معبد
معبد هندوها بندرعباس
معبد هندوها که در شهر بندرعباس واقع شده، در سال ۱۳۱۰ هجری قمری، در زمان حکومت محمد حسن‌خان سعدالملک احداث شده‌است. اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که بر روی آن گنبدی قرار گرفته است. سبک معماری این گنبد را مقرنس های پیرامونی آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس، بلکه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می سازد. طرح این بنا کاملاً از معماری معابد هندی متاثر است. این معبد از نشانه های معدود تاریخی بندرعباس است که توجه هر تازه واردی را به خود جلب می کند که امروزه در کنار یکی از خیابان های اصلی شهر قرار گرفته است. این معبد برای نیاز های هندو های مقیم شهر بندرعباس که از سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴ هـ. ش سکونت داشته و به کارهای تجاری می‌پرداختند ساخته شد که یکی از نقطه های مهم ارتباط فرهنگی و هنری میان ایران و هند است. هندوها پیروان مکتب برهمنی (کسانی که به خدایان برهما، ویشنو و شیوا معتقدند) هستند و این معبد بنابر تحقیقات به عمل آمده متعلق به خدایان ویشنو است. در ساخت پرستشگاه هندو ها در بندرعباس طبق موقعیت جغرافیایی در آن زمان، از لاشه سنگ، ملات گل و ساروج، سنگ های مرجانی خاک و گچ‌های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده است.
معماری پرستشگاه هندوها : اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که بر روی آن گنبدی قرار گرفته. سبک معماری این گنبد را مقرنس های پیرامون آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس، بلکه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می سازد. ساختمان اتاق معبد و محراب در قسمت شمال معبد واقع شده و دور اتاق معبد نیز از طاقچه و قاب های کور ساخته شده است. در اطراف اتاق معبد نیز ۴ راهرو وجود دارد که در گذشته زوار به دور آن زیارت می کردند. داخل راهروها حجره های کوچکی است که برای طلبه های مکتب برهمنی در نظر گرفته شده و داخل برخی از اتاق ها نقاشی های مذهبی دیده می شود که یکی از مهمترین آنها خدای فلوت زن به نام کریشنا است. داخل راهرو غربی راه پله های مارپیچی وجود دارد که به سمت بالا است و به بام معبد منتهی می شود که ساق معبد بوده و با جرزهای پس رونده که الهام از معماری ایرانی است تشکیل شده است و ۴ نورگیر در ۴ طرف این فضای چند ضلعی روی جرزها و جود دارد و گنبد عظیمی با لایه های ذوزنقه ای و تزئینات آیین هندویی دیده می شود. همچنین اطراف و در ۴ طرف گنبد حدود ۷۲ برجک مخصوص هندویی وجود دارد که در وسط گنبد میله بزرگی قرار گرفته که در حقیقت محور زمین و آسمان را نشان می دهد. در قسمت ضلع شرقی گنبد نیز تالار بزرگی وجود دارد که تالار اجتماعات بوده و در این تالار نقاشی های مختلفی به چشم می خورد که هر کدام از آنها بیانگر فلسفه خاصی از اعتقادات مختلف مردم هند است. معبد هندوها ۱۱۶ سال پیش ساخته شد و یکی از نقطه های مهم ارتباط فرهنگی و هنری بین ایران و هند است که باید حفظ شود و متأسفانه به علت عدم توجه گذشتگان غالب نقاشی های آن از بین رفته و بنا هم به علت مصالح ساخت موجود و تغییرات آب و هوایی با وجود مرمت های پی در پی هنوز آثار ویرانی در آن به چشم می خورد. این معبد یکی از آثار منحصر به فردی است که از سوی پولدار های شهری به نام شیکار پور در غرب هند ساخته شد و در سال ۱۳۴۴ هـ.ش که بندرعباس را ترک کردند، بت هایی که در معبد و در طاقچه محراب بود نیز با خود بردند و این بنا به تدریج مخروبه شد تا این که از طریق سازمان میراث فرهنگی در چند نوبت مرمت شد و هنوز نیاز به تعمیر دارد. معبد هندو ها از تابستان سال ۱۳۸۴ تا کنون به بهانه مرمت تعطیل است. هم اکنون عملیات مرمت این معبد به دلایل نامعلومی متوقف شده است.
