غار یخی چما در مجاورت روستای شیخ علیخان در فاصله ۲۵ کیلومتری چلگرد از توابع بخش مرکزی شهرستان کوهرنگ استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. غار یخی چما در مقابل دشت چما واقع شده و شبیه تنگه‌ای بزرگ و یک انباری پربرف است که ارتفاع برف‌های آن تا ۵۰ متر نیز می‌رسد. لایه‌های یخی این غار در فصول گرم و کم‌بارش دارای ضخامت کمی بوده و بسیار نازک و سست می‌باشند و باید از عبور بر روی آن‌ها و داخل غار اجتناب نمود.غار یخی چما یکی از نادرترین و اعجاب‌انگیزترین غارهای استان چهارمحال و بختیاری به شمار می‌رود. قرار گرفتن در دره‌های عمیق و انباشت حجم برف‌های چندین ساله در این غار سبب شده است تا قندیل‌های یخ و توده‌های عظیم برف به صورت دائمی و در تمام فصول سال باقی بمانند. علاوه بر این غار یخی چما به بزرگ‌ترین شهرهای استان تهران- دیدنی های استان تهران – آب شیرین ایران نیز شهرت دارد زیرا از زیر یخ‌های این غار، چشمه‌ای با آب سرد جریان یافته که در نهایت به سد کوهرنگ می‌ریزد. نامگذاری این غار یخی به «چما» (یا چی‌ما)، از گویش بختیاری عشایر منطقه گرفته شده است. با وجود ویژگی‌های منحصر به فرد، این غار یکی از کم‌ نظیرترین نقاط گردشگری استان و حتی کشور است که برای بسیاری از گردشگران ناشناخته مانده است.

در روستای علیصدر از توابع شهرستان کبودراهنگ و۷۵ کیلومتری شمال غربی شهرهمدان یکی از عجایب طبیعی جهان و نمونه نادری از غارهای آبی قابل قایقرانی به نام غار علیصدرواقع شده است که به طول جغرافیایی ۴۸درجه و ۱۸دقیقه و عرض درجه و۱۸دقیقه دارای ارتفاع ۱۹۰۰متر از سطح دریاست.امکان دسترسی به غار علیصدر ازسه مسیر فراهم است: ۱-همدان لالجین به بیجار که جدید الاحداث و مناسب تر است. ۲-از تقاطع سه راهی پایگاه هوایی نوژه ( در جاده همدان به رزن) ۳-از طریق همدان به صالح آباد. غار علیصدر در ارتفاعات ساری قیه ( صخره زرد)‌به وجود آ مده است.در این کوه دو غار دیگر به نامهای سوباشی و سرآب وجود دارد که ترتیب ۱۱و ۷ کیلومتربا غارعلیصدر فاصله دارند به لحاظ گسترش زیاد لایه های سنگ  آ هک متبلور در منطقه امکان ارتباط بین غارهای مذکور با غار علیصدر وجود دارد.

 تاریخ پیدایش :

زمین شناسان قدمت سنگ های این کوه را به دوران دوم زمین شناسی یعنی دوره ژوراسیک ( ۱۹۰ تا ۱۳۶ میلیون سال قبل ) نسبت می دهند و شواهد به دست آمده از درون غار حاکی از آن است که این غار پناهگاه انسان های اولیه بوده است . مردم روستای علیصدر و روستاهای اطراف از قدیم الایام به وجود آن پی برده بودند واز آب آن بهره برداری می کرده اند ولی هیچگاه کاربری گردشگری آن مطرح نبوده است تا اینکه در پنجم مهرماه ۱۳۴۲ گروهی ۱۴ نفره از اعضاءهیئت کوهنوردی همدان غار علیصدر را مورد بازدید وکاوش قرار دادند. این عده توانستند با وسائل ابتدایی مانند چراغ دستی و تیوب لاستیک مقداری در درون غار پیشروی کنند بازدید این گروه در روزنامه های محلی منعکس شد ودر سال ۱۳۴۶ با پخش خبر کشف یک غار شگفت انگیز و بی انتها در سطح رسانه های ملی سیل محققان کوهنوردان و علا قمندان اثر طبیعی به سوی آن سرازیز شد . در سال ۱۳۵۲ کوهنوردان همدانی دهانه ورودی غار  را به قطر ۵۰ سانتیمتر تعریض نمودند واز سال ۱۳۵۴ استفاده عمومی از غار علیصدر آغاز شد در آن زمان اهالی روستا مسافران را با چراغ دستی قایق و پارو به دیدن قسمتهای ابتدایی غار می بردند .

