مسجد نصیرالملک یکی از مساجد قدیمی شیراز است که در محله گود عربان و در جنوب خیابان لطفعلی خان زند و در نزدیکی امامزاده شاه چراغ قرار گرفته است. مسجدی که شاید زیباترین مسجد شیراز باشد و تماشای آن با شیشه های رنگی، طاق های بلند و کاشیکاری های زیبایش، یکی از آرزوهای هر جهانگردی به حساب بیاید. این بنا به دستور میرزا حسن علی ملقب به نصیرالملک که یکی از بزرگان سلسله قاجار بوده ساخته شده است. معماری آن کار محمد حسن معمار بوده و مدت ساخت آن حدود ۱۲ سال و از سال ۱۲۵۵ تا ۱۲۶۷ خورشیدی به طول انجامیده است. مسجد نصیر الملک از نظر کاشیکاری و مقرنس کاری از زیباترین مساجد ایران است. مسجد دارای صحن وسیعی می باشد که در سمت شمال آن قرار دارد. در ورودی دارای طاق نمایی بزرگ استظ¬ که سقف آن با کاشی‌های رنگارنگ مزین گشته است.مسجد دارای دو شبستان شرقی و غربی است. شبستان غربی که پوشش آجری دارد و بیشتر روی آن کار شده و زیباتر استظ¬ طاق این شبستان روی ستون‌ها سنگی و با طرح مارپیچ روی آن در دو ردیف شش‏تایی و به تعداد ۱۲ عدد به نیت ۱۲ امام قرار گرفته است. این شبستان دارای ۷ درگاه است که آن را با ۷ در چوبی با شیشه‌های رنگارنگ به صحن مسجد مرتبط می‌کند. سنگتراشی و تزیین این شبستان الهام گرفته شده از مسجد وکیل شیراز است. طاق و دیوارهای این شبستان با کاشی کاری‌های زیبا تزیین شده است.کف آن با کاشی‌های فیروزه‌ای و سقف آن با نقش گل و بوته و آیات قرآنی مزین گشته است. این شبستان در واقع شبستان تابستانه محسوب می‌شود. در سمت شمالی مسجد طاق نمایی به نام طاق مروارید وجود دارد که تمام سقف داخل و بیرون آن کاشی کاری رنگارنگ شده است و روی آن آیات قرآنی نوشته شده است. در دو طرف این طاق‌نما ۲ طاق کوچکتر نیز وجود دارد
مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که شبیه هم نیستند و ایوان شمالی زیباتر از ایوان جنوبی است. ایوان شمالی دارای ۳ نیم طاق در ۳ طرف است و از سمت چهارم به صحن راه دارد. این ایوان داری ۴ غرفه است و سقف میانی آن با مقرنس کاری و کاسه سازی پنج کاسه مزین شده است.ایوان جنوبی نیز دارای ۲ گلدسته است و در حیاط آن نیز حوضی مستطیل شکل و سنگی با فواره وجود دارد. در سمت شمالی مسجد طاق نمایی به نام طاق مروارید وجود دارد که تمام سقف داخل و بیرون آن کاشی کاری رنگارنگ شده است و روی آن آیات قرآنی نوشته شده است. در دو طرف این طاق‌نما ۲ طاق کوچکتر نیز وجود دارد. در سمت جنوب نیز طاقی وجود دارد که ارتفاعش کمتر از طاق مروارید است و تمام سطح بیرونی و داخلی آن کاشی‏کاری شده و سقف آن نیز مانند طاق شمالی مقرنس‏کاری شده است. روی آن نیز دو گلدسته وجود دارد که در ورودی این دو گلدسته دو طاق نمای کوچکتر در دو طرف طاق اصلی وجود دارد. شبستان شرقی که به زیبایی شبستان غربی نیست، شبستان زمستانه به حساب می‌آید دارای هفت ستون بدون طرح و ساده است و در یک ردیف در وسط قرار گرفته‌اند.در جلوی شبستان شرقی، ایوانی قرار گرفته که با هشت طاق نما از حیاط مجزا گشته است.در ان شبستان دری وجود دارد که به یک چاه آب گشوده می‌شود. همچنین در این مکان یک حوضچه و یک دالان نیز موجود است.هر دو شبستان بر خلاف معمول به خاطر جهت گیری ساختمان قبله در امتداد محور قبله واقع شده اند. در سمت شمالی مسجد طاق نمایی به نام طاق مروارید وجود دارد  که تمام سقف داخل و بیرون آن کاشی کاری رنگارنگ شده است و بر روی آن آیات قرآنی نوشته شده است و در دو طرف این طاق نما دو طاق کوچکتر نیز وجود دارد.در سمت جنوب نیز طاقی وجود دارد که ارتفاعش کمتر از طاق مروارید است و تمام سطح بیرونی و داخلی آن کاشی‌کاری شده و سقف آن نیز مانند طاق شمالی مقرنس‌کاری گشته است.بر روی آن نیز دو گلدسته وجود دارد که در ورودی این دو گلدسته دو طاق نمای کوچکتر در دو طرف طاق اصلی وجود دارد.