مسجدی در دل غار
مسجد قدمگاه در نزدیکی روستای قدمگاه (بادامیار) در جنوب آذرشهر قرار دارد و مانند غاری در دل کوه کنده شده و در دوره‌های قبل از اسلام به عنوان معبد مهری استفاده می‌شد. این معبد در قرون ۶-۸ ه. ق به عنوان تکیه عرفا و دراویش و سپس به عنوان مسجد مورد استفاده قرار می‌گرفت. فضای غار زیرزمینی دایره شکل است و قطری برابر ۱۵ متر دارد. دالانی به طول ۹ و عرض ۱/۵ و ارتفاع ۲/۵ متر به دهلیزی وسیع‌تر به طول ۴/۵ و عرض ۳/۲۰ و ارتفاع ۲/۵ تا ۴ متر می‌پیوندد. سپس این دهلیز به فضای گنبدی شکل غار باز میشود. این فضا از کف تا پنجره نورگیر سقف ۱۲ متر ارتفاع دارد.محراب غار با مقرنس‌های آویخته که به دوره صفوی تعلق دارد به نحوی احداث شده که گمان می‌رود در زمانی نزدیک‌تر تعبیه شده باشد. میتوان فرض کرد که این فضا برای مقاصد مذهبی ساخته نشده باشد. یعنی نه مسجد بوده است و نه مقبره، برخی از باستانشناسان آن را به دوران پیش از تاریخ نسبت می‌دهند که بعداً به صورت آتشکده و بعد از آن با تعبیه محرابی که روی به قبله دارد به صورت عبادتگاه اسلامی در آورده‌اند. بنابراین ممکن است زمان احداث این بنا بسیار دور باشد و کاربرد دیگری جز مسجد داشته است. به احتمال زیاد این بنا پیش از اسلام ساخته شده است. در حال حاضر مردم روستاهای همجوار مراسم مذهبی ماه‌های رمضان و محرم را در آنجا برگزار می‌کنند و نذورات خود را در کنار این مسجد قدیمی به جا می‌آورند. برای دیدن این مسجد باید به گورستان قدمگاه در نزدیکی روستای بادامیار از توابع آذرشهر در استان آذربایجان شرقی سری بزنید و بنای این مسجد را در بالادست گورستان ببینید. معبد یا مسجد غار به لحاظ شیوه معماری، از جمله بناهای مهم و تاریخی به حساب می‌آید. قطر قائده گنبد این اثر تاریخی بیش از ۱۵ متر است و ۱۲ متر ارتفاع دارد. همچنین راهرو آن نیز دارای ۱۲ متر طول است. این معبد یا مسجد در سال ۱۳۴۷ از سوی وزارت فرهنگ وهنر با شماره ۷۷۹ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسید.
گورستان قدمگاه : گذارتان اگر به آذرشهر و مسجد غار افتاد، تماشای گورستان قدمگاه را هم از دست ندهید. گورستانی که در ۱۵ کیلومتری جنوب آذرشهر در قریه بادامیار (قدمگاه) قرار گرفته و متعلق به قرن ۹ و ۱۰ق/۱۵ و ۱۶م است. بیشتر مردگان این گورستان از شیوخ دوره صفوی هستند. اهالی محل، آن را به نام دیک قبرستان مینامند.این گورستان بر روی پ‍ش‍ت‍ه‌‌‌ا‌ی قرار گرفته و سنگنبشتهها و حجاری هایی جالبی در آن دیده میشود. سنگ نبشته ها و الواح قبور به خط کوفی و ثلث نو است. جالب است بدانید که سنگ نبشته های ثلث تقریباً همه یکنواخت و یک دست است و نشان می دهند که در روزگاری کنده شده اند که مذهب جعفری در آذربایجان رسمیت و عمومیت یافته و نام ائمه اطهار(ع)، روی قبور درج شده است.
کاخ ناتمام خسرو پرویز
معبد آناهیتا در مرکز شهر کنگاور در مسیر همدان به کرمانشاه قرار دارد. این بنا روی تپه‌ای طبیعی ساخته شده است. ایرانیان باستان عقیده داشتند که این معبد متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و برکت است و آن را محلی برای نیایش آب می دانستند. برخی از محققین، این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده‌اند. عده‌ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم قبل از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت می‌دهند. این معبد که برای استفاده از آب رودخانه شاپور در ۶ متری زمین قرار دارد، به صورت مکعب است و دیوارهای این معبد از سنگهای بزرگی بنا شده اند که بین سنگهای حجاری شده هیچ ملاتی وجود ندارد و این سنگ‌ها توسط بست‌های آهنی به هم متصل شده اند. این بنا بر پ‍ش‍ت‍ه‌‌‌ا‌ی از ص‍خ‍ره قرار گرفته که دارای ۲۲۰متر طول و ۲۱۰متر عرض است و ض‍خ‍‍ام‍ت دیوار م‍ح‍ی‍ط‍ی آن به ۵/۱۸ متر م‍‍ی‌‌رسد. ایرانیان باستان عقیده داشتند که این معبد متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و برکت است و آن را محلی برای نیایش آب می دانستند در قسمت جنوبی بنا، پلکان دو طرفه‌ای به درازای ۱۵۴ متر وجود دارد. هر دو تا پنج پله، در یک بلوک سنگی ایجاد شده است. تعداد سنگ پله‌ها در پلکان شرقی ۲۶ پله و در پلکان غربی ۲۱ پله است. جوی‌های سنگی آب رودخانه را میزان کرده و به طرز باشکوهی به آبگیری وسط معبد هدایت می‌شده. نوع تقسیم آب و جریان آب درون معبد یکی از شگفتی‌های مهندسی در آن دوران می‌باشد تا این عنصر مقدس را به زیباترین شکل ممکن به نمایش بگذارند.