چگونگی ایجاد:

- در نتیجه ترکیب آب حاصل ازبارش قطرات باران با گاز دی اکسید کربن موجود در هوا تشکیل اسید کربنیک ضعیف ونفوذ آن در زمینهای آ هکی و انجام واکنش شیمیایی ترکیبی نا پایدار به نام بی کربنات کلسیم به وجود آورده است چون این ماده در آب محلول است در درون لایه های آهکی ضخیم فضاهای خالی ریزی ایجاد کرده واین فضاهای خالی میلیون ها سال گسترش پیدا کرده و به مورور به هم پیوسته اند وبه عبارتی میلیونهاسال قلم صانع جهان خلقت به حکاکی ونقش آ فرینی این شاهکار شگفت انگیز مشغول بوده است تا این غار بسیار وسیع در دل زمین ایجاد شده است .

 زیبایی های غار علیصدر :

- غار علیصدر از بسیاری جهاد علی الخصوص به علت وجود گذرگاههای ممتد آبی و دریاچه های وسیع و قابل قایقرانی که در سرتا سر غار گسترده شده اند یک از زیبا ترین جلوهای طبیعی ایران وجهان و پدیده ای  منحصر به فرد در نوع خود میباشد که فقط در معدودی از غارهای جهان مثل غار مولیس در فرانسه و غارهای شوالیه وبوکان در استرالیا چنین زیبائیهای خیره کنندهای وجود دارد آب دریاچه غار بدون رنگ و بو میباشد و مزه آن معمولی است وهیچگونه حیات جانوری در آن وجود ندارد درجه حرارت آن در طول سال ثابت ودر حدود ۱۲ درجه سانتی گراد و به قدری زلال است که تا عمق ۱۰ متری با نور معمولی و چشم غیر مسلح بخوبی قابل رویت است نتایج آزمایشهای فیزیکو شیمیائی بر رور آن نشان می دهد که در نقاط مختلف غار ثرکیبات شیمیائی آن نزدیک به هم بوده وجزء آبهای بی کربناته کلسیک سبک با  ph اسیدیته نزدیک به خنثی میباشد وبدلیل وجود املاح آهکی فراوان در آب غیر قابل خوردن است از آنجا که مازاد آب غار توسط رشته های مختلفی ( مثل چشمه شور ) به خارج غار هدایت می شود لذا ? سطح آب در طی فصول و سالهای مختلف به استثنا ء مواقع کم آ بی یک نواخت است ولی در مواقع کم آبی دارای نواساناتی بوده که آثار آن برروی دیواره غار به خوبی مشهود است.آب غار در قسمتهای مختلف آن از صفر تا ۱۴ متر در نوسان است آب دریاچه غار از چشمه های زیر زمینی ریزش مداوم آب از دیوار وسقف غار تامین میشود که منشا آنها به طور کلی از محل ریزشهای جوی است سقف غار که در بعضی قسمتها تا حدود ۱۰متر از سطح آب ارتفاع دارد پوشیده از کربنات کلسیم خالص ودر بعضی قسمتها مخلوط با عناصر دیگر است که برسر راه جریان آب از خارج به داخل غار به وجود آمده اند این روسوبات به صورمختلف استالا کتیت هایی ( چکنده ) را تشکیل داده اند ودر کف غار ودر جاهایی که آب وجود ندارد استالاکمیت هایی ( چکیده) با اشکال متنوع و جذاب به فور دیده میشود منظره داخل غار بسیا ربدیع و هوای آن یسبار پاک و لطیف بوده و عاری از هر گونه گرد وغبار والودگی میکروبی است ودر تابستان خنک ودر زمستان گرم و مطبوع است همچنین هوای داخل غار سبک بوده وحالت سکون مطلق دارد به طوری که چنانچه شمعی در آنجا روشن کنند هیچ  گونه حرکتی در شعله شمع دیده نمی شود.در برخی از معابر غار ۱۰ الی۱۱ کیلومتر پیشروی شده است ولی هنوز تمام کانلها و شبکه های ارتباطی غار کشف نشده اند در حال حاضر پس از طی مسیر قابل قایقرانی غار نوردی پیاده در قسمت خشکی غار آغاز می شود و گردشگران پس از طی مسافتی نسبتا طولانی مجددا با قایق ادامه مسیر می دهند تا کنون ۱۴ کیلومتراز معابر غار کشف شده ولی تنها ۴ کیلومتر از معابر که با پرژکتور نور پردازی شده اند مورد بازدید قرار می گیرند در مجموع بازدید از محوطه وسیع قندیل بزرگ جزایر سوم و چهارم قایقرانی غار نوردی و گذر از پیچ و خم گذرگاههای آبی و دالانهایی با سقف بلورین به بیننده می با وراند که در این اثر حقیقتا یکی از شاهکار های جهان آفرینش است و هیچ وصفی توان توصیف این همه شکوه و زیبایی را ندارد.

