منطقه حفاظت شده انگوران از سال ۱۳۴۹ تحت حفاظت بوده است.این منطقه با مشخصات جغرافیایی بین N3650 تا N3720 عرض شمالی تا E4715 تا E4750 طول شرقی و در جنوب غربی استان زنجان در شهرستان ماهنشان قرار گرفته است. وسعت منطقه: ۲۹۷ هکتار. ویژگی و سیمای عمومی منطقه(شامل وضعیت توپوگرافی،چشم انداز،پوشش گیاهی و گونه های شاخص گیاهی،وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدور): منطقه حفاظت شده انگوران: این منطقه حفاظت شده که به شکل کرگدن شباهت دارد ،منطقه ای است کوهستانی و تپه ماهوری در شهرستان ماهنشان، دامنه ارتفاعی ۱۲۴۰ تا ۳۳۲۰ متر، بارندگی و دمای متوسط سالیانه ۴۵۰ میلیمتر و ۶ درجه سانتیگراد منطقه را دارای اقلیم های مدیترانه ای و نیمه مرطوب معتدل نموده اند.

گونه های شاخص گیاهی منطقه عبارتند از: لاله واژگون،بنه ،بادام،خینجوک وگونه های دیگر آن شامل: درمنه، چوبک،گون،کلاه میر حسن، لاله، شقایق،کما، مرزه، شکر تیغال،گل حسرت به همراه درختان و درختچه هایی نظیرشیرخشت، زرشک،گردو و سنجد می باشد .گونه های شاخص جانوری آن عبارتند از:قوچ و میش ارمنی،پازن،سیاه گوش وگونه های دیگر آن شامل: خرس قهوه ای، روباه معمولی،سمور سنگی،کبک دری،کبک چیل، باقرقره، سار، دال، شاه بوف، غاز خاکستری، تنجه،آنقوت، حواصیل، خوتکا، اگرت بزرگ، افعی زنجانی، لاک پشت افغانی و ماهیانی از جمله سفید رودخانه ای، سس، زرده پر، اسبله می شود. ارتفاعات مهم در منطقه حفاظت شده انگوران:کوه بلقیس ،قاریاقدی، جانقرتاران،صندوق سندران،قوشکار،ساری گونی، توزلو، دیم کان، چالداغ، قوشاسوری، بلبک می باشد.

مهمترین جریان سطحی منطقه : رود قزل اوزن و رودهای دیگر آن شامل انگوران چای ،دندی،علم کندی،کاکا،حلب،اله لو،قلعه چای،پری چای،گورگور چای می باشد.دره های معروف منطقه :بال قیز،دونقوزدره سی،سونااولن،درویشلردامی،ساری چمن،اوجاقلو،سولی کان،آقبلاغ ،ایستی بلاغ گلابلو،اپراق،کشخان،شور دره گرده تاج،استقیل درماسی،شهید لره قره ناز،آق کند درماسی،پشتوک،دربند ماهنشان،امیر آباد،کاکا،قلعه جوق،سیاه خانه،قوزلو،قزلجه،قاطرچی ، دلیک داش اشاره نمود.دشت های منطقه شامل:ساری یاز،دندی یازمی باشد.این منطقه شامل دو منطقه امن با نامهای بلقیس و گرده تاج می باشد. در این منطقه به دلیل داشتن برکه ،آب بندان در زمستان درگدار زمستانی و بهاری پذیرای گونه های زیادی از پرندگان آبزی مهاجر است که از مهم ترین آنها می توان به آنقوت،تنجه،چنگر،برخی از مرغابی ها،لک لک سیاه و فلامینگو اشاره نمود . یک کریدور مهاجرتی از منطقه امن بلقیس در داخل منطقه حفاظت شده انگوران به سمت منطقه امن قره بوق در داخل پناهگاه حیات وحش انگوران برای گدار زمستانی و بهاری قوچ و میش منطقه وجود دارد.

