قلی درویشی
سرنخ های تازه از تاریخ شهر نشینی در قم
کاوش های باستان شناسان در تپه ی قلیدرویش قم نشان می دهد که شهر باستانی پیشرفته ای در این ناحیه وجود داشته است. این کاوش ها که فصل پنجم خود را می گذرانند نشان می دهند که نه تنها این شهر در فاصله هزاره پنجم پیش از میلاد تا هزاره اول پیش از میلاد وجود داشته، بلکه آثار باستانی جالبی هم دارد که از ساختارهای اجتماعی حاکم بر آن در دوره عصر آهن حکایت می کند! ظاهرا این شهر باستانی دارای فضایی با کارکرد مذهبی، نیایشگاه، محل سکونت و محل ذخیره آذوقه بوده و مدارکی مبنی بر تجارت گسترده مردمان آن با ساکنان حاشیه خلیج فارس به دست آمده است. علیرضا ارجمندی مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان قم، با اشاره به وجود ساختارهای شنی کاملا پیشرفته و فضاهای تقسیمبندیشده در این شهر به خبرگزاری ایسنا گفت: «مهرهای استوانهای درباره مالکیت و تجارت و فضاهایی با کارکردهای مذهبی یا حکومتی در این محوطه بهدست آمده که نشانههای آغاز شهرنشینی در این محوطهاند.» در این شهر که متعلق به عصر آهن است،مدارکی مبنی بر تجارت گسترده مردمان آن با ساکنان حاشیه خلیج فارس به دست آمده است.
او ادامه داد: «تا کنون هر آنچه از عصر آهن کاوش کردهایم، به گورستانهای این دوره و آثار منقول مربوط بوده است، تا جایی که بیشتر باستانشناسان نظر داشتند، جوامع عصر آهن، جوامعی کوچرو و کوچنشین بودند و فضای استقراری و مسکونی نداشتند؛ ولی کاوش در این سایت، خلاف این مسأله را مبنی بر اینکه جوامع بسیار پیشرفتهای از نظر الگوهای سازهیی و استقراری در این دوره وجود دارند، به اثبات رساند.» ارجمندی هدف اصلی از کاوش در محوطهی قلیدرویش قم را بهدست آوردن اطلاعات دربارهی جوامع عصر آهن با توجه به نبود فضاهای استقراری از این جوامع دانست و گفت: «تکمیل لایهنگاری و شواهد سکونتی از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دورهی عصر آهن از دیگر هدفهای فصل پنجم کاوش در محوطهی قلیدرویش است.» او به قدیمیتر بودن نواحی جنوبی سایت قلیدرویش اشاره کرد و گفت: «هرچه به سمت شمال سایت میرویم، لایههای تاریکتری داریم، حتی ممکن است بستر قدیمی رودخانهی قمرود از این مکان گذشته و بهمرور به شهر کنونی قم رسیده باشد.»