ملی

 
 

قلعه سلاسل شوشتر

5b4e5cf77f05d8c151505530

قلعه سلاسل در شمال غرب شهر شوشتر  و در استان خوزستان قرار داشته و کشیدگی آن از غرب به شرق است. شکل ظاهری آن به صورت بیضی نامنظم است که از شمال و غرب به وسیله رود کارون (شاخه شطیط) و از جنوب و شرق به وسیله خندقی در گذشته احاطه شده است. وسعت کنونی قلعه سلاسل در حدود ۵/۳ هکتار است. قلعه سلاسل در مرتفع‌ترین بخش شهر و بر روی بستری صخره‌ای واقع شده است. این قلعه در گذشته بنا بر روایات مورخین و کتب تاریخی مشتمل بر عناصر و اجزایی بوده است که در حال حاضر بقایایی از آن‌ها برجاست. موزه سنگ و مردم‌شناسی شوشتر نیز در این مکان برپا شده است و شامل کتیبه‌ها، سنگ‌نبشته‌ها، سنگ‌های قبور و اشیای مردم‌شناسی می‌شود. قلعه سلاسل که از قلعه‌های زیبای و جاهای دیدنی شوشتر است، در کنار رودخانه شطیط و در استان خوزستان قرار دارد. طبق نوشته‌های تاریخی، قدمت آن به دوره هخامنشیان می‌رسد. برخی نیز قلعه سلاسل را قلعه‌ای ساسانی می‌دانند. این قلعه دژی است که محوطه مربوط به آن وسعت بسیار زیادی داشته است. قلعه بزرگ سلاسل چندین حیاط متعدد دارد و در گذشته دارای قسمت‌های مختلفی بوده است. قلعه سلاسل از سربازخانه، طویله، حمام، شبستان، برج، باغچه، قورخانه، نقاره‌خانه، حرم‌خانه و آشپزخانه تشکیل شده بود. همچنین این قلعه دارای ۵ شودان بزرگ بوده است که هر یک با شودان‌های درون بافت شهر در ارتباط بود. این شودان‌ها در گرمای ۵۰ درجه خوزستان محیطی خنک در حدود ۱۵ درجه برای افراد ایجاد می‌کرد. عملکرد قلعه علاوه بر جنبه استراتژیکی و نظامی و مرکز حکومتی‌، احتمالاً محلی برای نظارت بر تقسیم آب و مرکز مدیریت آب منطقه بوده است. قلعه سلاسل شوشتر در تاریخ پنجم تیرماه ۱۳۸۸ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

قلعه سلاسل، دارای استحکامات عالی و کوشک‌های باشکوه بوده است که به وسیله طلا، مینا و لاجورد منقش شده بود. بنا به گفته مورخین سلطان زین‌الدین، توسط منصور آل‌مظفر، درون این قلعه زندانی بوده است. امیر تیمور گورکانی در یورش به خوزستان این قلعه را تصرف کرده و اسرای لرستان و مشعشعیان خوزستان با اتکا به این قلعه، بارها بر علیه حکومت صفوی دست به قیام زدند. قلعه سلاسل تا زمان حکومت نادرشاه محل حکام محلی بود. هر یک از مستوفیان در قلعه عمارت مخصوص به خود داشتند تا اینکه بعد از نادر قلعه متروک شد و حاکم ولایت در قلعه مستقر نمی‌شد. در زمان ناصرالدین شاه قلعه دوباره مرمت و مسکونی شد تا اینکه در سال ۱۳۴۱ هـ .ق رئیس اداره دارایی وقت برای ساخت اداره دارایی کلیه ساختمان آنرا خراب و مصالح قلعه را برای بکار بردن در اداره دارایی مورد استفاده قرار داد. در حال حاضر، عمارت‌های قلعه سلاسل تخریب شده‌اند و به‌جز اتاق‌های زیرزمینی آن، شودان‌ها و تونل‌های داریون، چیزی از آن باقی نمانده است. از منابع تاریخی چنین بر می‌آید که این اثر ارزشمند از زمان هخامنشیان در این منطقه وجود داشته و تا حدود ۵۰ سال پیش آباد بوده است. قلعه سلاسل بجز نقش دفاعی که از شهر شوشتر داشته است، مرکز کنترل نهر داریون و محل استقرار والی خوزستان نیز بوده است. با وجود تخریب بخش عمده‌ای از این قلعه، بخش‌های باقیمانده آن برای بسیاری از گردشگران، دیدنی است. معماری یکی از شودان‌های قلعه را می‌توانید در تصویر زیر ببینید. قلعه سلاسل را می‌توان جزو قلاع چند وجهی به حساب آورد. قلعه ۲ در بزرگ دارد. دروازه جنوب شرقی قلعه (کوچه پمپ بنزین)، این دروازه خصوصی بوده و سران نظامی ازآن رفت و آمد می کرده‌اند. بنا به گفته سیاحان دوره قاجار، دری از جنس چوب در این محل نصب بوده است. دروازه جنوبی کنار مسجد شاه صفی قرار داشت که ظاهراً افراد عادی از این دروازه رفت و آمد داشته‌اند. در سمت شمال و شمال شرقی آن یک خندق و در جنوب آن نهر داریون واقع شده بود. برج‌های قلعه به صورت مدور بوده و در دوره‌های اخیر، تاسیساتی از قبیل نانوایی، اصطبل، حمام، سربازخانه، اسلحه‌خانه(قورخانه)، آشپزخانه و حیاط‌های مختلف بوده است.