در چهار طرف معبد دالان‌هایی تعبیه شده که در کف این آنها جوی‌های آب به صورت رفت و برگشت آب را به وسط معبد هدایت می‌کرده است. این در حالی است که در وسط معبد فضایی وجود دارد که آب از این جوی‌ها در آن جمع شده و استخر کوچکی حدوداً در ابعاد ۱۰ در۱۰ و عمق ۲۰ سانتی متر را پر آب می‌کرده. در دو طرف بالای معبد آناهیتا سر چهار گاو در هر طرف به صورت رو به روی یکدیگر قرار دارد که در زمان آبگیری این معبد عکس سر گاوها روی آب نقش می‌بسته است. دیوار م‍ح‍ی‍ط‍ی که س‍ت‍ون‍‍‌ه‍‍ا بر آن واقع شده خود از دو قسمت تشکیل شده، قسمت د‌اخ‍ل‍‍ی که با استفاده از سنگهای ق‍ل‍وه و لاشه به ابعاد و ان‍د‌ازه‌‌‌ه‍‍ا‌ی مختلف و م‍لاط گچ ساخته شده و قسمت خ‍‍ارج‍‍ی به وس‍ی‍ل‍ه یک ردی‍ف سنگ ت‍ر‌اش ن‍م‍‍اس‍‍از‌ی شده است. ارتفاع این دیوار نیز با توجه به ش‍ی‍ب ص‍خ‍ره‌‌‌ا‌ی که روی آن قرار گرفته است در ق‍س‍م‍ت‍‍‌ه‍‍ا‌ی مختلف م‍ت‍‍غ‍ی‍ر بوده و از چهار متر تا ۱۲متر است که ب‍‍ع‍ض‍‍ی محققین با اس‍ت‍ن‍‍اد به برخی م‍ح‍‍اس‍ب‍‍ات این ارتفاع را در ضلع جنوب غربی تا ۱۸ متر ت‍خ‍م‍ی‍ن م‍‍ی‌‌زن‍ند. از دیگر ب‍خ‍ش‌‌‌ه‍‍ا و ع‍ن‍‍اص‍ر اصلی بنای معبد آناهیتای کنگاور میتوان به صفه آن اش‍‍اره کرد. آن‍چ‍ه از این ب‍خ‍ش ب‍‍اق‍‍ی م‍‍ان‍ده و در کاوشهای باستانشناسی مشخص شده، دی‍و‌ار‌ی است در ضلع جنوبی ص‍خ‍ره کنگاور که در ب‍خ‍ش‌‌‌ه‍‍ا‌ی شرقی و غربی اطراف ص‍خ‍ره اثری از آن بر ج‍‍ا‌ی ن‍م‍‍ان‍ده است. دیوارهای این معبد از سنگهای بزرگی بنا شده اند که بین سنگهای حجاری شده هیچ ملاتی وجود ندارد و این سنگ‌ها توسط بست‌های آهنی به هم متصل شده اند.
