موزه‌های روستایی، زیرمجموعه موزه‌های فضای باز هستند که جلوه تمدن و فرهنگ روستایی را در محیط طبیعی، می‌نمایانند. موزه های روستایی با انتقال آثار و بناها با مقیاس واقعی و قرارگیری در بستری مشابه وضعیت اولیه، شکل می‌گیرند. موزه میراث روستایی گیلان در زمینی به مساحت حدود ٢٦٣ هکتار، در پارک جنگلی سراوان، واقع در کیلومتر ١٨ جادۀ رشت- تهران قرار دارد. فکر تأسیس موزه، پس از زمین لرزه‌ خرداد ١٣٦٩ گیلان که روند تخریب بناهای سنتی را شدت بخشید، شکل گرفت. اما فاز مطالعات مقدماتی آن، از اوایل سال ١٣٨١ آغاز شد. ابتدا، مطالعات گسترده جهت مکان‌یابی مناسب برای اجرای پروژه انجام شد. پس از بررسی‌های فراوان، پارک جنگلی سراوان، به علت دارا بودن توپوگرافی مناسب و مشابه گیلان، دسترسی آسان و وجود تأسیسات زیربنایی مناسب به عنوان محل اجرای پروژه انتخاب شد. در همان زمان، آموزش نیروهای مورد نیاز انجام گرفت. این موزه، نمونه‌ای کوچک اما واقعی، از نحوه‌ زندگی و فرهنگ سنتی روستاهای گیلان است. بخش معماری این موزه، مجموعه‌ای است که قدمت بناهای آن به طور متوسط به ١٥٠ سال می‌رسد. هدف موزه میراث روستایی گیلان، تنها انتقال بناهای روستایی نیست، بلکه حفظ فرهنگ بومی، فن ساخت و دانش نانوشته‌ای است که در روستاهای گیلان وجود داشته است.

در این مجموعه، علاوه بر معماری روستایی مناطق مختلف استان، سایر عناصر فرهنگی مربوط به ابزارهای زندگی و کار، خوراک، پوشاک و … هم به نمایش درآمده است. در طراحی سایت، محل‌های جداگانه برای رستوران‌ها، چای‌خانه‌ها، بازارها، مساجد، مزارع و باغ‌های چای، شالیزار، کارگاه‌های آموزش و تولید صنایع‌دستی، نظیر گمج‌سازی و سفالگری، مرواربافی، رشتی‌دوزی و … ، محوطه‌ی بازی‌ها و نمایش‌های سنتی برای برگزاری کشتی‌گیله‌مردی، ورزاجنگ، لافندبازی و …، مراکز تحقیقات کشاورزی و دامپروری، پژوهشگاه معماری و مردم‌شناسی، پارک کودک، باغ‌های پرورش گیاهان دارویی و درختان بومی، اردوگاه تفریحی، معماری چوب ملل و دو مجموعه‌ مهمان‌پذیر با الهام از معماری روستایی به ظرفیت ١٥٠ واحد ٣ تا ٥ نفره، در نظر گرفته شده است. موزه میراث روستایی گیلان تا کنون موفق به کسب چندین جایزه و گواهینامه از سوی نهادهای ملی و بین المللی شده است.

یکی از پدیده های زیبا که در نوع خود در استان گیلان بی نظیر است “غار آویشوی ” واقع در منطقه ای به همین نام در ۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر شاندرمن شهرستان ماسال است. این غار آهکی که از لحاظ زمین شناختی جزو اشکال کار دستی در سنگهای کربناته به شمار می رود در اثر عملکرد آبهای جاری بر روی این سنگها در مدت زمان بسیار طولانی شکل گرفته است. ستونهای آهکی چشم اندازهای زیبا و منحصر به فردی را در این غار به وجود آورده اند و دهانه بسیار بزرگ غار به ارتفاع حدود ۱۹ متر و عرض ۱۴ متر که در میان غارهای کشف شده در استان نظیر آن یافت نمی شود. تاکنون بیش از دو هزار متر از ژرفای غارآویشو که طویل ترین غار استان گیلان محسوب می شود توسط غارنوردان و کوه نوردان محلی مورد پیمایش و اکتشاف قرار گرفته است. قرار گرفتن “غار آویشو” در مجاورت سنگهای دگرگونی کمپلکس شاندرمن که بقایای دگرگون شده از پوسته اقیانوسی پالئوتتیس به شمار می روند بر زیبایی آن افزوده است. در شهرستان ماسال بیش از ۱۷ غار بزرگ و کوچک وجود دارد که بزرگترین آنها غار ” آویشو” است که در ارتفاع یک هزار و ۳۰۰ متری از سطح دریا و بین مناطقی همچون ” تائی بنه”، “انده چو” و” خماسون ” در بستر دره ای کم آب قرار دارد. این غار شگفت انگیز که در حوزه جغرافیایی بخش “شاندرمن” شهرستان ماسال واقع شده از بزرگترین غارهای گیلان و در نوع خود یکی از کم نظیرترین غارها در سطح کشور است. دیدن قندیل و مناظر بکر اطراف و نیز تماشای درون غار برای بازدیدکنندگان بسیار جذاب است. “غار آویشوی ” بیش از ۷۵ میلیون سال قدمت دارد. در این غارهفت آبشار و شمار زیادی قندیل وجود دارد و در صورت برنامه ریزی می توان طبیعت گردان زیادی را به منطقه جذب کرد. این غار از بی نظیرترین غارهای کشور است که در دل جنگلهای شهرستان ماسال قرار دارد و قندیلهای گوناگون و آبشارهای زیبای آن می تواند هر بیننده ای را مجذوب خود کند.