جاذبه های توریستی : ارتفاعات ،کوهپایه ها،دشت ها،مناظر آبی و در برخی مناطق بکر،پهنه های محدود جنگلی و مرتع زار،مهم ترین جاذبه های دیداری منطقه با هدف طبیعت گردی است.در کنار چشم اندازهای طبیعی، برخی جنبه های زندگی انسانی موجود در منطقه از جمله سکونتگاههای روستایی با بافت و زندگی خاص حاکم برآن در کنار مزارع،باغ ها و کشت زارها و دیگر جلوه های فعالیت های روستایی شامل رمه گردانی یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری را در این منطقه پدید آورده است .از مهم ترین جاذبه های گردشگری منطقه که بخشی در محدوده آذربایجان غربی است می توان به :روستای یاستی قلعه،روستای قوزلو،دربند قاطرچی، قلعه قوشاسوری ، تخت سلیمان،آتشکده آذرگشسب ،کوه بلقیس ،رودخانه قزل اوزن،لاله واژگون، ییلاقات منطقه و چشمه های آبگرم منطقه اشاره نمود.

وضعیت عمومی اقتصادی –اجتماعی : وضعیت اقتصادی در منطقه: معدن سرب و روی انگوران،معادن بنتونیت،تراورتن و …،دامداری وکشاورزی . وضعیت اجتماعی منطقه: تعداد روستا ۴۸ ،تعداد خانوار ۱۹۴۶ ،تعداد جمعیت ۸۹۰۳ نفر،تعداد مرد ۴۴۰۶ نفر،تعداد زن ۴۴۹۷ نفر،تعداد باسواد ۵۲۰۸ نفر،تعداد بی سواد ۲۶۴۵ نفرمی باشد.
.
تعارضات مهم منطقه : فعالیتهای بی رویه وشدید معدنی، شخم و کشت غیر مجاز،شکار غیر مجاز، اجرای طرحهای عمرانی نظیرجاده کشی ، عبور خطوط انتقال نیرو،گاز،برق و مخابرات،گسترش راههای ارتباطی ، ساخت و سازهای انسانی ،ورود فاضلاب و پسماندهای روستایی ،تردد وسایل نقلیه.
تجهیزات و امکانات : سرمحیط بانی دندی :خودرو۱ دستگاه،موتورسیکلت ۲ دستگاه،پرسنل ۳ نفر،ساختمان ۱۷۹۵ مترمربع، زیربنا ۱۲۰ مترمربع.
سایر ملاحظات : داخل منطقه حفاظت شده انگوران سه ایستگاه اقلیم شناسی وجود دارد که شامل ایستگاههای سینوپتیک و باران سنجی است،از طرفی می توان به تله کابین کالسیمین که از معدن سرب و روی انگوران به شهر دندی می رسد نیز اشاره نمود.قسمت جنوب و شرق منطقه حفاظت شده انگوران،پناهگاه حیات وحش انگوران مجاورت دارد.

منطقه حفاظت شده شراء درفاصله حدود ۴۵ کیلومتری شرق همدان و در محدوده جغرافیایی E4855 طول شرقی و N3442 عرض شمالی ، واقع گردیده است.
حدود چهرگانه منطقه:
شمال : از محل تلاقی جاده آسفالته سیاه کمر و جاده شوسه آب هندو به برکت آباد در جهت شرق در امتداد جاده شوسه تا روستای قوزلیجه.
غرب : از محل تلاقی جاده جیپ رو کریم آباد – قشلاق احمد ویس به سمت شمال در امتداد همین جاده تا روستای نشر و از آنجا در امتداد جاده آسفالته به سمت شمال غرب تا تقاطع جاده آسفالته سیاه کمر وجاده شوسه آب هندو- برکت آباد.
جنوب : از جاده آسفالته منتهی به خردمند در امتداد جاده آسفالته تا محل تلاقی با جاده جیپ رو ابتدای روستای کریم آباد به قشلاق احمدویس.
شرق : از روستای قوزلیجه در ادامه مسیر جاده جیپ رو در جهت جنوب تا روستای مسلم آباد و از آنجا در امتداد جاده آسفالته تا روستای خردمند.

وسعت منطقه: وسعت بالغ بر ۱۰۷۰۰ هکتار می باشد.

