به فاصله ۲۷ کیلومتری شهر برازجان و در شمال آن روستا/ شهر سعدآباد قرار گرفته است. ۷ کیلومتر بعد از سعدآباد، روستای زیرِآب قرار دارد که رودخانه دائمی شاپور در غرب آن از داخل تنگه​ای با دیواه​های عمودی و مسیری به طول بیش از یک کیلومتر درون دیواره​های صخره جاری است. صخره​های این مسیر، دیوارهایی به ارتفاع ۲۰۰ متر دارند. در روزگاران گذشته شهر باستانی تَوَج در این مکان قرار داشته است که آثار خرابه​های آن به خوبی دیده می​شود. احتمالاً مردم شهر توج زمانی که در تنگنای حمله مهاجمین قرار می​گرفته​اند، از دژصخره چله خانه برای دفاع از خود استفاده می​کرده​اند، این غارهای دفاعی بر روی دیواره عمودی ساحل غرب رودخانه، به فاصله حدود ۵۰ متری از کف، درون سنگ​هایی از جنس ماسه سنگ و رُسِ متراکم ساخته شده​اند. این دژصخره در زمان آبادانی و پیش از فروریزی بخش بیرونی آن بر اثر فرسایش، دارای ۴۰ اتاق بوده است (چهل خانه) که این نام به مرور و برای آسان گویی درگرگون شده و به چله خانه تبدیل شده است. آب مورد نیاز ساکنان از راه چاه و کانال انتهای آن، که به رود شاپور متصل بوده، تأمین می​شده است.
ساختمان : چله خانه دارای سه آشکوب است. آشکوب نخست ۹ دهانه آشکوب دوم ۷ دهانه، و آشکوب سوم یا بالایی دارای ۴ دهانه است. پشت دهانه​ها اتاق​هایی با طول و عرض مختلف وجود دارند. بعضی از اتاق​های وسیع ستونی در مرکز اتاق دارند، بعضی اتاق​ها دارای تاقچه​اند، و همه آن​ها محل​هایی برای قرار دادن پیه سوز جهت روشنایی دارند. اتاق​های هر طبقه از طریق ایوانی باریک که جلو اتاق​ها قرار داشته به هم راه پیدا می​کرده​اند و طبقات به وسیله نردبان یا طناب به هم مرتبط می​شده​اند. در جلوی دهانه​های بیرونی ایوان​هایی دیده می​شوند، این​ها باقی مانده اتاق​هایی هستند که بخش جلویی آن​ها ریزش کرده و باقی مانده آن​ها به شکل ایوان درآمده است. اتاق​های نوزده گانه دارای حدود ۵۰۰ متر مربع مساحت اند که در مواقع تنگنا بیش از ۲۰۰۰ نفر پناهجو را در خود جای می​داده​اند. البته سه مجموعه غار دفاعی دیگر در پایین دست و در ساحل شاپور وجود دارند که هیچ کدام به اهمیت چله خانه نیستند. در زمان دایر بودن دژصخره و پناه گیری مردم در آن، آب مورد نیاز پناهجویان با بهره گیری از چاهی که تا کف رودخانه ادامه داشته، تأمین می​شده است. به علت قرار گرفتن دژ در کنار رودخانه​ای دائمی و پرآب و در نتیجه دسترسی به آب فراوان، در هیچ یک از بخش​های آن آب انبار وجود ندارد.

این غار در کوههای شرقی شهرستان محلات ( بین خورهه و دلیجان ) واقع شده است . این غار نیز دارای چشمه ای کم آب است و از نظر مذهبی برای اهالی منطقه غاری مقدس به شمار می آید . بدین جهت برخی از مردم همراه با خانواده نذورات و قربانی های خود را به پیرامون این غار می برند و در آنجا بین نیازمندان تقسیم می کنند. دراین غار چشمه کم آبی وجود دارد و اغلب مراجعین یک شبانه روز را در آنجا سپری می کنند.غار شاه بلبلدر نزدیک این غار مجسمه ای وجود دارد که اهالی منطقه به آن نام “عمره” یا “عمرو” داده اند. اخیراً این نظریه مطرح شده است که احتمالاً این مجسمه به “آناهیتا” تعلق دارد و مسلماً مربوط به قبل از اسلام است. عوامل طبیعی مانند باد و باران تا حد زیادی موجب فرسایش این مجسمه است.

در روزهایی که گرمای هوا از راه می رسد، سفر به یک شهر خنک و سرسبز شاید بهترین گزینه سفر شما در آخرین روزهای بهار باشد. پیشنهاد ما ایلام گردی است و البته بازدید از غار زیبای زینه گان که در این استان قرار دارد. اینجا ایلام است. جایی که دره های شگفت، رودها و آبشارهای تر و تازه، غارهای بی نظیر، کوه های سر به فلک کشیده، اقلیم های متنوع آب و هوایی، همجواری دیدنی کوه و دشت، سادگی هزار رنگ طبیعت وحشی، صداقت فرهنگ و هنر و چشم اندازهای بدیع استان، ایلام را به شاهکار خلقت ایران تبدیل کرده و به خاطر همین زیبایی طبیعتش است که به «عروس زاگرس» مشهور شده است.