غار و آبشارهای شيرآباد در جنوب روستای (شير آباد) از توابع شهر خان ببين از توابع شهرستان راميان واقع شده است . اين منطقه دارای آبشارهای متعددی است كه مهمترين آن آبشار اول و دوم شيرآباد می باشد . بالای آبشار شيرآباد غاری وجود دارد كه از كف اين غار آب سرد جاری است و به رودخانه شيرآباد وارد می شود و چندين آبشار بسيار زيبا را در محيط جنگلی تشكيل داده است . غار شيرآباد يكی از غارهای مهم طبيعی و جالب استان گلستان به شمار می رود كه دست بشر در آن دخالتی نداشته است و هنوز طبيعت بكر خود را دارد و همه ساله گردشگران زيادی را به سوی خود می كشاند . اين منطقه به دليل جاری بودن آب زيستگاه بسيار خوبی برای برخی از گونه های حيوانی از جمله سمندر كوهستانی ايرانی می باشد . اين غار اندكی بالاتر از آبشارها قرار دارد كه به دليل همجواری با روستای شيرآباد نام روستا را بر آن نهاده اند . محيط بيرونی غار را كوهستان و جنگل تشكيل می دهد . همچنين در اطراف اين مجموعه جذاب و ديدنی زيستگاه حيواناتی چون مارال شوكا ، خرس ، پلنگ ، خوك وحشی ، گربه جنگلی و رودك می باشد . در درون غار نيز به دليل داشتن شرايط مطلوب و وجود آب گونه هايی از مهره داران و بی مهره گان نظير گاماروس ، كرم ، خرچنگ آب شيرين ، سوسك ، خفاش ، قورباغه جنگلی و سمندر زيست می كنند . طبيعت زيبای منطقه گلستان و وجود آبشارهای متعدد ، غارهای بسيار زيبا ، طبيعت جنگلی و جانوران متنوع باعث شده كه استان گلستان جزو مناطق توريستی مهم ايران شناخته شود.

غار کرفتو در دل صخره های مرتفع و در ۶۷ کیلومتری شمال غرب شهر دیوان دره و با فاصله تقریبی ۷۰ کیلومتری شرق شهر سقز در نزدیکی روستای یوزش باش کندی واقع شده است. غار کرفتو جزو غارهای آهکی و طبیعی می باشد. که در ادوار مختلف مورد استفاده سکونت انسان بوده و به صورت معماری صخره ای در چهار طبقه در دل کوه حفر گردیده است. این غار حدود ۷۵۰ متر طول دارد اما شعبات فرعی متعددی از هر کدام از طبقات منشعب می شود. ورودی غار کرفتو از دامنه کوه حدود ۲۵ متر ارتفاع دارد که در گذشته بازدید از داخل غار ار طریق راهی نسبتا سخت و دشوار در کمر کوه امکان پذیر بود. اما امروز برای دسترسی آسان مسافران به داخل آن پلکانی فلزی تعبیه شده است. موقعیت غار به گونه ای است که به طور کلی بادگیر نبوده و در زمستان برف دامنه جنوبی را نمی پوشاند، در حالی که ۵۰۰ متر دورتر و در جنوب شرقی غار بادگیر بوده و برف آن را کاملا می پوشاند. به همین دلیل است که در زمستان ها و هنگام سرما درون غار گرم و در تابستان به لحاظ کوران باد غار خنک می باشد. این غار در ارتفاعی بیش از ۱۰۰ متر از سطح زمین قرار دارد که برای رسیدن به آن باید بیش از ۱۸۰ پله را طی کرد. دالان طبیعی غار بیش از ۶۰۰ متر است که ارتفاع سقف از ۱ تا ۱۲ متر متفاوت است. بر دیواره عمودی طبقات مختلف غار آثار متعددی از گوزن مارال ، سئارکار با اسب ، حیواناتی ناشناس و غیره وجود دارد که به سختی قابل مشاهده اند . در میان نقش های قابل مشاهده ، نقش های گوزن های مارال که تعداد آنها در طبقه دوم به چهار مورد می رسد از همه قدیمی ترند.