ویژگی و سیمای عمومی منطقه ( شامل وضعیت توپو گرافی، چشم انداز، پوشش گیاه و گونه های شاخص گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدورها)
منطقه حفاظت شده شراء با سیمای کوهستانی وتپه ماهوری ، به لحاظ طبیعت بکر ،پوشش گیاهی مناسب و سیمای طبیعی آن از ایستگاههای اصلی قوچ و میش ارمنی استان همدان محسوب می گردد. بخش کوهستانی منطقه از دو قله اصلی و مجزا از یکدیگر به نام های قافلانته وقزل تشکیل شده است. قله قافلانته با ارتفاع تقریبی ۲۵۵۹ متر از سطح دریا بلندترین بخش این منطقه را تشکیل می دهد. راههای دسترسی منطقه حفاظت شده شراء در مجموع شامل جاده های اصلی آسفالت و نیز راههای فرعی شوسه است. برای ورود به این منطقه بعد از گذر از ۲۵ کیلومتری جاده اصلی همدان – ملایر بایستی از مسیر روستای سیاه کمر به سمت روستای آب هندو حرکت نمود. جهت رسیدن به قسمت های شمالی منطقه نیز از تپه فرعی روستای آب هندو به سمت روستاهای مولوجه و قوزلیجه حرکت نمود. راه دیگر ارتباط با منطقه مسیر روستاهای نشر و مسلم و آباد می باشد. در پیرامون منطقه روستاهای قوزلیجه،آب هندو،حیران،مسلم آباد، نشر،برکت آباد، تاهون آباد وخردمند واقع شده است. از دیگر تعارضات منطقه عشایر مستقر در قسمتهایی از منطقه می باشد که با کنترل و ارشاد وهمچنین جلوگیری از اسکان آنها در مناطق حساس این تعارضات تا حدودی کاهش یافته است. از نظر تقسیم بندی اقلیمی این حوزه در منطقه اقلیمی نیمه خشک سرد قرار گرفته و متوسط بارندگی سالیانه آن بین ۳۵۰ تا ۴۵۰ میلی لیتر در سال می باشد و به طور متوسط، حجم بارش سالانه حدود ۸۵/۹ میلیون متر مکعب برآورد می گردد. میانگین درجه حرارت سالیانه آن ۱۴ درجه سانتی گراد می باشد. براساس گلبادهای ترسیم شده، چیرگی باد در منطقه ، جهت غربی می باشد وبه تفکیک فصول در طی سال گاه دچار تغییرات کوتاه مدت می شود. با توجه به بررسی منابع موجود و بازدیدهای بعمل آمده در محدوده، تعداد ۱۷۲ گونه گیاهی متعلق به ۳۷ خانواده در تیپ های اراضی دشت های آبرفتی دامنه ای، فلات ها، آبرفت ها و واریزه های بادبزنی شکل و آبرفت های بادبزنی شناسایی شده است. در مجموع خارشتر ، شیرین بیان ، خارزره، درمنه ، جارو هند، ورک ،بومادران ، تلخه ،گون ، شیر تیزک، ختمی ، شقایق ، علف گوسفند ،گل گندم ،گوش بره ، کلاه میر حسن، گل چایی، جغجغه، ختمی، شیرتیزک، از عمده ترین گونه های گیاهی منطقه می باشد. در برخی از قسمت های منطقه نیز گونه های درختی دست کاشت مشاهده می گردد که می توان به درختان گردو ،گیلاس ، زردآلو ، انگور ، سیب ،توت ،نارون ، زبان گنجشک ،بید و سرو خمره ای اشاره کرد. اطلاعات جمع آوری شده در خصوص فون جانوری منطقه مورد نظر نیز بیانگر این است که پرندگان این زیستگاه چهره غالب جانوری منطقه را تشکیل می دهند. گونه های کوهزی همچون عقاب طلایی و کبک معمولی فراوانترین پرندگان منطقه اند. دسته سبک بالان نیز در بین تمامی گونه ها متنوع ترین دسته شناسایی شده اند. فون پرندگان در منطقه متاثر از دو دسته گونه های بومی و مهاجر است. کبک، تیهو ، سنگ چشم خاکستری، سبز قبا، دم جنبانک ابلق، دلیجه معمولی ، هما، سارگپه، کرکس، قرقی، طرلان، شاهین، بحری، بالابان، لاچین ، حواصیل خاکستری، پرستو معمولی، سارو بلبل ازجمله پرندگان موجود در زیستگاه های منطقه می باشند.
پستانداران منطقه نیز عمدتاً گونه های سازگار با مناطق سرد کوهستانی اند گرگ، کفتار ، قوچ و میش شاخص ترین گونه های پستاندار منطقه اند . شغال، روباه، راسو، زرده پر، رودک، خرگوش ، خارپشت ایرانی، تشی، حفار و انواع موش ها ازجمله دیگر پستانداران مهم این منطقه به شمار می روند. خزندگان این زیستگاه نیز در دو گروه مارها و سوسمارها یا مارمولک ها قابل تقسیم اند، آگامای قفقازی و گرزه مار پر جمعیت ترین خزندگان منطقه و مارهای دشتی زی و آگاما و لاک پشت مهمیزدار، شاخص ترین خزندگان منطقه به حساب می آیند. و به علت نبود زیستگاههای آبی قابل توجه از فون جانوری دوزیستان و ماهی ها در منطقه دیده نمی شود با این حال گاهاً در آبگیرهای فصلی و برکه های حاشیه روستای مسلم آباد می توان از دوزیستان گونه های وزغ معمولی و قورباغه تالابی را مشاهده نمود.