روزی که معماران عصر زندیه حمام شیشه ای کردستان را بنا می کردند، هیچ فکر نمی کردند این حمام در قرن های بعد تبدیل به یکی از دیدنی ترین آثار این شهر شود. حمامی که در ضلع شمالی بلوار کردستان شهر سنندج و در مجاورت پل و مسجد «ملاویسی» قرار دارد و هر روز خیلی ها را برای بازدید از این حمام جالب به این منطقه می کشاند. در حمام شیشه ورودی، هشتی، بینه، سربینه و حمام گرم را می بینید که در حمام گرم ستون های سنگی زیبایی تعبیه شده است. همچنین این حمام مثل تمام حمام های عمومی ایرانی، سکوها، آبنماهای گرم و سردو خزینه دارد و با تزئینات آهک بری جلوه بیشتری پیدا کرده است. سر در ورودی بنا هم دارای نمای آجر کاری است. تزئینات آهکبری این بنا، نقش های مختلفی از گیاهان و حیوانات را ترسیم می کنند. چیزی که این حمام را از همردیفانش متمایز می کند، طراحی زیبای سکوها و آب نمای گرم و سرد و خزینه است. در این بنا چیزی که خیلی به چشم می آید، سادگی و خلوتی بنا است . جالب است بدانید که این حمام تا سال های پیش از انقلاب کاربرد داشته و بخش های مردانه و زنانه آن فعال بوده اند. این نکته را هم بگوییم که اگرچه ساخت این بنا را به زندی ها نسبت می دهند اما عده ای هم معتقدند شکل معماری این بنا به دوره قاجار شباهت دارد. با این حال، تقریبا زندی بودن بنای حمام شیشه ای قطعی است. حمام شیشه برخلاف اسم جذابش، شیشه ای نیست. حمامی است مثل تمام حمام های دیگر تاریخی که از سنگ و گچ و ملات ساخته شده. با این حال به کار رفتن شیشه های رنگی زیبا در این حمام، آن را به این نام معروف کرده است. چیزی که این حمام را از همردیفانش متمایز می کند، طراحی زیبای سکوها و آب نمای گرم و سرد و خزینه است. در این بنا چیزی که خیلی به چشم می آید، سادگی و خلوتی بنا است و هرچند این روزها از در و پنجره‌ها و شیشه‌های رنگی حمام آثار زیادی باقی نمانده اما حمام شیشه با معماری موزون و متوازنش هنوز یکی از زیباترین بناهای تاریخی ایران به حساب می آید. حمام تاریخی شیشه بعد از بازسازی اساسی در سال ۸۳ قرار بود به عنوان موزه دائمی عکس کردستان بازگشایی شود اما یک سال بعد، مسئولان میراث فرهنگی سنندج درهای این حمام را روی بازدیدکنندگان بستند. عبور کانال فاضلاب شهر سنندج از نزدیکی آن باعث شده بود تا آب به دیوارهای بنا نفوذ کرده و هر روز بخشی از دیوارهای حمام تاریخی شیشه از بین برود. این ها همه در حالی است که حمام شیشه شهر سنندج در سال ۱۳۹۰ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۸۳۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عمارت حبیبی در شهر سنندج واقع در استان کردستان خیابان امام کوچه حبیبی و در بخش برونی عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام قرار دارد و در آن آثار و اشیاء تاریخی کشف شده از استان و سایر نقاط ایران به نمایش گذاشته شده است. اروسی موزه سنندج یکی از نمونه های اروسی سازی و کار استادکاران سنندجی می باشد. ساختمان این بنا در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار با قدمت نزدیک از ۱۵۰ سال توسط ملا لطف اللهشیخ السلام که یکی از علمای بنام اهل سنت در دوره قاجاریه میباشد احداث شده وپس از درگذشت وی این عمارت توسط وراث آن مرحوم بصورت دو بخش بیرونی واندرونی به اشخاص دیگری واگذارشده که بخش بیرونی به تملک عبد الحمیدخان سنندجی مشهور به سالار سعید (موزه فعلی ) وبخش اندرونی به تملک خانواده حبیبی (عمارت حبیبی فعلی قسمت ادرای ) درآمده است ، سالار سعید درشهریور ماه سال ۱۳۳۶ بخش بیرونی را به اداره فرهنگ وقت (آموزش و پرورش )واگذارنمود و این بنا تا سال۱۳۵۱ در تملک آموزش و پرورش بوده و طی این مدت استفاده هایی چون دانشسرا، اداره فرهنگ، کتابخانه، خانه پیشاهنگی، امورتربیتی داشته است. در سال۱۳۴۹ وزیر فرهنگ وهنر وقت در دیداری که از سنندج داشته ازاین خانه بازدید مینماید واین خانه را برای موزه مناسب تشخیص داده ودستور خریداری در سال ۱۳۵۴ شمسی داده میشود وموزه سنندج دراین بنا به صورت دوبخش مردم شناسی وباستانشناسی افتتاح میگردد. بنای مورد اشاره دارای ویژگیهای خاص معماری به سبک معماری مرکزی ایران وگچبریها آئینه کاریها با قدمتی بیش از ۱۴۰ ساله میباشد که در بناهای قدیمی سنندج نظیر آ‎نها را کمتر می توان یافت. این خانه قدیمی شامل یک زینت بخش آن حوض مستطیل شکلی باسه فواره سنگی زیبا و بنای اصلی ومتعلقات آن است که بنای اصلی در ضلع جنوبی واقع وشامل زیر زمین ویک طبقه فوقا نی است .زیرزمین این بنا به شکل حوضخانه است که دارای سقف گنبدی شکل با تز ئینات آئینه کاری و گچبری تلفیقی است و همچنین شاه نشینهاوحوض سنگی این قسمت که شش ضلعی است بسیار جالب توجه است ودر حال حاضر موزه مردم شناسی است وشیوه زندگی کردها را از لحاظ پوشاک،کشاورزی،هنرهای دستی وموسیقی سنتی و… بنمایش گذاشته شده است. در طبقه فوقانی بنا تالار تشریفات یا سالن بزرگی خود نمایی می کند که از ضلع شمالی بوسیله یک ارسی هفت دری به حیاط مشرف ومنظره ای بدیع به سالن بخشیده است.ارسی این تالار از بزرگترین ارسیهای ایران است که توسط استاد کار معروف کردستانی « استاد حبیب الله سنندجی» معروف به استاد نساء ساخته شده است.

کلیسای نرسس مربوط به دوره صفوی است و در اصفهان، جلفا، محله سنگتراشها ، کوچه سنگتراشها واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۰۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کلیسای نرسس مقدس واقع در محلهٔ کوچر در ۱۶۶۶ م بنا شده. پلان کلیسا مستطیل شکل در جهت شرقی ـ غربی است. بنا دو گنبد دارد که گنبد غربی قوسی شکل و فاقد نورگیر اما گنبد مرکزی بزرگ تر و دارای هشت نورگیر است. محراب کلیسا با دو اتاقک چهارگوش در دو طرف آن در قسمت شـرقـی بـنا واقـع شـده. مـصـالـح بـه کـار رفـتـه در ساختمان عبارت اند از خشت و آجر. دیوارهای داخلی با گچ پوشانده شده و فاقد نقاشی است. برج ناقوس در قسمت جنوب غربی ساختمان و بر روی سقف آن قرار گرفته و در ۱۸۸۹ م بنا شده. دیوارهای خارجی کلیسا با نمای آجری دارای قاب بندی هایی زیباست و در آن از پنجره هایی به سبک ایرانی استفاده شده. ورودی های جنوبی آن نیز دارای قاب سنگی با حجاری ای زیباست که در آنها از نقش صلیب هم استفاده شده است.