شهر باستانی ماداکتو ایلام

d171ab83-28b6-4d67-a4ea-d7bc3a430366

دره شهر یکی از شهرهای کوهپایه‌ای استان ایلام در غرب ایران است. از دوره مس سنگی تمدن در این شهر وجود داشته است. دره شهر در طول تاریخ صحنه نبرد و کشمش‌های بسیاری بوده و آبادانی و ویرانی‌های بسیاری را به خود دیده است. بزرگ‌ترین شهر تاریخی غرب ایران در دره شهر قرار دارد. همچنین به دلیل فراوانی و تنوع قلعه‌های تاریخی دره شهر به شهر قلعه‌های ایران شهرت یافته است. از لحاظ زمین‌شناسی نیز بزرگ‌ترین ژئوپارک جهان در این منطقه قرار دارد. در استان ایلام بیشترین آثار تاریخی مربوط به دوران ساسانی است و دره شهر قطب تاریخی استان ایلام محسوب می‌شود. اهمیت تاریخی دره شهر به حدی است که مورخان آن را به نام اولین شهر تاریخی دوره ساسانی نامیده‌اند. دره شهر اولین شهر عیلامی بوده‌ است. عیلام یا به صورت جدیدتر ایلام نام یک تمدن در منطقه‌ بزرگی در جنوب غربی فلات ایران بوده است که در پایان هزاره سوم قبل از میلاد می‌زیستند. دره شهر محل شهر باستانی ماداکتو پایتخت عیلامیان بوده‌ است. عیلامیان که در دوره عهد باستان فرمانروای کوه‌های لرستان بودند؛‌ دره رودخانه و راه بزرگ ارتباطی منطقه و مرز شمالی را تصرف کردند و بناهای مستحکمی تاسیس کردند که ماداکتو پایتخت دوم آنان از آن جمله است. پس از حمله آشور این منطقه رو به ویرانی رفت و در زمان هخامنشیان از دوران اوج و رونق آن کاسته شد و اهمیت گذشته را نداشت. زمان اشکانیان دوره تجدید حیات این شهر و زمان ساسانیان دوران آبادانی و رونق آن بوده است.

در حقیقت نام پیشین دره شهر، سمیره و نام پیشین سمیره، ماداکتو بوده است. پس از ویرانی ماداکتو و افول آن در زمان هخامنشیان، این شهر با نام سمیره در دوران ساسانیان مجدد به اوج و شکوفایی رسید. سیمره شهری باستانی در حاشیه شرقی شهرستان کنونی دره‌شهر، غرب رودخانه سراب و در دامنه کبیرکوه واقع شده است. این شهر باستانی بزرگ‌ترین محوطه تاریخی استان ایلام و از جمله جاهای دیدنی دره شهر است. قدمت این شهر باستانی حدودا به ۱۴۰۰ سال پیش به اوایل قرون اسلامی و اواخر دوران ساسانی بازمی‌گردد و مرکز ایالت مهرجان‌قذق یا مهرجان‌کدک بوده‌ است و به عبارتی پایتخت تابستانی حکومت آن دوران محسوب می‌شده است. مساحت این شهر باستانی بالغ بر ۲۰۰ هکتار است.  این شهر با نام‌های متعددی چون ماداکتو، مهرجان‌کده، مهرجان‌قذق و مهرگان‌کده شناخته می‌شود. در ویرانه‌های به جای مانده از این شهر در زمان ساسانیان، آثار شهرسازی که در آن دوره معمول بوده است به چشم می‌خورد. برخی بر این باورند که سمیره (ماداکتو) را خسرو پرویز پادشاه ساسانی ساخته است. گفته می‌شود اسکندر مقدونی هنگامی که از شوش حرکت کرده است از سمیره نیز گذر کرده است. احتمال داده می‌شود که این شهر باستانی در هنگام آبادانی بالغ بر ۵۰۰۰ خانه داشته است. خانه اربابی، بنای مسجد، اماکن حاشیه سیل‌بند و اماکن مسکونی حاشیه نشین شهر مکان‌های کاوش شده در ۹ فصل کاوش در این محوطه تاریخی است. همچنین این شهر باستانی دارای برج‌های نگهبانی، خیابان، سیستم آبکشی و دفع فاضلاب بوده است. در این شهر گچبری‌های منحصر به فردی به‌ دست آمده است که در نوع خود بی‌نظیر هستند. در اکتشافات باستان شناسی این منطقه سکه‌هایی نیز یافت شده است که آن‌ها را متعلق به خسرو سوم و جانشینان او می‌دانند. شهر باستانی سیمره از اولین آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است که در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ به شماره ۶ به ثبت ملی رسیده است. احتمال داده می‌شود این شهر به دلیل وقوع زلزله‌ای مهیب در سال ۳۲۵ هجری شمسی ویران و خالی از سکنه شده است. البته بقایای این شهر هنوز پابرجا است. دره سیمره (دره شهر) از دیرباز به لحاظ ویژگی‌های طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و موقعیت خاص خود همواره مورد توجه گروه‌های انسانی بوده‌ است. در حال حاضر نیز دره شهر دارای استعداد کشاورزی فراوان، منابع آب، مراتع سبز و جنگل‌های انبوه است و یکی از شهرهای باستانی و مهم استان ایلام محسوب می‌شود.

خانه تاریخی باقری‌ ها (موزه اقوام)

5cde7573-0eee-47bb-ac1a-7ec87069ab3b

گرمسار غربی ترین شهر در استان سمنان است که به دلیل حضور اقوامی چون ترک، کرد، لر، گیلک و عرب تنوع قومیتی فراوانی را در خود جای داده است و به جزیره اقوام شهرت دارد. یکی از خانه‌های قدیمی در گرمسار خانه باقری‌ها (موزه اقوام) نام دارد که مالک آن شخصی به نام میرزا علی باقری از خان‌های گرمسار بوده است. خانه باقری‌ها یادگاری از اواخر دوران قاجار در دو طبقه و در بلوار آیت الله کاشانی، کوچه شهید فیصلی ساخته شده است. در حیاط خانه باقری‌ها آب انبار، خزینه و حمامی وجود دارد که هنوز هم پس از گذشت سال‌ها سالم بر جای مانده‌اند و می‌توان از آنها بازدید کرد. شالوده اصلی این خانه از خشت خام است که با تزئینات آجر خطایی، زیبایی آن دو چندان شده است. آب در فرهنگ ایرانیان از اهمیت بالایی برخوردار بوده است به همین سبب در اکثر خانه‌های ایران، حوضی را در میان حیاط بنا می‌کردند که علاوه بر نقش کاربری، نقشی تزئینی هم دارا بوده است. در سال ۱۳۸۹ ه.ش این خانه با عنوان موزه اقوام کار خود را آغاز کرد. در طبقه اول موزه اقوام آثار و اشیایی مرتبط با زندگی روزانه و در طبقه دوم آثاری مرتبط با لباس‌ها و فرهنگ آن‌ها به نمایش گذاشته شده‌اند.