جاذبه های اکوتوریسمی : از جاذبه های منطقه می توان به وحوش و بکر بودن منطقه اشاره نمود.

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی : پیرامون منطقه ۸ روستا به اسامی: برکت آباد، مولوجه،آب هندو، مسلم آباد، نشر،خردمند و کریم آباد قرار دارند که مستقیماً این منطقه را تحت تأثیر قرار می دهند. با مقایسه جداول سرشماری مرکز آمار ایران ، روند رشد جمعیت در این روستاها منفی است و این درحالیست که با توجه به قابلیت توسعه در بخش کشاورزی و دامداری در منطقه به دلیل عدم استفاده درست از منابع موجود ، مهاجرت جوانان به شهرها در این رشد جمعیت تأثیر به سزائی داشته است. از میان ضوابط کیفی گوناگون جمعیت، سواد با توجه به تناسب با پیشرفت اجتماعی اقتصادی دارای اهمیت می باشد که در این مناطق با توجه به آمار بیش از ۸۵ % جمعیت در گروه های سنی بیش از ۶ سال قرار گرفته اند که قریب به ۶۶% آن باسواد می باشند. این شاخص در گروه های سنی مختلف متفاوت و هرچه به گروه های سنی بالاتر می رویم از میزان آن کاسته می شود. بیشترین میزان با سوادی در جمعیت مردان و زنان به ترتیب ۹۷ و ۹۶ درصد می باشد که مربوط به گروه سنی نوجوانان (۱۴-۱۱) ساله می باشد. به لحاظ امکانات رفاهی، بهداشتی، آموزشی و فرهنگی دارای امکانات می باشند. به طور کلی ، پایه و اساس ساخت اجتماعی منطقه، دهقانی است و در برخی جاها ساخت اصلی، با توجه به بنیانهای معیشتی غالب و رایج سیما و جهت یابی خاصی پیدا کرده است. در کل جامعه جمعیتی منطقه از نظر ساختار اجتماعی به سه گروه دهقانی-شبانی ، دهقانی-کارگری و شبانی تقسیم می شود.

تعارضات مهم منطقه : انسان همواره به عنوان اصلی ترین عامل تخریب منابع و محیط اطراف خود می باشد. شخم نامناسب در جهت شیب در ارتفاعات و تپه ماهورها جهت کشت و کار بر روی زمین، چرای بی رویه دام در مراتع فقیر منطقه حتی در زمستان که به دو صورت سبب فرسایش می گردد ( سخت شدن زمین از هر گونه پوشش و در نتیجه ایجاد رواناب)، سست شدن خاک شیب ها به علت رفت و آمد زیاد دام و درنتیجه رانش خاک روئی به عمق دره ها و ایجاد فرسایش و بوته کنی بوته های خشک جهت مصرف سوخت از عمده عوامل تخریب انسانی در این منطقه می باشد. از دیگر تعارضات منطقه حضور و عدم رعایت تعادل دام و مرتع عشایر و نیز واحد دانه بندی و آسفالت پزی مسلم آباد و برخی واحدهای مرغداری می باشد.

تجهیزات و امکانات : پاسگاه محیط بانی، تعداد ۷ نفر نیروی فعال ، یک دستگاه خودرو ، موتور سیکلت

