بناهای تاریخی- مذهبی همیشه شگفت انگیز بوده اند؛ حتی اگر این بنا یک کلیسای قدیمی و کوچک باشد که در دل منطقه ای مسلمان نشین جا خوش کرده باشد. کلیسای کانتور، کلیسای کوچکی است که باید آن را در قزوین ببینید؛ شهری که به گواه تاریخ تا پیش از ورود اسلام به ایران زرتشتی بود و پس از آن یک دست مسلمان. با این حال کلیسای کوچک کانتور وقتی ساخته شد که روس ها در جنگ جهانی دوم بخش هایی از ایران را اشغال کردند و برای انجام فرایض دینی شان این کلیسا را بنا گذاشتند. برای دیدن این بنای تاریخی باید سری به شمال قزوین بزنید تا ساختمان قدیمی کانتور را با طرح چلیپایی اش ببینید. محراب این کلیسا رو به شرق است و ورودی آن در ضلع غربی. از این ورودی که بگذرید یک سقف شیبدار را می بینید که پس از آن در ورودی قرار دارد. کمی جلوتر به پیش فضای هال می رسید که بالای آن برج ناقوس کلیسا با ارتفاع حدود ۱۱ متر به چشم می‌خورد. شاید به دلیل همین برج بلند باشد که کلیسای کانتور را به نام برج ناقوس می شناسند.نقشه معماری کلیسا چند ضلعی نامنظم است که با آجر قرمز لعابدار پوشیده شده و نمای جالبی پیدا کرده است. در نمای خارجی کلیسا هم ستون‌های تزیینی زیبایی به چشم می‌خورد و به دلیل همین شکل و شمایل خاص کلیسای کانتور در میان بناهای تاریخی قزوین جایگاهی متفاوت پیدا کرده است.در ورودی این کلیسا بعد از عبور از ایوان کوچکی که نیم متر از سطح زمین بالاتر است، به سالن اصلی و دو اتاق کوچک در شمال و جنوب آن باز می شود که هر کدام با پنجره‌های نعل اسبی به بیرون ارتباط دارند. هال هم شامل نمازخانه و محراب است و در دو طرف آن، دو فضای مستطیل شکل طراحی شده است.اما اگر دوست دارید از تاریخچه این بنای فرنگی ساز بدانید، باید بگوییم که در دوره مشروطه، محوطه‌ای به نام کانتور در اختیار روس‌های تزاری قرار گرفت که دفاتر اداری خود را در آن مستقر کردند. پس از آن کلیسای کانتور در داخل این محوطه توسط شرکت راه‌سازی روس ها بنا شد. اگر گذارتان به کانتور بیفتد می بینید که در محوطه کلیسا دو مقبره قرار دارد. این دو مقبره ربطی به خادمان یا کشیشان کلیسا ندارد؛ یکی از این مقبره ها متعلق به یک خلبان روسی است که بر اثر سقوط هواپیمایش در جنگ جهانی اول کشته شد و دیگری متعلق به یک مهندس راه‌سازی روسی است.

این بار اگر گذارتان به یزد افتاد، سری به اردکان و بافت تاریخی محله قلعه سیف بزنید تا با یکی از کوچک ترین مساجد تاریخی این شهر آشنا شوید. مسجدی به نام آرد خرما که شنیدن نام عجیب آن، بدون شک اصلی ترین انگیزه گردشگران برای سر زدن به خیابان امام خمینی اردکان به شمار می رود! به اردکان که رسیدید، کافیست سراغ خیابان امام خمینی (ره) و کوچه دروازه میرمحمدصالح را از اهالی شهر بگیرید. جایی که ساده ترین و کوچک ترین مسجد تاریخی یزد در انتهای کوچه جا خوش کرده و تاریخچه عجیبش را برای شما روایت می کند. مسجد آرد خرما را اگرچه تمام مردم اردکان می شناسند اما کمتر کسی است که از وجه تسمیه و علت نامگذاری آن خبر داشته باشد. نقل قول های شفاهی حکایت از تاجری اهل شاهرود دارند که به علت مرگ شترش مدتی در اردکان ساکن بود تا این که مردم به او پیشنهاد کردند در محل اقامتش مسجدی بنا کند. تاجر که در آن زمان دست خالی بود، به اهالی می گوید که پولی برای دستمزد دادن به کارگران ندارد اما حاضر است به جای پول، آرد و خرما تهیه کرده و مزد کارگران را با آرد و خرما بدهد. دستمزدی که بعدها به عنوان نام مسجد سرزبان ها می افتد و  از آن زمان تا به حال تغییری نمی کند. سبک معماری مسجد آردخرما شبیه به سبک بناهای دوره صفویه است اما کارشناسان میراث فرهنگی چندان مطمئن نیستند که قدمت این بنا به دوران صفویه برسد. دلیل آنها زیلوی قاجاری شبستان مسجد که چند سال پیش به سرقت رفت و البته وقف نامه هایی که از دوران قاجاریه در مسجد باقی مانده و هر دو در قرن سیزدهم هجری قمری ثبت شده اند.

