها آرامتر به نظر میرسند.
آقای امینزاده- معلم و مدیر مدرسه قدیمی طالقان- با اینکه سالهاست بازنشسته شده، هنوز هم معلم است و همه چیز را آرام و شمرده توضیح میدهد: «در طالقان زودتر از ده صبح نباید سراغ زنبورها رفت. هوا که سرد باشد، عصبانیند اما کمکم که هوا گرم شود اخلاقشان هم خوب میشود. به همین خاطر ما از صبح زود نمیتوانیم کار را شروع کنیم.» عسل مدفوع زنبور نیست. این واضحترین نکته برای یک زنبوردار، دقیقا همان تصور اشتباهی است که بیشتر مردم درباره عسل دارند. آنها از پنج ماه قبل کار سخت زنبورداری را شروع کرده است؛ از فروردین ماه که گلهای منطقه شکوفه بدهند و به قول آقای امینزاده زمین نفس بکشد. زنبورداران شمال ایران هم با شکوفه کردن گلها در اسفند و آنها که ساکن مناطق سرد آذربایجان هستند، در نیمه فروردین کار سخت را شروع میکنند. زنبوردارها باید به تک تک کندوها سر بزنند. آیا کندو سالم است یا بیماری میان زنبورها افتاده؟ حرکت کارگرها چطور است؟ میزان تخمگذاری و کارایی ملکه چقدر است؟ و اگر کندو ضعیف یا بیمار بود، باید با شربت عسل و دارو تقویتش کنند. شاید زنبورداری از معدود شاخههای کشاورزی باشد که داشتن سواد از ملزومات آن است، چون زنبورداران وضعیت هر کندو را در دفترچهای یادداشت میکنند و بعد سراغ وارسی کندوی بعدی میروند… ملکه اولین سال بعد از تولد بالاترین کارایی را دارد. در یک روز بین سه تا چهار هزار تخم میریزد و در سالهای بعد، میزان تخمریزی کمتر میشود. زمانی که ملکه به پایینترین حد کاراییاش برسد، با نیش زنبورهای دیگر کشته میشود و ملکه تازه جایگزین میشود.
برداشت شیرین : گرمای عجیب و غریب امسال گریبان زنبوردارهای طالقانی را هم گرفت؛ طوری که آقای امینزاده میگوید در ۷۵ سال عمرش، چنین گرمایی را به یاد ندارد که در عرض چند روز تمام گلهای آویشن دشتهای طالقان را بسوزاند؛ ماجرایی که برای دیگر زنبوردارهای ایرانی هم پیش آمد و همین باعث شده که امسال عسل واقعی کمتر باشد. با این حال مثل سالهای قبل، این وقت مرداد، زنبورستانهای طالقان شلوغ است و باید آنچه در این پنج ماه کاشتهاند را درو کرد. با خنده میگوید:« این چند روز فقط در کندوها را برداشتیم و گذاشتیم. با زنبورها صحبت کردیم که تورو خدا، اگر ۱۰۰ گرم دیگر هم داری رو کن. در سالهای پرعسل هر کندو تا ۳۰ کیلو هم عسل میدهد اما امسال هر کندو یک کیلو هم عسل نداشت. البته قضیه آن زنبورستانهایی که جلوی زنبورها شربت شکر میگذارند فرق دارد و آنها همیشه عسل دارند.» شیوه استخراج عسل نیز جالب است: کارگرها شانهای عسل را برس میزنند و داخل ساختمان میبرند تا شیرینترین بخش ماجرای زنبورداری آغاز شود. دو کارگر مشغولند و با کاردک و چنگال مخصوص، لایه طلایی رنگی را از روی موم عسل برمیدارند تا بشود عسل را بیرون آورد. این لایه را «پولک» مینامند و مثل در قوطی عمل میکند. شانها آماده عسلگیریند. باید شانها را به دستگاه «اکستراکتور» سپرد تا بدون دخالت دست عسل از موم جدا شود. کارگری شانها را داخل دستگاه میگذارد. دستگاه با کمک نیروی گریز از مرکز عسل را به دیواره دستگاه میپاشد و از شیری که روی دیوارها تعبیه شده، عسل از دستگاه بیرون میآید و همانجا در شیشه میشود…
زنبورهای کوچنشین : اگرچه کار زنبورستان میانوند طالقان تمام شده، تازه فصل کوچ است و آغاز کار دوباره برای یک زنبوردار. زنبوردارها تقریبا در دو ماه سرد سال بیکارند و بقیه سال باید بالای سرزنبورها باشند یا با آنها ییلاق و قشلاق کنند وگرنه اگر نتوانند غذا و شهد تازه به موقع به زنبورها برسانند، زنبورها میمیرند یا دسته جمعی کندو را برای همیشه ترک میکنند ؛ اتفاقی که در این چند سال برای بسیاری از زنبوردارها افتاده و هنوز معلوم نیست فقط به دلیل نبود غذای کافی بوده یا ترک کندوها دلیل دیگری داشته است. آقای امینزاده هم تا چند روز دیگر کندوهایش را بار ماشین میکند تا آنها را به سمت قزوین ببرد و عسلهایی با طعم و رنگهایی متفاوت از گون و آویشن تحویل دهد. تا چند سال قبل آقای امینزاده مجبور بود کندوهایش را در ماههای سرد به بوشهر هم ببرد. به همین خاطر از دوبار عسلگیری سالیانه، یک بارش عسل طعم و عطر گلهای جنوب را میگرفت…
نگران آینده عسل : اگرچه خیلیها فکر میکنند که نخستین مشخصه عسل خوب آن است که شکرک نزند، اتفاقا آن عسلی مرغوب است که شکرک بزند. عسل آفتابگردان که یکی از مرغوبترین عسلهای پاییزی است، سر هفته شکرک میزند. اما به دلیل همین تصور غلط است که بعضی زنبوردارها، جوهرلیمو یا آبلیمو به خورد زنبور میدهند تا شکرک نزند. علاوه بر این، بسیاری از زنبوردارها عسلشان را تا ۹۰ ـ ۸۰ درجه حرارت میدهند و عسل هیچ وقت شکرک نمیزند اما آنوقت آنزیمهای مفید آن از بین میرود و مواد سمی در عسل فعال میشود. به گفته آقای امینزاده: «به این خاطر، آن چیزی که خداوند شفای للناس قرار داده، میشود بلای للناس!» او میگوید بدتر از خشکسالی این است که مردم عسل خوب را تشخیص نمیدهند: «چه عسل واقعی بدهی و چه عسل قند، بیشتر دنبال ارزانی هستند. عسلی را که قیمتش۲۰ هزار تومان است، میدهند ۶ هزار تومان؛ مگر رب است؟ آنقدر بعضیها تقلب میکنند که دیگر نمیشود عسل را به قیمت واقعی فروخت. عسل خوب را باید از صاحبش شناخت. اگر کسی را پیدا کردید که درستکار است و تقلب نمیکند، دیگر نباید ولش کرد.» به قول این مرد پرتجربه زنبوردار، هزاران تن عسل در دشت و بیابانهای ایران خوابیده و فقط کسی باید آنها را جمع کند. با آنکه بسیار به قابلیتهای زنبورداری ایران خوشبین است، باز هم نگران همین زنبوردارهای فعلی است که تقلب در بازار و ناآگاهی مردم، تجارت آنها را به نابودی میبرد.