ملی
میدان ساعت یزد
میدان ساعت یزد که با نام میدان وقت الساعت نیز شناخته میشود، قدیمیترین و اولین ساعت شهری ایران را در خود جای میدهد. برج ساعت یزد ساختمانی خشتی و به شکل مکعب مستطیل است که ساعتی در بالای خود دارد. این ساعت ساختهی فردی به نام ابوبکر است که در شهر یزد، ساعتساز بود. ساخت برج ساعت به زمان قاجار برمیگردد و طاق، قوسها، تزیینات آجری و کاشیکاریهای منقوش به خطوط آیات و… به آن جلوهای خاص دادهاند. این ساعت در سال ۷۲۵ هجری قمری در مدرسه رکنیه، کنار یکی دیگر از جاذبه های گردشگری یزد، یعنی مسجد جامع یزد نصب شد. این میدان در تاریخ ۱۳۷۸، با شماره ۲۶۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آبگرم دیگ رستم خراسان جنوبی
در فاصله ۲۴۰ کیلومتری از طبس بعد از روستای نایبند و به فاصله ۱۰ کیلومتر به سمت راور، چشمه ای کوچک به نام آبگرم دیگ رستم وجود دارد که آبی گوگردی در آن جریان دارد. درجه حرارات آب چشمه آنقدر بالاست که بیشتر از چند ثانیه نمی توان دست را در آن نگه داشت. درست در کنار این چشمه سبز و سوزان ، چشمه دیگری می جوشد که آب آن سفید رنگ و کاملا خنک است . حرارت آب این چشمه در محل جوشش آن بسیار بالاست اما پس از طی حدود ۲۰۰ متر که گرمای خود را از دست می دهد به داخل استخری هدایت می شود که می توان در آن شنا کرد. از این چشمه به دلیل حرارت و املاح موجود در آن برای رفع دردهای رماتیسمی و آب درمانی استفاده می شود. در نزدیکی این چشمه و در داخل کویر سطحی وسیع پوشیده از سنگ های آتشفشانی از نوع بازالت است که در این منطقه آتشفشانی دیده نمی شود و این سنگها به دلیل جابهجایی گسل نایبند در اواخر دوران دوم زمین شناسی به بیرون پرتاب و در سطح وسیعی از زمین پراکنده شده است. دوره نئوژن یکی از تقسیمات دوران سوم زمین شناسی (نوزیستی یا سنوزوئیک) است که بازه زمانی در حدود ۲۰ میلیون سال را در بر میگیرد . نامگذاری این چشمه به دلیل صدای قل قل آبی است که در حفره های لابلای سنگ های آتشفشانی و از زیر صخره های سنگی به گوش می رسد و انسان را به یاد دیگ جوش آب می اندازد و نام های اسطوره ای همچون سلیمان، جمشید، رستم و … به خود می گرفت این چشمه نیز در نزد مردم محلی به نام دیگ رستم نامیده شده است. آبگرم دیگ رستم با شماره ۳۲۶ در فهرست میراث طبیعی ملی به ثبت رسید.
نارین قلعه جاجرم
نارین قلعه در کنار دروازه قدیم جاجرم و جوین و جنب حمام قدیمی شهر در شمال غربی مسجد جامع و در ابتدای خیابان زیارتگاه خواجه مهزیار قرار دارد. سیاحانی که در قرون اخیر از جاجرم عبور کردهاند، هر یک این قلعه را توصیف کردهاند. این امر از ثباتی همیشگی در این قلعه حکایت دارد. بیشک ساکنان جاجرم در این دورهها به دنبال آرامش و امنیتی بودهاند که جز در پناه دیوارهای بلند این قلعه فراهم نمیآمد. خاور بیبی شادلو (خواهر یارمحمدخان سهامالدوله، حکمران بجنورد معاصر با ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار) در سفرنامه خویش شرحی از این قلعه آورده است. این تل که ارتفاعش در حدود ۲۵ متر است، بقایای ارگ یا قلعهای قدیمی است که امروزه در بعضی نقاط آن آثاری از بقایای برج و بارو را میتوان دید. پلان قلعه که روی تپهای مصنوعی بنا شده بود، بیضی شکل است و در گذشته، دور آن را خندقی فرا گرفته بوده است. محیط نارین قلعه در حدود ۳۶۰ متر و طول اقطار آن ۱۲۵ و ۱۰۰ متر است. این قلعه در اواخر حکومت محمد شاه و اوایل حکومت ناصرالدین شاه قاجار هنوز سالم بوده و مورد استفاده قرار میگرفت. در فاصله زمانی حکومت محمد شاه تا سفر کلنل بیت به جاجرم تغییرات زیادی به وجود آمد و نارین قلعه خراب و به تلی از خاک تبدیل شد و اخیرا شهرداری جاجرم اقدام به ایجاد پارک روی تپه کرده است. با حفاریهای غیر مجاز اطراف تپه و منازل اطراف تپه مردم ساکن در تپه موفق به کشف ظروف و اشیا فراوان عتیقه و دوران قبل از اسلام و بعد از اسلام شدهاند.