خانه استاد شهریار

156630918

خانه استاد شهریار سومین منزلگاه استاد شهریار، شاعر معاصر ایران بوده که در سال ۱۳۴۷توسط ایشان خریداری شده و در بیست سال پایانی عمر استاد میزبان و محل تراوشات ذهنی ایشان بوده است. در سال ۱۳۶۷، پس از درگذشت استاد منزل مسکونی وی از سوی شهرداری تبریز خریداری و با توافق خانواده استاد و همکاری آن‌ها در اهدای وسایل وی به موزه ادبی استاد شهریار تبدیل شد. این موزه از آن دوران تا به امروز زیر نظر این نهاد اداره می‌شود. پس از افتتاح موزه در سال ۱۳۷۰، در فراخوانی از مردم دعوت شد تا اسنادی را که از این شاعر گرانقدر در اختیار دارند، در اختیار موزه قرار دهند و در نتیجه این اقدام، مردم کلیه اسناد و مدارک مربوط را به موزه سپردند و حتی بسیاری از شاعران آذربایجان وسایلی با ارزش مانند کمانچه‌ای از کشور آذربایجان، بشقاب قدیمی شاعر زنجانی و … را به موزه اهدا کردند. قدمت این خانه به سال‌های دهه ۱۳۳۰ باز می‌گردد و دارای زیربنایی در حدود ۲۵۰ مترمربع و مساحتی بالغ بر ۲۴۱ و شامل دو طبقه (فوقانی و زیرزمین) با مصالح جدید است. خانه استاد شهریار در سال ۱۳۸۶ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۲۲۷۲۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه موزه استاد شهریار در یکی از محله‌های قدیمی شهر تبریز به نام محله مقصودیه و در خیابان ارتش جنوبی واقع است. برای دسترسی به این مجموعه می‌توانید از  از سمت خیابان طالقانی یا ارتش جنوبی به خیابان ارگ جدید وارد شوید و پس از کمی پیاده‌روی به محله مقصودیه برسید. خانه استاد شهریار با پلاک ۲۱، در کوچه مقصودیه قرار دارد. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به این مکان نیز ایستگاه میدان ساعت است. درمجموع، بیش از ۵۰۰ قطعه از آثار لوازم شخصی استاد شهریار مانند کتاب‌ها، کیف، عصا، آثار چاپ شده، دفترها و اوراق دست‌نویس آثار وی، نسخه قرآنی که توسط ایشان با خط نسخ نوشته شده، لوازم تحریر، وسایل شخصی و لوازم زندگی، آلبوم‌های عکس و انواع یادبودها و هدایای داخلی و خارجی این شاعر اندیشمند و فرزانه در معرض نمایش عموم قرار داده شده است. در قسمت زیرزمین موزه نیز عکس‌های استاد از دوران زندگی مختلف وی، واحد سمعی-بصری و قسمتی برای استراحت میهمانان و بازدیدکنندگان موزه قرار دارد. همچنین سه تار معروف استاد نیز برای نمایش عموم قرار داده شده است.