ضلع ش‍م‍‍ال‍‍ی نیز مورد کاوش قرار ن‍گ‍رف‍ت‍ه و تنها در ضلع جنوبی آن دی‍و‌ار‌ی با قطر ۵/۹متر و طول ۹۳ به صورت یک س‍ک‍و ب‍‍اق‍‍ی م‍‍ان‍ده که روی ب‍ق‍‍ای‍‍ا‌ی دیوار آث‍‍ار‌م‍رب‍وط به معماری یک ح‍م‍‍ام س‍ل‍ج‍وق‍‍ی مشخص است. مصالح ع‍م‍ده این دیوار را سنگ غیر حجاری شده و ض‍خ‍ی‍م‍‍ی تشکیل م‍‍ی‌‌د‌ه‍د که با استفاده از م‍لاط گچ، روی هم ت‍ث‍ب‍ی‍ت ش‍ده‌‌‌ان‍د. آخ‍ری‍ن ب‍خ‍ش از معماری بنای کنگاور را ب‍ق‍‍ای‍‍ا‌ی معماری ف‍ر‌از تپه تشکیل م‍‍ی‌‌د‌ه‍د، این ب‍خ‍ش ش‍‍ام‍ل دیوارهای به قطر ۶ متر است که م‍ح‍دوده‌‌‌ا‌ی در حدود یک هزار و ۲۰۰متر مربع را ش‍‍ام‍ل میشود که در ج‍‍ه‍ت شرقی غربی ساخته شده است. در تابستان سال ۱۳۴۷ برای نخستین‌بار هیئتی در تپه ناهید کنگاور به کاوشهای باستانشناسی پرداخت. پس از بررسی‌های اولیه مشخص شد که از مجموع تپه ، تقریباً حدود ۵۳ هزار متر مربع به بنای تاریخی اختصاص دارد که به جز چند سر ستون شکسته و تعدادی حجاری‌های پراکنده در کنار کوره‌های آهک‌پزی که چند سال قبل از آن تعطیل شده بود چیز دیگری مشهود نیست. اعضای هیئت عکس هوایی کنگاور را که در سال ۱۹۳۲ میلادی تهیه شده بود، پس از تعبیر و تفسیر و یافتن گرته و اثری از امتداد ابهام آمیز دیوار و صفه تاریخی مدفون، مورد استفاده قرار داد و موفق گردید بخشی از دیوار شرقی را در آن تشخیص داده و پس از کاوش، آن قسمت از صفه را از خاک ایام آزاد نماید. با آغاز فعالیت‌های هیأت کاوش معبد آناهیتا در سال ۱۳۴۷ و پس از خرید و تخریب منازل مسکونی بالای تپه و اطراف آن نقشه و موقعیت مکانی این بنای تاریخی تهیه شد.
معبد لوط در بالی – اندونزی
Tanah Lot تشکیل شده از یک سنگ خاموش در جزیره بالی در اندونزی . این محل به نام معبد لوط معروف است که توریست ها و مخصوصا عکاسان زیادی را به سمت خود می کشاند . Tanah Lot به زبان بالیایی یعنی سرزمین ، که مکانی است در Tabanan (اداره یا محل كار یا حكومت نایب السلطنه ) حدود ۲۰ کیلومتری Denpasar (پایتخت بالی). هر روز این تخت سنگ نشسته در ساحل بر اثر جزر و مد به درون اقیانوس می رود و دوباره در ساحل اقیانوس پدیدار می شود ، که گردشگران در صورتی که آب اقیانوس پایین باشد می توانند به درون این معبد هم بروند.
کشیش Nirartha در قرن ۱۵ هنگام سفر خود ، این تخته سنگ را دیده است و مکان مناسبی برای استراحت یافته و شب را در آنجا در این جزیره سپری کرده و بعد آنجا را محل مقدسی برای پرستش خدای دریا در جزیره بالی دانست. این معبد یکی از معابد هفت دریا در اطراف سواحل بالی است ، و هر یک از معابد هفت دریا بعد از تاسیس شدن در امتداد سواحل جنوب غربی قرار دارند.بالیایی ها معتقد هستند که مار دریا ، مار غول پیکری است که نگهبان معبد است و روح های خبیث و مزاحم را دور می کند و از معبد محافظت می کند. گردشگران بعد از گذشتن از یک بازار پوشاک و سوغاتی های بالیایی ها به این معبد می رسند.
معبد باستانی چای واتانارام در شهر تاریخی آیوتایا تایلند
Wat Chai watthanaram معبد بودایی واقع شده در شهر تاریخی Ayutthaya کشور تایلند ، در غرب رودخانه چائوفارایا می باشد و یکی از معابد معروف از جاذبه های مهم توریستی است. این معبد، یک معبد سلطنتی بوده که در آن شاه و جانشینانش به انجام مراسم مذهبی می پرداختند و بسیاری از ملکه ها و شاهزادگان پس از مرگ در اینجا سوزانده می شدند. ساختار این معبد بازتابی است از جهان بینی بودایی.معبد در سال ۱۶۳۰ توسط پادشاه پراست تانگ به عنوان اولین معبد سلطنت و به یادبود از سکونت مادر خود در آن منطقه ساخته شد. نام این معبد به زبان بومی یعنی”معبد سلطنت طولانی و دوران با شکوه” می باشد و در آن از سبک خمر که در آن زمان محبوب بوده طراحی شده است. برج مرکزی آن به ارتفاع ۳۵ متر می باشد که چهار ستون به سبک خمری آن را احاطه کرده اند. پس از نابودی کامل پایتخت توسط برمه در ۱۷۶۷ ، معبد رها شد و آجر ویرانه ها مورد دستپرد و فروش قرار گرفت و مجسمه های بودایی به یغما رفت.در سال ۱۹۸۷ یک گروه تایلندی شروع به بازسازی مکان کردند و در سال ۱۹۹۲ آن را برای بازدید عموم باز کردند.