چارلز ادوار ييت در کتاب «سفر نامه خراسان و سيستان» در مورد این قلعه مینويسد: «در وسط جاجرم يک تل خاک عظيم به ارتفاع ۲۱ تا ۲۴ متر هست که بقايای ارک شهر قديمی محسوب میشود و به آن نارين قلعه میگويند. روی اين خاک بقايای ديوارها و برجهای قديمی به چشم میخورد، اما از آنها نمیشد به شکل و چگونگی آرايش اين شهر و استحکامات آن پی برد، زيرا بلافاصله در پايين دست آنها و در دل خاک باقيماندههای ديگری از اين ديوارها و برجها قرار گرفته بود. در قسمت غربی، اين ديوارها از خاک بيرون آمده و در معرض ديد بود. در واقع اين يک رديف ديوار نبود، بلکه ديواری بود در دو رديف که يکی در بالای ديگری واقع میشد. اين تل خاک تقريبا به شکل بيضی بود و قطرهای آن در بالا ۱۲۶ و ۹۹ متر بود در پايين آن آثار يک خندق قديمی به چشم میخورد كه محيط آن ۳۶۰ متر بود و در آن اثری از آجر و سنگ نيافتند و حتی در مورد اينكه سكهای در آن پيدا شده باشد نيز چيزی نشنيدم… » این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۵۹۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
غار پراو کرمانشاه
دردل یکی از کوههای استان کرمانشاه، غاری مخوف و ترسناک با نام پراو وجود دارد که دردل کوه واقع شده و که به دلیل داشتن مسیر سخت و صعب العبور آن را از سایر غارهای ایران متمایز کرده است. غار پراو در۱۲ کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و درمیان دوکوه طاق بستان و بیستون قرار دارد. این غار که به گودال خوف نیز شهرت دارد، حفره ای عمودی و سرد بوده که برای رسیدن به آن باید تا ارتفاع ۳۰۵۰متری کوه بالا رفت. قله پروا با دارا بودن ۳۳۵۷ متر ارتفاع، بلندترین قله رشته کوهای زاگرس شناخته شده و غار پروا در ارتفاع ۳۰۵۰ این قله واقع شده است. پراو ۱۴۵۴ مترطول و عمق آن ۷۵۱ متر بوده که درنقاط گوناگونش ۲۶ حلقه چاه قرار داشته و عمیق ترین آنها چاه شماره ۱۶ با ۴۲ مترعمق است. آب جاری که در میان غار پراو جریان دارد از ذوب شدن یخچالهای زیرزمینی بوجود آمده و به همین دلیل است که نام این مکان را پراو به معنی پراب نهاده اند. وجود این آب باعث سردی بیش از حد غار پروا شده و دمای درون آن به ۱ تا۳ درجه سانتیگراد می رسد. به همین دلیل اگر دلتان ماجراجویی میخواهد و البته غارنورد حرفهای هستید، بهتراست فصل های بهار و تابستان را انتخاب کنید. با ورود به این غار و حرکت بسوی پایین، گویی توسط غار درحال بلعیده شدن هستید.
این غار تاریک و سرد به دلیل اینکه متاسفانه جان پنج تن از غارنوردان را گرفته است، به نام غار قاتل نیز شناخته می شود. بیش ازچهل سال قبل پراو با عنوان بزرگترین غارعمودی دنیا شناخته می شده و به آن لقب اورست جهان را نیز داده بودند؛ اما باگذشت زمان و اکتشافات بیشتر رتبه آن به۲۲۱ تنزل یافت. اما حتی با کاهش رتبه غار پراو، همچنان این گودال عمیق و رمز آلود به دلیل اینکه دهانه آن در ارتفاع ۳۰۰۰ متری ازسطح دریا قرار دارد، بالاترین سطح محل ورود را درجهان در میان سایر غار ها به خود اختصاص داده است. پراو برای اولین بار درحدود ۴۶ سال قبل توسط یک گروه غارنورد انگلیسی درسال ۱۳۵۰ کشف شده و این گروه توانستند تاعمق ۷۵۰ متری این غار پیش روند. از اولین فاتحان ایرانی این گودال عمیق حشمت حیدریان، بهمن مشتکوب و منوچهر دهشت از اعضای کانون کوهنوردان کرمانشاه بودند که موفق شدند تا انتهای غار و حوضچه را پیمایش کنند. ازتجربیات غارنوردان پراو می توان گفت که پیمودن این غار از دشوارترین پیمایشها بوده زیرا از همان بدو ورود باید با روش های سخت و طاقت فرسا پابه درون آن گذاشت. ارتفاع بالا، برودت هوا و یخچالهای طبیعی موجود در این غار سبب دشواری هرچه بیشتر غار پیمایی در غار پروا میشود. ازدیگر دشواریهای این غار نوردی می توان به پیمایش سینه خیز در این گودال عمیق اشاره کرده و در غار پروا حفره هایی باریک و تنگ وجود داشته که برای گذشتن از آن باید از آب نزدیک صفر درجه عبورکرد. پراو در سال ۱۳۸۸ توسط سازمان محیط زیست به عنوان اثرطبیعی ملی جهت حفاظت ویژه ثبت شده و علاوه بر آن در۲۰بهمن ۱۳۸۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۹۸ در فهرست میراث طبیعی ایران قرارگرفته است .
