نیایشگاه مند مربوط به دوره اشکانیان – دوره ساسانیان است و در شهرستان دشتی، روستای وراوی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ تیر ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۹۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.این اثر تاریخی باستانی در دامنه کوه مند و به فاصله ۳۰ کیلومتری خورموج، غرب روستای وراوی و زایر عباسی قرار دارد. در ارتفاع سنگی مشرف به رودخانه خشکی که بستر رودخانه قدیمی است آثار حجاری و کوه تراشی در دل صخره وجود دارد از بستر رودخانه راهی به ارتفاع ۶۰ متر که اولین مدخل آتشکده است، کشیده شده است. یک شاه نشین با یک سکوی میانی و یک سکوی افقی که در سمت راست شاه نشین قرار گرفته و یک اطاق قوسی با انحنای منظم که با سنگ و گچ و گل ساخته شده جالب توجه است. نمای خارجی فعلی آتشکده عبارت از یک مدخل با سقف قوسی و دو مدخل مستدیر القاعده و ده حفره به شکل مدخل های طرفین سکوی شاه نشین مدخل اصلی و با اندازه های متفاوت که به احتمال به منزله پنجره و نورگیرهای رواقهای اصلی آتشکده بوده اند. آتشکده از سه طبقه میانی یا اصلی، تحتانی و فوقانی تشکیل شده است که با هم ارتباط داشته و در عین ارتباط، نوع ساختمان هر یک با دیگری متفاوت بوده که گویا از هر یک از طبقات برای منظور خاصی استفاده می شده است.

در بستر رودخانه خشک فعلی آثار ساختمان ها و آبگردان ها و بندهایی در اراضی پای کوه و در اطراف مسیل وجود دارد که از وجود میدان بزرگی در جلوی کلات حکایت می کند که سطح آن با خاک و سنگ بالا آورده بوده اند. با توجه به وجود آثار آب انبار و بقایای درختانی از فاصله دویست متری پای کوه احتمال می رود در جلوی آتشکده میدانی وجود داشته و برای جلوگیری از نفوذ سیلاب های شدید در اطراف تپه، بندهای زیادی از سنگ و گچ ساخته بوده اند. بیش از نیم قرن پیش در جانب شمالی آتشکده و پشت کوه نیز آثار حفره ها و شاه نشین و درختانی وجود داشته است و از آنجا راهی به آتشکده منتهی می شده است که به مرور زمان بر اثر ریزش کوه آن آثار ازبین رفته اند. گویا نقشه اصلی مقایر کلات متأثر از مقابر فنیقی است و با توجه به طرز قرار گرفتن دخمه ها بر روی یکدیگر و کم شدن تدریجی ابعاد آن ها در طبقات بالاتر، همان نقشه زیگورات ها و میل های خاص مضرس است که اصلی ایلامی و بابلی دارد اما نقشه صلیبی دهلیزها نقشه هندی و ایرانی است. مقابر کلات دارای صفحه ای مستقل و در عین حال متأثر از تمدن های مختلف ایرانی و هندی و آشوری، فنیقی و ایلامی است.

عمارت حبیبی در شهر سنندج واقع در استان کردستان خیابان امام کوچه حبیبی و در بخش برونی عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام قرار دارد و در آن آثار و اشیاء تاریخی کشف شده از استان و سایر نقاط ایران به نمایش گذاشته شده است. اروسی موزه سنندج یکی از نمونه های اروسی سازی و کار استادکاران سنندجی می باشد. ساختمان این بنا در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار با قدمت نزدیک از ۱۵۰ سال توسط ملا لطف اللهشیخ السلام که یکی از علمای بنام اهل سنت در دوره قاجاریه میباشد احداث شده وپس از درگذشت وی این عمارت توسط وراث آن مرحوم بصورت دو بخش بیرونی واندرونی به اشخاص دیگری واگذارشده که بخش بیرونی به تملک عبد الحمیدخان سنندجی مشهور به سالار سعید (موزه فعلی ) وبخش اندرونی به تملک خانواده حبیبی (عمارت حبیبی فعلی قسمت ادرای ) درآمده است ، سالار سعید درشهریور ماه سال ۱۳۳۶ بخش بیرونی را به اداره فرهنگ وقت (آموزش و پرورش )واگذارنمود و این بنا تا سال۱۳۵۱ در تملک آموزش و پرورش بوده و طی این مدت استفاده هایی چون دانشسرا، اداره فرهنگ، کتابخانه، خانه پیشاهنگی، امورتربیتی داشته است. در سال۱۳۴۹ وزیر فرهنگ وهنر وقت در دیداری که از سنندج داشته ازاین خانه بازدید مینماید واین خانه را برای موزه مناسب تشخیص داده ودستور خریداری در سال ۱۳۵۴ شمسی داده میشود وموزه سنندج دراین بنا به صورت دوبخش مردم شناسی وباستانشناسی افتتاح میگردد. بنای مورد اشاره دارای ویژگیهای خاص معماری به سبک معماری مرکزی ایران وگچبریها آئینه کاریها با قدمتی بیش از ۱۴۰ ساله میباشد که در بناهای قدیمی سنندج نظیر آ‎نها را کمتر می توان یافت. این خانه قدیمی شامل یک زینت بخش آن حوض مستطیل شکلی باسه فواره سنگی زیبا و بنای اصلی ومتعلقات آن است که بنای اصلی در ضلع جنوبی واقع وشامل زیر زمین ویک طبقه فوقا نی است .زیرزمین این بنا به شکل حوضخانه است که دارای سقف گنبدی شکل با تز ئینات آئینه کاری و گچبری تلفیقی است و همچنین شاه نشینهاوحوض سنگی این قسمت که شش ضلعی است بسیار جالب توجه است ودر حال حاضر موزه مردم شناسی است وشیوه زندگی کردها را از لحاظ پوشاک،کشاورزی،هنرهای دستی وموسیقی سنتی و… بنمایش گذاشته شده است. در طبقه فوقانی بنا تالار تشریفات یا سالن بزرگی خود نمایی می کند که از ضلع شمالی بوسیله یک ارسی هفت دری به حیاط مشرف ومنظره ای بدیع به سالن بخشیده است.ارسی این تالار از بزرگترین ارسیهای ایران است که توسط استاد کار معروف کردستانی « استاد حبیب الله سنندجی» معروف به استاد نساء ساخته شده است.

شهرداری ها گوی توسعه خانه موزه ها را از سازمان میراث و گردشگری ربوده اند. احیای خانه شهید آیت الله محمد بهشتی که خانه ای دو طبقه است، از جمله این فعالیت هاست. این موزه در بر گیرنده یادگارهایی از آن شهید و یادآوری هایی از روزهای انقلاب و شخصیت های آن دوران است. طبقه همکف به بازسازی فضای شورای انقلاب اسلامی اختصاص داده شده و بازدیدکنندگان می توانند با قدم زدن در این محیط، حال و هوای آن زمان را حس کنند. در عین حال کتابخانه شخصی او نیز با محتوای قرآنی، دینی، فلسفه و اخلاق، جامعه شناسی و حتی فیزیک و زیست شناسی و علوم تجربی احیا شده است. گالری تصاویر، شجره نامه خانوادگی و اصالت او که تا امام زین العابدین می رسد نیز از دیگر جاذبه های این موزه است که گردشگران را به سوی خود می کشاند. فضای پژوهشکده و نشر اندیشه ها در طبقه اول این بخش از موزه دارای بانک اطلاعاتی جامع از روزنامه ها، اعلامیه ها و اسناد محرمانه است که می تواند مرجع معتبری برای پژوهشگران و استادان باشد.