دیدار با زینه گان : غار طبیعی «زینه گان» در دشت منطقه گرمسیری بخش صالح آباد از توابع شهرستان گرمسیری مهران قرار دارد که برای سفر به آن باید از شهر ایلام به صالح آباد واقع در ۵۰ کیلومتری غرب ایلام سفر کنید. این غار در صالح آباد کاملا شناخته شده است و تابلویی در نزدیکی امامزاده صالح مسیر را نشان می دهد. اگر چه غار طبیعی «زینه گان» برای بیشتر مردم کشور ناشناخته مانده است اما زیبایی منحصر به فرد و شکل گیری این غار در دل منطقه ای گرمسیری از قابلیت های فراوانی برای جلب طبیعت گردان داخلی و خارجی برخوردار است. این غار در اصل یک غار نیست بلکه یک تنگه است که به اشتباه در منطقه به عنوان غار شهرت یافته است. دو سر مسیر باز است و شما تنگه ای رو باز را می بینید که فضای باریکش آن را شبیه به غار کرده است. خنکای این مسیر غار مانند آنقدر زیاد است که زینه گان را به غار بهشت معروف کرده است. در فصل تابستان با وجود گرمای بالای منطقه دشت صالح آباد به حدود ۵۰ درصد بالای صفر می رسد، در میان غار زینگان انگار باران می بارد و بوی سبزه و گلها در میان نیزارها روح و تن را به میهمانی می خواند. این غار طبیعی روباز دارای صدها متر طول، آب فراوان، دهلیزهای آبگیر و قندیل های متعدد است و از آبچک های طبیعی باران طبیعی نقش می بندد و دل به مهمانی خنکی دعوت می کند. اگر چه غار طبیعی «زینه گان» برای بیشتر مردم کشور ناشناخته مانده است اما زیبایی منحصر به فرد و شکل گیری این غار در دل منطقه ای گرمسیری از قابلیت های فراوانی برای جلب طبیعت گردان داخلی و خارجی برخوردار است . اختلاف هوای داخل غار با بیرون بیش از ۲۰ درجه سانیگراد تفاوت دارد و به همین علت غار «زینه گان» به غار بهشت معروف است. سرخس ها و جلبک ها، گلها و گیاهان و رنگ سنگ ها و پیچ و خم غار انگار نقاشی طبیعی است که چشم ها را به زیبایی فرا می خواند. از صالح آباد تا ورودی تنگ زینگان حدود پنج کیلومتر جاده خاکی نه چندان مناسب برای ماشین های سواری وجود دارد که عبور از این جاده خاکی نزدیک به ۴۰ دقیقه زمان نیاز دارد.

این غار در سال ۱۹۵۸ میلادی توسط پروفسور کالتون استا نلی کوون آمریکایی مورد بررسی قرار گرفت . بقایای اسکلت انسانها پیش از تاریخ و آثار سفالی که بدست آمد وی به این نتیجه رسید که این غاراز نقاط مهم دوران پارینه سنگی است ودر ۳۰۰۰۰ سال قبل انسانهای نئاندرتال در آن سکونت داشته اند . آثار بدست آمده زندگی انسانها را تا عصر اسلامی تایید می کند بدین جهت جایگاه منحصر به فردی در خراسان است که احتمالا بر اثر زلزله ای داخل غار ریزش نموده و باعث کشته و مجروح شدن ساکنین آن شده حفاری این غار بسیار دقیق بوده است . با توجه به ابزار بدست آمده مشخص گردید ساکنین این پناهگاه به شکار اشتغال داشته اند . این غار دارای دهانه ای در حدود ۲ متر وفضای داخلی به طول ۵/۱ متر و عرض ۳ متر می باشد . دیوارهای آن سنگ توروس تشکیل شده اند که زیبایی ویژه ای به محیط داخلی آن داده است . این اثر تاریخی بسیار با ارزش به شماره ۹۵۹۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .
فضای درون غار از شروع دهانه شیب دار است برخی نقاط شیب آن تا ۷۰% می رسد به گونه ای که پیشروی بدون طناب خطرناک است . دهانه غار به طوخر پشته ای کشیده شده و سقف غار تا ۴۰متر دارای مقرنسهای زیبایی است به طوریکه در نگاه اول احساس می شود حاصل دخالت بشر بوده و حال آن که طبیعی است و انسان دخالتی نداشته است آثار بقایای سکونت تا عمق ۱۲۵ متری غار پراکنده است حوض جالبی که در ابتدای غار مشاهده می شوداز آثار معماری انسانهای غار نشین است که با سنگ و ملات و ساروج ساخته شده تا آب باران و برف و زهاب غار را جمع آوری نماید سفالهای کشف شده از درون غار زندگی در آن را تا دوره ساسانی متحمل می نماید. این غار در زمان اسماعیلیان یکی از پایگاههای مهم آنان بود سنگ نگاره پیکرک بدست آمده در غار زنی است دارای شخصیت تاریخی که با دو خط فرو رفته و کشیدگی چشمهای الهه کاملا مشهود است به دلیل اهمیت بسیارزیاد تاریخی این غار باید تحت حفاظت و سرکشی مداوم قرار گیرد. برای جلوگیری از ویرایشگری های فرهنگی آن و حفظ زیبایی طبیعی و حفاظت از سنگ نگاره باید عنوان یکی از غارهای باستانی حراست و محافظت گردد و در صورت امکان نور پردازی شود .