ایلام سرزمین شگفتی هاست. جایی که جاذبه های طبیعی به شکل اسرارآمیزی گردهم آمده اند تا این سرزمین تاریخی را تبدیل به یک موزه طبیعی کنند. این بار اگر گذارتان به این موزه سرسبز افتاد، پیشنهاد می کنیم سری به غار «بره زرد» بزنید که بدون شک یکی از بکرترین و بی نظیرترین غارهای کشور است. غاری که در ۴۵کیلومتری جاده ایلام به دره شهر و امتداد این جاده قرار گرفته است. جایی در ارتفاع ۳۰۰۰هزار متری از سطح دریا که قرن هاست در دل کوه سیوان حضور دارد.غار بره زرد با استالاگمیت های زیبا و بلورهای سنگی دست نخورده اش می تواند باعث شگفت زدگی شما شود. اما این تنها جاذبه غار بره زرد نیست. این غار با یک حوضچه آبی، پرده‌های سنگی، صدها ستون و مجسمه استالاکتیتی و استالاگمیتی در اعماق ۳۵۰ متری اش هر لحظه شما را شگفت زده تر می کند.دهانه ورودی غار آنقدر تنگ است که فقط یک نفر آن هم به صورت سینه‌خیز می‌تواند از آن عبور کند. از این به بعد هر چه پیش تر بروید، می توانید تالارها، چاه‌ها، دهلیزها و دالان‌های زیادی را بینید که گشت و گذار در آن ها لذت یک سفر ماجراجویانه را برایتان به ارمغان می آورد. در غار بره زرد هرچه پیش تر روید، با افزایش ارتفاع رو به رو می شوید. تا جایی که ارتفاع بعضی از تالارهای داخل غار به ۱۲ متر می‌رسد اما این به معنی آن نیست که در طول غار مجبور به حرکت نشسته و سینه خیز نیستید!هوای داخلی غار بره زرد که مردم محلی آن را با نام های غار کنا تاریکه و کنا نام می شناسند، آنقدر سرد است که این غار هیچ وقت به عنوان پناهگاه جانوری یا انسانی مورد استفاده قرار نگرفته است. حتی برخی از غارنوردانی که به بره زرد سفر کرده اند از وجود اسکلت و بقایای بزهای کوهی خبر داده اند که به دلایلی مثل سرما، سقوط از ناهمواری های غار یا ریزش سقف یا حتی راه گم کردن آنها در گذشته ای نسبتا دور تلف شد ه اند و این تنها رد موجود از جانوران در این غار است. با این حساب می توان غار بره زرد را غار متروکه ای دانست که در طول دوران تنها جاذبه گردشگری داشته است.

مسیر دسترسی : برای دیدن این این غار باید راهی ایلام شوید و از آنجا از طریق جاده خاکی مله پنجاب به باریکاب سفر کرده و یا از مسیر جاده ایلام – دره شهر راهی شوید. یادتان باشد که جاده خاکی مله پنجاب به باریکاب فقط برای خودروهای کوهستان و وشاسی بلند مناسب است و آن هم در شرایطی که باید در باریکاب خودرو را ترک کنید و یعد از حدود ۴۵دقیقه کوهنوردی به غار برسید. اگر از مسیر جاده ایلام- دره شهر راهی شوید هم باید در روستای زیفل یا پاکل گراب خودرو را پارک کنید و بعد از حدود ۲ساعت کوهنوردی به غار بره زرد برسید.

اگر قصد دارید به یک تجربه جدید دست بزنید و مقداری خطر کنید پیشنهادات تازه ای را برای شما کنار گذاشته ایم. به این شرط که از تاریکی نترسید و قدرت مقابله با شرایط پیش بینی نشده را داشته باشید. غار نوردی از آن کارهایی است که دل شیر می خواهد. یک غار تاریک که خفاش ها از سقفش آویزان هستند برای یک مسافر تازه وارد حتما رعب انگیز خواهد بود و احتمالا تاریکی محض آن شما را به یاد ترسناک ترین فیلم های زندگیتان می اندازد! غار آهکی گلجیک محلی بکر و دست نخورده برای افرادی است که آمادگی کافی برای چند ساعت ماجراجویی دارند. این غار برای بازدیدکنندگان یک مزیت منحصر به فرد دارد؛ غارنوردان لازم نیست در گلجیک خودشان را با لباسهای گرم و ضد آب خفه کنند چرا که این غار هوایی معتدل و کم رطوبت دارد . به هر حال اگر شما هم جزو کسانی هستید که می خواهند چند ساعت از زندگی اش را با اشباح ناشناخته و خفاشهای آویزان بد بگذرانند، می توانید سری به استان زنجان بزنید. ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زنجان، در ارتفاعات مشرف به روستای حاج آرش می توانید چنین محلی را برای ماجرا جویی تان دست و پا کنید.