منطقه حفاظت شده گلول در موقعیت جغرافیایی N374527 E580434 در استان خراسان شمالی واقع است. این منطقه با مساحت تقریبى ۰۰۰‚۱۷ هکتار، در ۷۰ کیلومترى شمال شهر شیروان و در حدود نوار مرزى ایران و ترکمنستان قرار دارد. در این منطقه جنگل هاى تُنُک اُرُس و مراتع سرسبزى وجود دارد و گونه گونى حیات وحش آن نیز قابل توجه است. منطقه حفاظت شده گلول و سرانی دارای آب و هوایی عموماً کوهستانی، با شیب های تند و دره های عمیق و صخره های مرتفع است. این منطقه قسمتی از رشته کوه های موسوم به کپه داغ را تشکیل داده و از مناظر بدیع و فریبنده ای برخوردار است. منطقه حفاظت شده گلول و سرانی با توجه به دارا بودن ویژگی های خاص طبیعی، از جمله جنگل های انبوه درختان ارس و تنوع بسیار زیاد پوشش گیاهی و نیز زیستگاه خالص ترین قوچ اوریال، اولین بار در ۲۷ تیرماه سال ۱۳۵۰ توسط سازمان شکار بانی و نظارت بر صید آن زمان با عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد. تعدادی روستا در حاشیه جنوب و جنوب غرب این منطقه وجود دارد که ساکنان آنها عمدتاً از کردهای کرمانج بوده و حرفه اصلی اغلب آنان دامداری است و تعدادی به کشاورزی و باغبانی مشغول هستند. روستای سرانی تنها روستایی است که در مرزهای این منطقه قرار دارد و نام منطقه نیز برگرفته از این روستاست. پست ترین نقطه در این منطقه در رنج ارتفاعی ۱۴۰۰ متر و بالاترین نقطه منطقه در رنج ارتفاعی ۲۹۰۰ متر قرار دارد و دمای متوسط سالانه هشت درجه سانتی گراد و بارندگی متوسط ۴۵ متر است.

این منطقه دارای زمستان های سرد و تابستان های معتدل بوده و سرما و یخبندان در آن از آبان ماه، آغاز و تا اوایل اردیبهشت ماه ادامه می یابد. یزان بارش در این مناطق بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلی متر به طور متوسط در سال است و حداقل درجه حرارت در گرمترین روزهای سال از ۲۵ درجه سانتی گراد تجاوز نمی کند. در پایین دشت این منطقه تخته گلول قرار دارد که در فصل بهار دارای چشم اندازی زیبا از پوشش گیاهی به گل نشسته اعم از شقایق، خیارک و انواع بالشتکی است و در داخل این منطقه پوشش انبوه ارس در ارتفاعات منطقه قرار دارد که در نقاطی که ارس وجود ندارد انواع بالشتکی ها از قبیل گون، کلاه میرحسن، چوبک و اسپرس خاردار، پوشش زیبا و چشم نوازی به عرصه های طبیعی منطقه بخشیده است. در منطقه حفاظت شده گلول و سرانی حیوانات و پرندگانی هم چون قوچ و میش اوریال، پلنگ، گربه وحشی، گراز، سمور سنگی، خرگوش، دارکوب قهوه ای که بسیار کمیاب است، سهره سیاه و کبک دری نیز زندگی می کنند. از چشمه های این منطقه نیز می توان به کور چشمه، قربان چشمه، چشمه گیری اشاره کرد که در کنار رودخانه ای که در مرز جنوبی منطقه به طرف سرانی جاری است منابع آبی منطقه را تشکیل می دهند. از نقاط ارتفاعی این منطقه می توان علم، قله چوپان، ارتفاعات تنبل، کوه بزان، کور چشمه کوه کناره نام برد. بجز تخته گلول(گلیل) زیارتگاه زکریای پیغمبر (ع) نیز در ارتفاعات جنوبی این منطقه حفاظت شده واقع است که در روزهای تعطیلات پذیرایی انبوهی از مردم محلی و غیربومی از سایر نقاط استان و حتی کشور است. در دو کیلومتری غرب روستای سرانی محلی به نام قدمگاه ایوب وجود دارد که دارای درختان قطور و کهنسال ارس است در میان این درختان، درخت ارس بسیار بزرگی وجود دارد که به لحاظ قطر تنه و قدمت کهنسال ترین ارس در خراسان بزرگ بوده و جزو پنج درخت ارس کهنسال ایران است. با توجه به ارزش زیستی این درخت اقداماتی جهت ثبت آن در فهرست در ختان کهنسال و آثار طبیعی ملی از سال ۸۵ از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی صورت گرفت که در سال گذشته جزء آثار طبیعی ملی کشور به ثبت رسید. منطقه حفاظت شده گلول و سرانی دارای سه محیط بانی در جنوب، جنوب غرب و غرب منطقه است که توسط محیط بانان پرتلاش و زحمت کش منطقه گشت و کنترل حفاظت می شود. نسبت مساحت این منطقه به مساحت کل مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست خراسان شمالی ۶٫۶۵ درصد است.