اما روایت دیگری هم از روزهای فقر مردم در اردکان شنیده می شود که مجبور بودند در آسیایی که پشت مسجد وجود داشت هسته خرما را به آرد تبدیل کنند و روزگار بگذرانند و درست به همین دلیل این مسجد آرد خرما نام گرفته است. سبک معماری مسجد آردخرما شبیه به سبک بناهای دوره صفویه است اما کارشناسان میراث فرهنگی چندان مطمئن نیستند که قدمت این بنا به دوران صفویه برسد. دلیل آنها زیلوی قاجاری شبستان مسجد که چند سال پیش به سرقت رفت و البته وقف نامه هایی که از دوران قاجاریه در مسجد باقی مانده و هر دو در قرن سیزدهم هجری قمری ثبت شده اند. یکی از این وقف نامه ها مربوط به قرائت قرآن است و دیگری روغن چراغ. اگر گذارتان به مسجد آرد خرما بیفتد می بینید که این مسجد کوچک هم مثل مساجد محلی دیگر  بهره ای از گچبری و تزئینات خاص معماری نبرده است. سقف این مسجد به روش طاق و تعویزه پوشیده شده و یک چهارم از فضای آن به نشیمن گاه، بخش سردر و ورودی اختصاص دارد. این مسجد در جهت غربی، شرقی ساخته شده و در آن سه طاقچه محرابی برای قرار دادن قرآن ها دیده می شود. محراب مسجد هم در قسمت جنوبی آن قرار دارد که یک بادگیر کوچک در آن به چشم می خورد. این روزها با وقف یک خانه ۱۰۰ متری که در کنار مسجد قرار داشته است، مسئولان میراث فرهنگی یزد تصمیم به گسترش بنای مسجد گرفته اند و قرار است این مسجد را بازسازی کنند.

بازار بزرگ سیمره بعد از ۱۴۰۰ سال از زیر خاک بیرون آمد! این بازار که متعلق به قرون اولیه اسلامی است در آخرین کاوش های باستان شناسان ایلامی پیدا شد و سرنخ های تازه ای از زندگی مردمان آن عصر در اختیار باستان شناسان قرار داد. بهزاد فریادیان سرپرست هیئت باستان شناسی شهر تاریخی سیمره در این باره گفت: «در این کاوش با تلاش باستان شناسان سازه بزرگ یکی از بازارهای شهر باستانی سیمره با قدمتی حدود ۱۴۰۰ ساله با معماری پیچیده نمایان شد.» در این کاوش ۸ حجره، طاقچه، طاق نما، ستون، گچبری هایی با نقوش هندسی و گل و گیاه، ظروف منقوش و غیر منقوش سفالی و ظروف شیشه ای بدست آمده است. اتاق‌های تو درتو و تاقچه‌های قرینه هم و همچنین قطعاتی از گچبری های منقش به نقش گل و گیاه و ظروف سفالی و شیشه‌ای، آثار دیگری بودند که باستان شناسان ایلامی در کاوش های خود به دست آوردند.

فریادیان با بیان اینکه اصلی ترین سازه این اثر مربوط به قرون اولیه اسلامی و لایه های پایین تر آن مربوط به اواخر دوران ساسانی است به خبرگزاری مهر گفت: «ایستایی سازه های خارج شده از دل خاک قابل مرمت و بازسازی است.» محوطه تاریخی سیمره متعلق به دوره ساسانیان و قرون اولیه اسلامی است که در واقع با ورود اسلام به ایران و انقراض سلسله ساسانی؛ به مدت ۳۳۰‬سال محل سکونت امرای اسلامی بوده است. اما به گفته فریادیان این شهر که ششمین اثر ملی به ثبت رسیده کشور به شمار می‌رود، به دلیل وقوع زلزله یا خشکسالی های متوالی و یا حتی دیگر بلایای طبیعی خالی از سکنه شده است.