غار آهکی گلجیک محلی بکر و دست نخورده برای افرادی است که آمادگی کافی برای چند ساعت ماجراجویی دارند. این غار البته یک مزیت منحصر به فرد هم دارد؛ برای پیاده روی در گلجیک لازم نیست خودتان را با لباس های گرم و ضد آب بپوشانید چرا که این غار هوایی معتدل و کم رطوبت دارد. اصلا گلجیک به خاطر همین شرایط آب و هوایی معتدلش محل سکونت انسان های پیش از تاریخ بوده است! آن هایی که توانسته اند به ترسشان غلبه کنند و سری به این تونل تاریخی طبیعی بزنند آثار و نشانه هایی از زندگی انسان پیش از تاریخ را تایید کرده اند و وجود ابزار، ادوات، تیغه های سنگی و استخوان حیوانات شکاری را گزارش کرده اند. داخل غار آثار زیستی انسان متعلق به شانزده تا سی هزار سال قبل از میلاد را می توان دید.از ویژگیهای دیگر این غار که احتمالا نظر شما را جلب خواهد کرد صخره های جنوبی غار است که از سنگ های مرمر سبز بسیار زیبایی تشکیل شده است. ابعاد غار گلجیک ۷۰۰ متر در ۱۰۰ متر و ارتفاع تقریبی آن ۵۰ متر است و اگر علاقمند هستید مدتی را مهمان خفاشهای گلجیکی باشید حتما یک همراه آشنا به فنون غارنوردی را در کنار خود داشته باشید.

سال ها قبل، وقتی سنگ شکنان جهرمی تصمیم گرفتند از سنگ های آهکی یک کوه بی نام و نشان استفاده کنند، هیچ وقت خیال  نمی کردند سنگ تراشیدن از چنین کوهی بتواند یکی از زیباترین جاذبه های طبیعی شهرشان را رقم بزند. غار سنگ شکنانن جهرم اگرچه تاریخ روشن و دقیقی ندارد، اما به اعتقاد بیشتر باستان شناسان، یکی از غارهای طبیعی و دستکن این شهر است که در دوران صفویان تراشیده شده است. غاری که در جنوب غربی جهرم قرار گرفته و سال ها وسیله امرار معاش مردم این منطقه بوده است. سنگ های سفید آهکی و شکل پذیری که در آن زمان از غار سنگ شکنان جهرم به دست می آمد، معمولا صرف تزئین سردرها و بناهای باشکوه و مهمی می شد که یا به اشراف تعلق داشتند و یا به حکومت. مرغوبیت این سنگ ها به حدی زیاد بود که آوازه شان حتی در شهرهای مجاور هم پیچیده بود و معماران بناهای شیراز هم در ساخت و سازهایشان از این سنگ ها استفاده می کردند. مثل مسجد جامع عتیق شیراز که از این سنگ ها در نمای آن به کار رفته است. سنگ ‌شکنان جهرمی در زمان برداشت سنگ سعی می کردند طوری پیشروی کنند که غار تخریب نشود و به این ترتیب در گذر زمان ستون‌هایی به‌جا ماند که زیبایی غار را بیشتر می کرد. اگر سری به غار سنگ شکنان جهرم بزنید می بینید که دهانه این غار به حدی بزرگ است که می توان با خودرو در آن رفت و آمد کرد! غار سنگ شکنان ۲۰۰متر طول دارد و عرض آن از ۶۰ تا ۱۳۰ متر متغیر است. در حقیقت اگر مساحت این غار را بخواهید باید بگوییم که این غار سنگی،  در حدود ۲۰ هزار متر مربع مساحت دارد و ۱۲ ورودی مختلف در آن تعبیه شده است. در غار سنگ شکنان می توانید ۱۰۰ ستون سنگی را هم ببینید که غار را شبیه به تالاری مجلل کرده اند. سنگ های غار سنگ شکنان، از نظر مرغوبیت به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول ستون هایی هستند که درز و شکاف های زیادی دارند و عملا کیفیت چندانی ندارند. به همین دلیل هم سنگ تراشان از خیر استخراج آنها گذشته اند. اما دسته دوم که سنگ های مرغوب این غار را شامل می شوند، مربوط به ستون هایی است که روی آن ها درز و شکافی دیده نمی شود و برای جلوگیری از ریزش سقف برداشت نشده‌اند.

پژوهشگران معتقدند که تعداد و قطر ستون های داخل غار در گذشته بیشتر از حال بوده است. اما سنگ شکنان نسل های بعدی به دلیل آن که در حمل سنگ‌های استخراج شده بزرگ دچار مشکل می شدند، ستون های نزدیک به دهانه غار را تراشیده اند و نتیجه ای تراش مداوم، لاغر شدن ستون ها و کم شدن توان بارپذیری آنها بوده است.مردم محلی جهرم معتقدند که روزی خواجه کاظم، فرزند خواجه اسماعیل با اسب در حال گردش کنار رودخانه قلات جهرم بود که صدای ضربات پی در پی پتکی او را به طرف خود کشاند. پیرمردی که سنگ های کوه را می تراشید با او هم صحبت و هم سفره شد و این آشنایی خواجه اسماعیل با خانواده پیرمرد، عاشقی را برایش به دنبال داشت. اما مخالف خانواده خواجه اسماعیل با ازدواج این خانزاده ودختر پیرمرد رعیت، باعث شد تا پیرمرد شرط بگذارد که خواجه اسماعیل پیش او بماند و با هم در کوه کار کنند. جهرمی ها می گویند که بعدها خواجه کاظم به استاد کاظم سنگ شکن معروف شد و ۳۰۰ سال قبل استاد کاظم وارث پیرمرد و غار سنگ شکنان جهرم شد. با این حال، محمد سپهر، دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی جهرم در این باره می گوید: «داستان و روایت های مربوط به غار سنگ شکنان که در میان مردم رواج دارد تحریف شده است و عده ای از مردم با ادعای این که مالک غار هستند، می خواهند آن را تصرف کنند.» غار سنگ شکنان جهرم، با تمام جاذبه هایی که دارد، هنوز در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت نشده است اما این روزها سازمان میراث فرهنگی فارس با همکاری دانشگاه شیراز ستون های آن را مرمت کرده و در صدد ثبت آن در فهرست میراث ملی هستند.