قبرستان هفتاد ملا سیستان
قبرستان تاریخی هفتاد ملا از جاهای دیدنی میرجاوه است. این قبرستان به دلیل مقبرههای خاص و معماری جالبش مورد توجه قرار دارد. میرجاوه یکی از شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان در ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر زاهدان واقع است. این شهر تنها مرز قانونی در جنوب شرق کشور است که رفتوآمد سیاحان خارجی و داخلی از این معبر صورت میگیرد و از طریق راهآهن، ایران را به شبه قاره هند متصل میکند و یکی از قدیمیترین گمرکات کشور محسوب میشود که قدمت آن بیش از صد سال است. قبرستان هفتاد ملا در استان سیستان و بلوچستان، شهرستان زاهدان، بخش میرجاوه، دهستان تمین، در ۱۵۰ متری جنوب روستای ««روپس»» بالا واقع شده است. این قبرستان ۸۰۰ ساله متعلق به دوره اسلامی است و از جاذبههای توریستی شهرستان میرجاوه به شمار میرود. این قبرستان تاریخی در دل کوهی کم ارتفاع از جنس ماسه سنگ در ناحیهای کوهستانی در حوزه طبیعی کوهستانی دامنههای شمالی تفتان واقع شده و دارای آب هوایی معتدل است. محدوده اثر را کوههای متعددی در برگرفتهاند، بستر رودخانه «روپس» در ۲۰ متری شمال این اثر واقع شده و باغات میوه از جمله گردو در حاشیه این رودخانه ایجاد شدهاند، پوشش گیاهی منطقه علاوه بر باغات میوه محدود است به بوتههای خودرو و درختچههای جنگلی. بازدیدکنندگان زیادی از مکانهای مختلف استان و کشور از این قبرستان بازدید میکنند.
قبرستان هفتاد ملا مانند سایر آثار باستانی موجود در روستای تمین، در دل صخرهها به وجود آمده و مردم باستان حفرهای بزرگ را در دل یک صخره ایجاد کردهاند و برای ساخت قبور از سبک معماری مقبره کورش الهام گرفتهاند. مساحت قبرستان بیش از ۵۰۰ مترمربع است و به شکل کمانی در بخش شرقی روستای «روپس» در سینه کوه واقع شده است. قبرها همیشه در سایه قرار دارند و به همین علت از گزند باد و باران در امان ماندهاند. ۱۰۰ سال پیش، دو ستون سنگی بزرگ نیز در مقابل این حفره بوده که در حال حاضر، تخریب شده است. قبور این قبرستان به شکل مستطیل بوده و دو طرف آن به وسیله خشت خام بالا آورده شده و اجساد را داخل آن قرار میدادند. این قبور را به صورت مسطح ساختهاند. بر روی هر کدام از قبور هشت سوراخ تعبیه شده که هوا از داخل آنها عبور میکند. روی دیوارهای قبور قبرستان، از رنگ قرمز استفاده شده که نوعی خاک در این منطقه است. اقوام مردگان به وسیله این خاک تزییناتی را روی قبور به وجود آوردهاند. در مورد وجود این مقبره و محل به خاطر اینکه تاریخ واقعی و رمز و رازهای آن هنوز مشخص نشده، مردم افسانههای مختلفی را بیان میکنند. دو روایت در مورد قبرستان هفتاد ملا وجود دارد، اول اینکه پس از ورود اسلام به این منطقه موبدان زرتشتی به این مکان پناه بردند و در همان مکان پس از مرگ دفن شدند که با توجه به معماری قبرها قابل قبول است و روایت دوم اینکه این منطقه در مسیر رودخانه قرار داشته و مردم برای در امان ماندن مردگان خود از سیلابها، آنها را در ارتفاعات بلند دفن میکردند که موقعیت جغرافیایی منطقه بیانگر این موضوع نیز هست. این قبرستان در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۸۲۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.