بقعه شیخ زاهد گیلانی با تمام زیبایی معماری و مسیری پر از جاذبه طبیعت گردی، نشان دیگری از زیبایی‌های گردشگری گیلان است مسیر زیبایی که در نهایت به گنبد هشت ترک فیروزه‌ای این بقعه تاریخی ختم می‌شود، خود با جاذبه‌هایی شعف انگیز چون مزارع برنج، جنگل و رودخانه احاطه شده است. عطر برنج در مسیر راه به سمت شرق گیلان گردشگران را به ‌استشمام عمیق‌تر وا می‌دارد، و چه بهتر اگر باران پودری شمال نیز به راه باشد و هر چند که در آفتاب طلایی آن مناظر دیدنی‌تر. کلبه‌های چوبی با دیوارهای گلین و سقف‌های کلش به سر حکایت از مرز بندی مالکیت شالیزارها دارد.در دو طرف جاده در سایه سار درختان صنوبر فروشندگان محلی در زیر سایه‌بان‌های پارچه‌ای و آلاچیق‌های چوبی سوغات محلی گیلان چون کدوتنبل، ماهی، گوجه سبز، بادام زمینی و … را چیده و سیرهای تازه را برای فروش چلیپا کرده‌اند. پس از این همه زیبایی در انتهای مسیری خاکی که در طرفی از آن خانه‌های مسکونی است و در طرفی دیگر سبزه زار، به روستای شیخانور لاهیجان می‌رسیم. این بقعه در روستای شیخانور یا شیخانه بر در ۴ کیلومتری شرق لاهیجان در دامنه کوه و در میان مزارع سبز چای واقع شده است.

مدفن شیخ تاج‌الدین ابراهیم ملقب به شیخ زاهد گیلانی از عرفا و دراویش بزرگ و از استادان شیخ صفی‌الدین اردبیلی است. شیخ زاهد در سال ‪ ۷۱۱‬قمری دار فانی را وداع گفت و بعدها به سال ‪ ۸۹۲‬قمری سلطان حیدر صفوی به سبب خوابی که دیده بود، با معماران و نجارانی که از شهر شیروان با کشتی به گیلان منتقل شده بودند، این بنا را ساخت و جسد شیخ را به آن جا منتقل کرد. بنای بقعه با دو اتاق مربع و مستطیل شکل در کنار هم قرار گرفته‌اند در کنار اتاق‌ها، در سمت شمال، ایوان طویلی با هفت فیلپا در شرق حرم، ایوانی با شش فیلپا و در حاشیه و قسمت جنوبی همین اتاق نیز ایوان دیگری با شش فیلپا دیده می‌شود. ازاره دیوارهای ایوان‌ها تا ارتفاع ‪۱۱۵‬سانتی متر با کاشی کاری هفت رنگ عصر قاجار تزیین شده است. طاقچه‌هایی با طاق جناقی در قسمت‌های مختلف ایوان به چشم می‌خورد. از زیباترین قسمت بنا باید به گنبد هرمی و هشت ترک اشاره کرد که شیب تند آن به دلیل عبور سریع آب باران تهیه شده و سطح حره را با کاشی کاری زرد و آبی، سفید و سیاه، با نقوش سنتی و گل دار پوشانده‌اند. اطراف گنبد و دیگر نقاط بنا را با سفال پوشش داده‌اند. بقعه شیخ زاهد گیلانی، متعلق به قرن نهم قمری بوده و دارای شماره ثبت ملی ‪ ۸۲۴‬سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور است.مسیر راه و دیدنی‌های طبیعت گردی آن موید این مطلب است که گیلان تنها به ماسوله، دیلمان و قلعه رودخان خلاصه نمی‌شود.