پل پاتاوه در کهگیلویه و بویراحمد

1269805

پل پاتاوه از آثار تاریخی در استان کهگیلویه و بویراحمد است که سابقه باستانی دارد. این اثر تاریخی به احتمال بسیار در دوره خود یکی از مراکز پرتردد محسوب می‌شده است. وجود پل‌های تاریخی که در دوره‌های بعد در کنار پل پاتاوه ساخته شده است نشان می‌دهد که این مکان در دوره‌های تاریخی بعد هم از مکان‌های ارتباطی استراتژیک محسوب می‌شده است. پل پاتاوه روی رودخانه بشار، از جاذبه‌های چشمگیر این منطقه است که در کنار پل‌های دیگر روستای پاتاوه، چشم‌اندازی زیبا را به وجود آورده است. پل پاتاوه که با نام های پل تخت شاه نشین و پایه پل نیز شهرت دارد، در روستای «پاتاوه» از توابع شهرستان یاسوج قرار گرفته است. در مورد سابقه این پل اختلاف نظر وجود دارد. برخی کارشناسان پل پاتاوه را بازمانده‌ای از دوره ساسانی می‌دانند و برخی دیگر این اثر را قدیمی‌تر از دوره ساسانی دانسته و براین عقیده‌اند که پل از دوره حاکمیت هخامنشیان برجای مانده است. پل پاتاوه به صورت ۶ ضلعی ساخته شده است و در ۲ كیلومتری غربی دهستان پاتاوه قرار گرفته است. به اعتقاد روایات محلی قدیمی‌ترین پایه از دوره‌ هخامنشیان است كه بر روی رودخانه بشار احداث شده است. این بنا در زبان محلی به تخت شاه نشین معروف است. نمای این پل از سنگ سفید تراشیده شده است كه علامت سنگ تراشان بر روی آن مشاهده می‌شود و قابل مقایسه با علامت حجاری‌های تخت جمشید در فارس است. از مشخصات ویژه این پل وجود علائم و نشانه‌های سنگ‌تراشی بر روی سنگ‌های تزئینی این پل است.

این اثر باستانی در ۱۹ دی ماه ۱۳۵۶ در دوره پهلوی دوم به شماره‌ ۱۵۷۱ به عنوان یکی از آثار تاریخی ایران به ثبت ملی رسیده، شده است. در دوره‌های بعد، پل‌های دیگری در كنار این پل ساخته شده، که از جمله آنها پل بزرگ پاتاوه است كه اكنون چند تاق چشمه آن باقی است و با توجه به قوس‌های جناغی، مربوط به دوره صفوی است. این اثر که پایه‌اى از سنگ‌هاى حجارى شده دارد، ‌ با آثار دوران هخامنشى واقع در مسیر جاده‌ قدیمى بین خوزستان و فارس (بهبهان – دهدشت – پاتاوه) شباهت زیادی داشته و قابل مقایسه با آن‌ها است. در روایات محلی گفته می‌شود که در گذشته در کنار این تخت، درخت‌های بزرگی بوده که خنکی سایه درختان و تماشای رودخانه، تخت شاه‌نشین را به مکانی زیبا تبدیل کرده بود. در کنار این تخت پل‌هایی وجود دارد که یکی از آنها مربوط به دوره ساسانی بوده است. این پل در آن زمان راه عبوری برای رسیدن به خوزستان بود. در کنار این تخت پل دیگری نیز هست که متعلق به دوره صفوی است. با وجود پل‌های دوره صفوی و ساسانی می‌توان فهمید که این منطقه در گذشته یکی از مناطق مهم ارتباطی بوده است. پل‌های تاریخی پاتاوه باقی مانده پل تخت شاه نشین بوده که به احتمال بسیار به دوره ساسانی برمی‌گردد. تخت شاه نشین در شهرستان دنا به عنوان یكی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای تاریخی این شهرستان و از جاهای دیدنی پاتاوه است که با توجه به طغیان‌های رود بشار تخریب و دچار آسیب بسیار شده است. جمعی از شهروندان بخش پاتاوه به دلیل آسیب دیدگی پل، خواستار توجه مسؤلان به حفظ این بنای تاریخی و ایجاد امكانات رفاهی در این مجموعه شدند. اداره میراث فرهنگی استان اقدام به بازسازی پل باقی‌مانده از مجموعه پل‌های تاریخی پاتاوه کرد. اهالی شهرستان دنا براین عقیده‌اند که اگر شعبه‌ای از میراث فرهنگی در این شهرستان بود بهتر می‌توانستند از آثار تاریخی شهرستان، حفاظت کنند. تخت شاه‌نشین دارای سنگ‌های حجاری شده تمیزی بوده است، که به دلیل عدم آگاهی اهالی شهر و عدم وجود گروه‌های مردم نهاد فرهنگی در این شهرستان، اهالی پاتاوه آنها را برده و در ساختمان‌های خود به عنوان مصالح ساختمانی کار کرده‌اند. همین ناآگاهی در برخورد با این اثر تاریخی یکی از دلایل آسیب دیدن این بنا شده است.